ادبیات کودک و نوجوان گونه ای از ادبیات است که جداسازی آن از بخش های دیگر ادبیات با سن مخاطبان آن انجام می شود. این گونهٔ ادبی هنگامی پدید آمد که بزرگسالان متوجه شدند کودکان و نوجوانان به سبب گنجایش های شناختی و ویژگی های رشدی خود آمادگی پذیرش متن های بزرگسال را ندارند و به متن هایی نیاز دارند که پاسخگوی دورهٔ رشد و نیازهای آن ها باشد.
الف) اشکال مختلف نوشتن:
کودکان خردسال به متن هایی آهنگین و کوتاه مانند لالایی ها و ترانه - متل ها و ترانه های آهنگین واکنش بیشتری نشان می دهند. هرچه گروه سنی مخاطبان بالاتر برود، آن ها کم کم می توانند داستان هایی را با واژگان بیشتر بشنوند. ویژگی دیگر ادبیات کودک و نوجوان در این است که با سطح سواد کودکان پیوند دارد. کودک نوآموز تنها می تواند متن های ساده را بخواند و بفهمد. هرچه سواد او بیشتر می شود، متن هایی با دایرهٔ واژگانی گسترده تر را درک می کند. کودکانی که به مرز نوجوانی و پس از آن می رسند می توانند رمان های متناسب با نیازهای خود را مطالعه کنند. امروزه این رمان ها اغلب در قالب فانتزی ها یا داستان های علمی و تخیلی منتشر می شود. البته داستان های واقع گرایی که بازتاب دهندهٔ احساسات و درگیری های زیستی و اجتماعی نوجوانان در موضوعاتی مانند جدایی پدر و مادر، مرگ نزدیکان، بیماری ها و عشق های دورهٔ نوجوانی است نیز به فراوانی منتشر می شود.کودک می تواند سعادت از دست رفته جامعه جدید را برگرداند و در عین حال عاملی باشد برای کسب دوباره آن. کودکان دارای دو خصوصیت متضاد از هم هستند فاقد (قدرت) هستند ومنجی جهانند. اگر جامعه به دنبال ارزش های نوین باشد باید دستان خود را به سوی کودکان دراز کند. بنا به گفته پروفسور هوگارت :ادبیات کشف می کند بازآفرینی می کند و در جست و جوی معناست سپش کودک در کنار ادبیات قرار می گیرد. ادبیات کودک آغاز معینی ندارد از زمانی که مادر و طفلش وجود داشته شکلی از ادبیات خلق شده است.ماکسیم گورکی می گوید: نیروهای مؤثر برای آموزش یک فرد عبارتند ازهنروعلم که هر دو در ادبیات وجود داردآموزش هنر است مخصوصاً اگر آموزش کودکان باشد هنرمندان تنها افرادی هستند که تا اندازه ای به وجود واقعی و شرطی نشده کودکان نزدیک هستند.ادبیات کودک را رهبری می کند و موجب تقویت اندیشه او می شود راهنمایی های اخلاقی تنبیه یا #تشویق؛ # تربیت شخص؛ #ایجاداعتماد به نفسارضای نیازهای ذهنی و عاطفی و لذت بردن از دستاوردهای ادبیات اند، #ادبیات عامل وحدت همه کودکان جهان به حساب می آیدهنرمندان با مراجعه به ضمیر ناخودآگاه و زنده کردن خاطرات احساسات درونی و رویاهای خود سعی می کند ذهن خود را پاک و آزاد کرده و با چشم و دل کودکی به دنیای کودکی قدم بگذارند. ادبیات کودک با او زاده می شود و در تمام دوران کودکی کنار اوست.
ادبیات کودک نوجوان گونه های متنوعی دارد؛ از داستان های مصور گرفته تا داستان های فانتزی که امروزه از رایج ترین گونه ها در این حوزه است. شعر و ادبیات منظوم نیز بخش گسترده ای از ادبیات کودکان و نوجوانان را می سازد. همچنین افسانه های کهن گونه ای گسترده است که به فراوانی در اختیار این گروه سنی قرار می گیرد. افسانه های نو که آفرینندهٔ آن را هانس کریستین آندرسن.
بخش چشمگیری از ادبیات کودک را ادبیات غیر داستانی می سازد که اغلب به آن کم تر توجه می شود. حجم بزرگی از نوشته هایی که کودکان می خوانند از جمله کتاب های درسی، کتاب های علمی-آموزشی و دانش نامه ها از گونه های مختلف ادبیات غیرداستانی است. ایرج جهانشاهی با انتشار مجلات پیک و توران میرهادی با انتشار فرهنگنامه کودک و نوجوان، ادبیات غیر داستانی کودک را در ایران رونق بخشیدند.
الف) اشکال مختلف نوشتن:
کودکان خردسال به متن هایی آهنگین و کوتاه مانند لالایی ها و ترانه - متل ها و ترانه های آهنگین واکنش بیشتری نشان می دهند. هرچه گروه سنی مخاطبان بالاتر برود، آن ها کم کم می توانند داستان هایی را با واژگان بیشتر بشنوند. ویژگی دیگر ادبیات کودک و نوجوان در این است که با سطح سواد کودکان پیوند دارد. کودک نوآموز تنها می تواند متن های ساده را بخواند و بفهمد. هرچه سواد او بیشتر می شود، متن هایی با دایرهٔ واژگانی گسترده تر را درک می کند. کودکانی که به مرز نوجوانی و پس از آن می رسند می توانند رمان های متناسب با نیازهای خود را مطالعه کنند. امروزه این رمان ها اغلب در قالب فانتزی ها یا داستان های علمی و تخیلی منتشر می شود. البته داستان های واقع گرایی که بازتاب دهندهٔ احساسات و درگیری های زیستی و اجتماعی نوجوانان در موضوعاتی مانند جدایی پدر و مادر، مرگ نزدیکان، بیماری ها و عشق های دورهٔ نوجوانی است نیز به فراوانی منتشر می شود.کودک می تواند سعادت از دست رفته جامعه جدید را برگرداند و در عین حال عاملی باشد برای کسب دوباره آن. کودکان دارای دو خصوصیت متضاد از هم هستند فاقد (قدرت) هستند ومنجی جهانند. اگر جامعه به دنبال ارزش های نوین باشد باید دستان خود را به سوی کودکان دراز کند. بنا به گفته پروفسور هوگارت :ادبیات کشف می کند بازآفرینی می کند و در جست و جوی معناست سپش کودک در کنار ادبیات قرار می گیرد. ادبیات کودک آغاز معینی ندارد از زمانی که مادر و طفلش وجود داشته شکلی از ادبیات خلق شده است.ماکسیم گورکی می گوید: نیروهای مؤثر برای آموزش یک فرد عبارتند ازهنروعلم که هر دو در ادبیات وجود داردآموزش هنر است مخصوصاً اگر آموزش کودکان باشد هنرمندان تنها افرادی هستند که تا اندازه ای به وجود واقعی و شرطی نشده کودکان نزدیک هستند.ادبیات کودک را رهبری می کند و موجب تقویت اندیشه او می شود راهنمایی های اخلاقی تنبیه یا #تشویق؛ # تربیت شخص؛ #ایجاداعتماد به نفسارضای نیازهای ذهنی و عاطفی و لذت بردن از دستاوردهای ادبیات اند، #ادبیات عامل وحدت همه کودکان جهان به حساب می آیدهنرمندان با مراجعه به ضمیر ناخودآگاه و زنده کردن خاطرات احساسات درونی و رویاهای خود سعی می کند ذهن خود را پاک و آزاد کرده و با چشم و دل کودکی به دنیای کودکی قدم بگذارند. ادبیات کودک با او زاده می شود و در تمام دوران کودکی کنار اوست.
ادبیات کودک نوجوان گونه های متنوعی دارد؛ از داستان های مصور گرفته تا داستان های فانتزی که امروزه از رایج ترین گونه ها در این حوزه است. شعر و ادبیات منظوم نیز بخش گسترده ای از ادبیات کودکان و نوجوانان را می سازد. همچنین افسانه های کهن گونه ای گسترده است که به فراوانی در اختیار این گروه سنی قرار می گیرد. افسانه های نو که آفرینندهٔ آن را هانس کریستین آندرسن.
بخش چشمگیری از ادبیات کودک را ادبیات غیر داستانی می سازد که اغلب به آن کم تر توجه می شود. حجم بزرگی از نوشته هایی که کودکان می خوانند از جمله کتاب های درسی، کتاب های علمی-آموزشی و دانش نامه ها از گونه های مختلف ادبیات غیرداستانی است. ایرج جهانشاهی با انتشار مجلات پیک و توران میرهادی با انتشار فرهنگنامه کودک و نوجوان، ادبیات غیر داستانی کودک را در ایران رونق بخشیدند.
wiki: ادبیات کودک