سازیدن

سازیدن . [ دَ ] (مص ) مصدر دیگری از ساختن . بنا کردن . برآوردن . پی افکندن . بنیان :
بجائی که بودی همه بوم خار
بسازید شهری چو خرم بهار.

(شاهنامه ٔ بروخیم ج 3 ص 629).

همش دستگاه است و هم دل فراخ
یکی کلبه سازیده در پیش کاخ .

فردوسی .

گشن دستگاهی و کاخی فراخ
یکی کلبه سازیده درپیش کاخ .

فردوسی .

بر مستراح کوپله سازیده ست
بر مستراح کوپله کاشنیده است ؟

منجیک ترمذی .

|| درست کردن . تصنیع. صنع. بعمل آوردن :
بسازید هم زین نشان تخت عاج
بیاویخته از بر عاج تاج .

فردوسی .

پس زره سازید و در پوشیداو
پیش لقمان حکیم صبر جو.

مولوی .

رجوع به ساز و سازی شود. || تعبیه کردن . ترتیب دادن :
طلسمی که ضحاک سازیده بود
سرش بآسمان برفرازیده بود.

(شاهنامه چ بروخیم ج 1 ص 53).

|| ابداع . خلق . آفریدن :
تو سازیدی این هفت چرخ روان
ستاده معلق زمین در میان .

اسدی (گرشاسبنامه ).

|| قرار دادن :
دیوخانه کرده بودی سینه را
قبله ای سازیده بودی کینه را.

مولوی .

|| منعقد کردن .برپای داشتن . ترتیب دادن :
بسازید در گلشن زرنگار
یکی بزم خرم تر از نوبهار.

اسدی (گرشاسبنامه ).

چنان بزمی که شاهان را طرازند
بسازیدش کزآن بهتر نسازند.

نظامی (خسرو و شیرین ).

|| آراستن :
بسازید جایی چنان چون بهشت
گل و سنبل و نرگس و لاله کشت .

(شاهنامه ٔ چ بروخیم ج 3 ص 620).

|| معین کردن . تعیین کردن . ترتیب دادن . مهیا کردن :
گسی کردشان سوی آن جایگاه
که سازیده بد خسرو نیکخواه .

(شاهنامه چ بروخیم ج 3 ص 678).

بسازید بر قلبگه جای خویش
زواره پس اندر، فرامرز پیش .

(شاهنامه چ بروخیم ج 3 ص 695).

در ایوانش سازید برتخت جای
میان بست چون بنده پیشش بپای .

اسدی (گرشاسبنامه ).

|| تجهیز. بسیجیدن . آماده کردن سپاه و لشکر :
بسازیدی این جنگ را لشکری
ز کشور دمان تا دگر کشوری .

(شاهنامه ٔ بروخیم ج 5 ص 1203).

|| تهیه کردن . فراهم کردن . مهیاکردن :
ز خرگاه و از خیمه و بارگی
بسازید پیران به یکبارگی .

(شاهنامه ٔ بروخیم ج 3 ص 703).

|| راست کردن . (شرفنامه ) (برهان ) (رشیدی ) (انجمن آرا) (آنندراج ). بسیجیدن کاری و روبراه کردن و بسامان کردن و راه انداختن آن :
همی کار سازید رودابه زود
نهانی ز خویشان او هر که بود.

(شاهنامه چ بروخیم ج 1 ص 163).

به یک هفته زان پس همه کار راه
بسازید و شد پیش ضحاک شاه .

اسدی (گرشاسبنامه ).

به گرما و به سرما کار ایشان
بسازیدی و بردی بار ایشان .

زرتشت بهرام (اردا ویرافنامه ).

|| پختن . تهیه دیدن چون خورشی را :
که فردات زانگونه سازم خورش
کزو باشدت سربسر پرورش ...
خورشها ز کبک و تذرو سپید
بسازید و آمد دلی پرامید.

فردوسی .

|| کردن :
چو مانده شد از کار رخش و سوار
یکی چاره سازید بیچاره وار.

(شاهنامه چ بروخیم ج 6 ص 1697).

|| آماده شدن . ساخته شدن :
بسازید سام و برون شدبدر
یکی منزلی زال شد با پدر.

(شاهنامه چ بروخیم ج 1 ص 230).

|| درخور آمدن . (شرفنامه ) (برهان ) (رشیدی ) (انجمن آرا) (آنندراج ). موافق طبع و مزاج کسی بودن دوایی یا آب و هوایی . || سازگار بودن . سازگاری کردن . سازوار بودن . سازوار آمدن . || نواختن . ساز زدن . کوک کردن یکی از آلات موسیقی . || ساختن . (شرفنامه ٔ منیری ) (برهان )(رشیدی ) (انجمن آرا) (آنندراج ). بتمام معانی رجوع به ساختن شود.