مختصات: ۳۵°۵۹′۲۸″ شمالی ۴۳°۲۰′۳۷″ شرقی / ۳۵.۹۹۱۱۱° شمالی ۴۳.۳۴۳۶۱° شرقی / 35.99111; 43.34361 جنگ زاب (یوم الزاب) نام جنگی است که در ۵ بهمن ماه سال ۱۲۸ خورشیدی (۷ جمادی الثانی سال ۱۳۲ هجری قمری) میان امویان و ایرانیان رخ داد. در برخی از منابع جنگ زاب نقطهٔ مقابل جنگ قادسیه دانسته شده است. در این جنگ نیروهای ابومسلم خراسانی و لشکریان مروان آخرین حکمران امویان شرق که در کنار رود زاب بزرگ مقابل یکدیگر قرار گرفتند، مروان شکست خورد و به مصر گریخت و ابومسلم ابوالعباس سفاح را به عنوان نخستین خلیفهٔ عباسیان به قدرت رسید.
در عصر محمد امام و پسرش ابراهیم امام، دعات بنی عباس در عراق و خراسان که پیش از هر یک از ولایات دعوت ایشان را اجابت کرده بودند، فعالیت مهمی بر ضد بنی امیه از خود نشان دادند، و با وجود این که خلفاء و عمال اموی جمعی از طرفداران ابراهیم را کشتند، باز موفق به قلع شیعیان راوندی نشدند و این طائفه که در خراسان پس از وفات محمدبن علی امام (۱۲۴ ه ق). جامه های خود را سیاه کرده به اسم مسوّده یا سیاه جامگان معروف شدند و اکثرشان از دهقانان خراسان و نجیب زادگان ایرانی بودند، به دستیاری ابومسلم خراسانی و ابوسلمه خلال همدانی بالاخره دولت اموی را در سال ۱۳۲ هجری برانداختند.
ابومسلم خراسانی لشکر بزرگی تحت امارت قحطبة بن شبیب و جمعی از سرداران تجهیز کرد. قحطبه با جماعتی عزیمت عراق کرد و کنار رود زاب با ابن هبیره فرماندهٔ لشکر امویان روبرو گردید. نبرد سختی شروع شد و قحطبه شبانگاه بدون آنکه شناخته شود، به قتل رسید. ابن هبیره نیز فرار کرد. سیاه جامگان که بامدادان سردار خود را نیافتند، حسن بن قحطبه را به رهبری انتخاب کردند و کار عراق را یکسره کردند و بنام ابوالعباس سفاح بیعت گرفتند.
با زوال امویان زمام حکومت از دست اعراب بیرون آمد و به دست طرفداران بنی عباس یعنی ایرانیان افتاد و ایجاد بغداد نیز این تحول را نشان داد. زبان کشور هنوز عربی بود، اما ادبیات و رسوم زندگانی همه تحت تأثیر این تحول قرار گرفت و تمدن تازه ای آغاز شد.
در عصر محمد امام و پسرش ابراهیم امام، دعات بنی عباس در عراق و خراسان که پیش از هر یک از ولایات دعوت ایشان را اجابت کرده بودند، فعالیت مهمی بر ضد بنی امیه از خود نشان دادند، و با وجود این که خلفاء و عمال اموی جمعی از طرفداران ابراهیم را کشتند، باز موفق به قلع شیعیان راوندی نشدند و این طائفه که در خراسان پس از وفات محمدبن علی امام (۱۲۴ ه ق). جامه های خود را سیاه کرده به اسم مسوّده یا سیاه جامگان معروف شدند و اکثرشان از دهقانان خراسان و نجیب زادگان ایرانی بودند، به دستیاری ابومسلم خراسانی و ابوسلمه خلال همدانی بالاخره دولت اموی را در سال ۱۳۲ هجری برانداختند.
ابومسلم خراسانی لشکر بزرگی تحت امارت قحطبة بن شبیب و جمعی از سرداران تجهیز کرد. قحطبه با جماعتی عزیمت عراق کرد و کنار رود زاب با ابن هبیره فرماندهٔ لشکر امویان روبرو گردید. نبرد سختی شروع شد و قحطبه شبانگاه بدون آنکه شناخته شود، به قتل رسید. ابن هبیره نیز فرار کرد. سیاه جامگان که بامدادان سردار خود را نیافتند، حسن بن قحطبه را به رهبری انتخاب کردند و کار عراق را یکسره کردند و بنام ابوالعباس سفاح بیعت گرفتند.
با زوال امویان زمام حکومت از دست اعراب بیرون آمد و به دست طرفداران بنی عباس یعنی ایرانیان افتاد و ایجاد بغداد نیز این تحول را نشان داد. زبان کشور هنوز عربی بود، اما ادبیات و رسوم زندگانی همه تحت تأثیر این تحول قرار گرفت و تمدن تازه ای آغاز شد.
wiki: جنگ زاب