ساک

حقیبة

نام قومی مختلط که عنصر آریایی در آن غالب بود. این قوم در زمان هخامنشیان و پیش از آنان در پیرامون ایران میزیسته اند. قوم سکا در ازمنه تاریخی از دوران آسیای وسطی یعنی از ترکستان چین تا دریای آرال و خود ایران و ازاین نواحی با فاصله هایی تا رود دن و از این رود تا رود عظیم دانوب منتشر بودند . در بخشهای مختلف این صفحات وسیع و دشتهای پهناور نام آنها تغییر میکرد. سکاهایی که از طرف آسیای وسطی با ایران سر و کار داشتند جغرافیون قدیم آنانرا ساک یا ساس نامیده اند و داریوش سکه مینامید. مردمانی که در اروپای شرقی سکنی داشتند در کتب هرودتس موسوم به ا سکیت (اسکوت ) میباشند و [[ سیت ]] فرانسوی شده همین اسم است . یونانیان این اسم را از این جهت باین مردمان داده بودند که [[اسکوت ]] در زبان یونانی بمعنی پیاله است و افراد این مردم همیشه پیاله ای با خود داشتند. تصور میرود که افراد این قوم خود را همان (( سکه ) ) مینامیدند. هرودتس راجع به سکاهای اروپایی گوید که آنها خودرا (( سکلت ) ) میگفتند ( داریوش اینها را هم (( سکه ) ) نامیده ). راجع به سکاها کسانی مانند بقراط ارسطو استرابونو بطلمیوس اطلاعاتی داده اند ولی اطلاعاتی که هرودتس داده مبسوطتر است . در اوایل قر.۷ ق م.سکاها از جبال قفقاز عبور کردند و در آذربایجان و شمال ایران بتاخت وتاز و تاراج مشغول شدند. هووخشتره پادشاه ماد که برای فتح آشور پیش میرفت ناگهان خبر تاخت و تاز را شنید و دید چاره ای ندارد جز اینکه محاصره نینوا را ترک کرده بحفظ کشور خود بپردازد. این بود که با سپاه خود قصد دشمن کرد. در نزدیکی دریاچه ارومیه با سکاها مصاف داد و شکست خورد و مجبور گردید شرایط سنگین آنان را بپذیرد. سکاییان پس از فتح دانستند جنگ با ماد ناتوان و خود مادایهای غالب مغلوب سکاها شده بودند. ازین جهت و نیز بسبب اینکه در آشور غنایم کافی نیافته بود ند بنای تاخت و تاز را در همه صفحات شمال غربی ایران آشور وان کاپادوکیه گذاشته و کشوری را بعد از دیگری غارت و خراب کرده پیش رفتند تا بسواحل دریای مغرب ( مدیترانه ) رسیدند. در این نواحی هرچه می یافتند غارت و آبادیها را ویران و مردم را نابود میکردند . فقط مردمانی سالم ماندند که بقلعه ها پناه بردند. پادشاه مصر پسامتیک ( فسمتیخ ) که فاتحانه وارد شام شده بود همینکه خبر تاخت و تاز سکاها را شنید بعجله عقب نشست و بعد هدایایی برای سردار سکاها فرستاده او را از دخول بمصر منصوب کرد. حرکت سکاها بطرف نجد ایران معلوم نیست چه جهت داشته . هرودتس گوید آنان کیمریها را تعقیب کرده باسثیای غربی در آمدند . بعضی تصور می کنند که آشور چون بعضی تصور میکنند که آشور چون دید که که از طرف کیمریها و مادیها عرصه بر او تنگ شده سکاها را بکمک طلبید ولی باید حقیقت امر چنین باشد آمدن سکاها باسیای غربی دنباله همان نهضت آریایی بوده که از قرون پیش شروع شده بود و آریاییان بمعنی اعم - گروه گروه دسته دسته بنجد ایران و آسیای غربی وارد میشدند. باری تاخت تاز درماد و آسیای صغیر سالها طول کشید از تورات بخوبی معلوم میشود که چه رعبی از سکاهاتاخت و تاز و کشتار و غارت آنها در دلهای مردم آن روز افتاده بود . تاخت و تاز آنان بقول هرودتس ۲۸ سال طول کشید.در این مدت سکاها از ملل باج میگرفتند و با وجود این آنها را می چاپیدند.عاقبت هوخشتره پادشاه یا سردار آنها را موسوم به (( مادی ییس ) ) که پسر (( بارتاتو ) ) بود با تمام پسران سپاه سکایی مهمان کرده همه را در حال مستی بکشت . پس از این کار پادشاه ماد با سکاها جنگید و چون آنها بی سر و سالار مانده بودند شکست خورده از ماد خارج شدند. کوروش بزرگ پس از تسخیر بابل در شمال و مشرق ایران به سکاها پرداخته و بعض اقوام سکایی را مطیع کرد و بعضی کشته شدن کوروش را در جنگ با سکاها میدانند. داریوش بزرگ پس از تسخیر بابل درصدد بر آمد سکاها را مجازات کند. این است قول داریوش ( بیستون ستون ۵ بند ۴ ):(( داریوش شاه میگوید: بالشکرم بملکت سکاها رفتم .در سکائیه و...دجله .. از دریا...در کشتیها گذشتم به سکاها رسیدم و قسمتی را دستگیر کردم . آنانرا را مقید نزد من آوردند و کشتم ... (( سکون خا ) ) نامی را دستگیر کردم ... بکس دیگر چنانکه اراده من بود ریاست دادم . بعد آن ایالت از آن من گردید. ) ) بقول هرودتس سکاها ارباب انواع ذیل را می پرستیدند : ۱ - تابیت تی ( یکی از آلهه یونانی که در یونان ویراهستیا- رب النوع اجاق خانواده - مینامیدند ). ۲ - پاپای خدای آسمان .۳ - آپی خدای زمین و او را زن خدای آسمان میدانستند. ۴ - هی تسر خدای آفتاب .۵ - آرهیم پاسا خدای وجاهت ( آفرودیت یونانیان ). ۶ - تاهیس ماساد خدای دریاها . سکه ها عادت ندارند معبد یا هیکل آلهه را بسازند باستثنای معبد و هیکل ارس (رب النوع جنگ ). هراکلس هم در نزد آنها مورد پرستش بود. سکاها برای این آلهه قربانی میکنند و حیوانات قربانی را از میان حیوانات اهلی و اسبان انتخاب مینمایند ولی برای [[ آرس ]] قربانی انسان نیز جایز است . بدین ترتیب که از هر صد تن اسیر یکی را میکشند و خون او را با شمشیری که علامت این خداست میریزند. قربان کردن خوک جایز نیست و اساساخوک نگاه نمیدارند. عادات آنها ازین قراراست :سکایی خون اولین دشمنی را که میکشد می آشامد و سرهای کشتگان را برای پادشاه میبرد. زیرا قاعده بر این جاری شده که تا سر دشمن را نیاورد سهمی از غنایم بوی نمیدهند . پوست مقتولان را میکنند. و بعد آنرا مانند دستمال استعمال میکنند. بعضی ازین پوستها را لباس میسازند. از سر دشمن - که بسیار مبغوض بود ه - کاسه ای درست میکنند .سکاهای متمول این کاسه هارا بطلا میگیرند و چون مهمانی بسرای آنها آید همه این کاسه ها را بدو نشان داده گویند هریک از کاسه ها جمجمه کدام یک از اقربای آنهاست که جنگ کرده و مغلوب شده و هر قدر عده این کاسه ها زیادتر باشد افتخارشان بیشتر است . وقتی که پادشاه سکاها مریض شود سه تن از معروفترین فالگیران که فلان شخص قسم دروغ به آلهه خانه پادشاه یاد کرده زیرا عادت سکاها برین جاریست که در مواقع مهم بالهه خانه پادشاهی قسم یاد کنند. بر اثر این سخن آن شخص را گرفته محاکمه میکنند و فالگیران او را متهم میسازند. اگر متهم انکار کرد پادشاه از فالگیران دو برابر عده اولی دعوت میکند و هرگاه آنها هم متهم را مقصر دانستند سر او را بریده مالش را بفالگیران میدهند ولی اگر این فالگیران متهم را بی تقصیر دانستند فالگیران اول محکوم باعدام میگردند. هر گاه سکاها با کسی عهد و پیمانی بقید قسم ببندند چنین کنند: در کاسه ای گلی شراب ریزند بعد با چاقو یا آلت تیزی زخمی ببدن متعاهدین زده خون آنها را با شراب مخلوط کنند . پس از آن شمشیر و تیر و زوبین را در شراب گذارده مشغول دعا خوانی میشوند .چون این مراسم باخر رسیده از آن شراب متعاهدین و حضار عمده می آشامند سکاها مردمان فقیر و بی بضاعت اند و غالبا با خانواده های خود روی اسبها حرکت و از حشم گذاران میکنند.در تیر- اندازی ماهرند. زبان سکاها مختلف است زیرا سکاییان غربی با آخرین سکاییان غربی با آخرین سکاییان شرقی بتوسط مترجم سخن گویند .در زمان داریوش کشور سکاها (( ایالت پانزدهم ) ) را تشکیل میداد. اسکندر چون برود سیحون رسید بسبب نطق فرستاده سکاییان - که با اسکندر برخورد - با وجود منع سردارانش از رود مزبور گذشت و سکاها پس از قدری جنگ عقب نشستند و مقدونیان آنانرا دنبال کردند و چون خسته شدند بی نتیجه بازگشتند. بر اثر این جنگ اسکندر فهمید که جنگ درین بیابانهای بی پایان آسیای وسطی ثمری ندارد ولی مخاطراتش هویداست .بنابرین زود باسکاییان مصالحه گونه ای کرده باین سوی سیحون بازگشت و راه هند را پیش گرفت . اشک هفتم فرهاد دوم در زمانی که با آنتیوخوس میجنگید سکاها را بیاری خود طلبید ولی آنان وقتی رسیدند که وجودشان ثمری نبخشید بنابرین حقوق و جیره شان را مطالبه کردند . بانها جواب دادند که این همه راه را آمده اند و اگر در این جنگ نتیجه ای نداشتند فرهاد میتواند در جای دیگر از وجود آنها استفاده کند . پارتیان جوابی مقنع ندادند . سکاها از نخوت آنها آزرده خاطر گشتند و بحدود پارت تجاوز کردند تا بغارت پردازند. فرهاد بمقابله آنان شتافت و درین سفر دسته ای از سربازان یونانی را که باسارت گرفته بود با خود برد. اینان به سکاها پیوستند و بوسیله کشتاری که در قشون پارتی کردند و قتل خود فرهاد انتقامشان را از او کشیدند . چون اشک هشتم اردوان دوم جانشین فرهاد شد سکاها بفتح خود و قتل و غارت پارت اکتفا کرده بمرز و بومشان بازگشتند . در زمان پادشاه اخیر الذکر هونها به یوئه چیها فشار وارد آوردند و اینان بسبب از دست دادن مساکنشان در مغرب مغولستان مجبور شدند جلای وطن کنند و زمینهای تازه برای خود بیایند بنابرین بدو بخش شده قسمت بزرگتر بطرف جنوب غربی رفت و بنوبت خود بر سکاها فشار آورد . قوم اخیر هم مجبور شد اراضی تازه ای بدست آورده استقرار یابد. بنابریت نهضت مردمان سکایی هم شروع شد و سکایی و یوئه چی مخلوط با یکدیگر به پارت و باختر فشار آوردند. مخاطره بزرگ بود زیرا در صورت غلبه این مردمان نیمه وحشی تمدن آسیای غربی از میان میرفت ولی خوشبختانه ایران پارتی بعد از جنگهای متعدد موفق شد که جلو این سیل عظیم را بگیرد اما دولت یونانی باختر نتوانست سدی در مقابل آنان تشکیل دهد و از بیخ و بن جاروب شد . توضیح آنکه مردمان شمالی مزبور مقاومت باختریان را در هم شکسته بطرف جنوب راندند . سکاها در (( زرنگ ) ) برقرار شدند و ازین زمان زرنگ ( درنگیانا ) بنام سکاها به (( سکستان ) ) ( سیستان ) معروف گردیده . علاوه بر آن سکاها بطرف مشرق حرکت کرده کابل را بدست آوردند و سپس بطرف هند رانده قسمتهایی را از آن تسخیر کردند و دولتی بوجود آمد که در تاریخ بدولت (( هند و سکایی ) ) معروف است .
کیسه، توبره، چنته، توبره پشتی، کیسه بزرگ ازچرم
( اسم ) کسیه ای از چرم یا پارچه ای ضخیم که مایحتاج را در آن نهند خریطه . ۲ - کوله پشتیی که کوهنوردان توشه و لوازم خود را در آن نهند .
سکائی

[ فر. ] (اِ. ) چمدان ، جامه دان .

ساک. ( اِ ) بمعنی فسخ باشد و فسخ در لغت بمعنی جهل و ضعف و فساد رای و نقصان است و در طریق اهل تناسخ آن است که روح به دو مرتبه فرو رود یعنی از صورت انسانی بصورت نباتی چمن آرا گردد. ( برهان ). || بمعنی رسخ است ، و رسخ در لغت ثبوت باشد و به اصطلاح اهل تناسخ آن است که روح انسانی به سه مرتبه تنزل نماید یعنی از صورت انسانی بصورت حیوانی و از صورت حیوانی بصورت نباتی و ازصورت نباتی بصورت جمادی نزول کند. ( انجمن آرا از فرهنگ دساتیر ) ( آنندراج ).

---

ساک. ( اِ ) درختی است بلند، و در هندوستان بسیار، و گویند چوبش سیاه است. ( انجمن آرا ) ( آنندراج ). رجوع به ساج و ساگ شود.

---

ساک. ( اِ ) نام خورشی است مانند آش که در آن برنج واسفناج و نخود و آب غوره کرده و گوشت پخته نان خورش کنند و در تبرستان این متداول و معروف و مستعمل است.( انجمن آرا ) ( آنندراج ). رجوع به آش ( آش ساک ) شود.

---

ساک. ( فرانسوی ، اِ ) کیسه که از چرم یا پارچه های ضخیم سازند و مایحتاج در آن نهند. خریطه. || کوله پشتی که کوه نوردان توشه خود در آن نهند.

---

ساک. ( اِخ ) سکائی. یکی از اقوامی که در روزگاران قدیم از درون آسیای میانه یعنی از ترکستان شرقی یا ترکستان چین تا دریای آرال و خود ایران ، و از این نواحی بفاصله هایی تا رود دن و از آن رود تا رود بزرگ دانوب پراکنده بودند. و در هر قسمت از این صفحات پهناور بنامی دیگر نامیده میشدند. آن دسته را که از طرف آسیای میانه با ایران سر و کار داشتند جغرافی نگاران باستان ساک یا ساس نامیده اند، و داریوش بزرگ سَک َ یا سَکا مینامد. مردمانی که در اروپای شرقی سکنی داشتند در کتب هردوت موسوم به سکیث هستند و اسسیت فرانسوی شده این نام است. ( از ایران باستان مشیرالدوله ج 1 ص 577 و ج 2 ص 1379 ). || سواران پارسی را ساک گویند. ( همان کتاب ج 2 ص 1885 از آریان کتاب 7 فصل 2 بند 4 ). رجوع به سکا شود.

نوعی آش که با برنج، گوشت، نخود، اسفناج و آبغوره طبخ کنند.
کیسۀ بزرگ که از چرم یا پارچۀ ضخیم دوخته می شود و پاره ای لوازم را برای سفر در آن می گذارند.

/saak/ ساک از خوراک های سنتی و خورش گونه بوده و تنها غذایی است که هم در عروسی ها و هم در مراسم سوگواری در سفره ی مردم جای مخصوصی داشته استمواد تشکیل دهنده ی این خورش عبارتند از: گوشت گوسفند از قسمت سینه و ران، نخودخام، اسفناج یا برگ جغندر، پیاز، سیر له شده، روغن، نمک، فلفل، زردچوبه و دارچین، آب نارنج و آرددر پختن این خورشت، ابتدا نخود خام و پیاز را در آب ریخته و روی شعله می گذارند و سپس به آن جوش شیرین افزوده می شود تا نخود پوسته دهدپس از دو یا سه جوش، نخودها را بیرون آورده زیر آب سرد قرار می دهندسپس آن ها را بین دو کف دست مالیده تا پوست نخود جدا گرددسپس گوشت را قطعه قطعه کرده، شسته و با پیاز پوست گرفته و خرد شده و نخود پوست گرفته شده در قابلمه می ریزند و کمی فلفل و زردچوبه و نمک را با مقداری آب به آن می افزایند تا پخته شود، به اندازه ای که نخود له نشودپس از آن اسفناج یا برگ چغندر را پاک کرده و شسته، خرد نمودن بر آن آب می افزایتندپس از جا افتادن، آرد را در کمی آب سرد حل کرده به مواد اضافه می کننداین آرد سبب می شود تا غذا لعاب گیرد و آبکی نشودپس از آن آب نارنج را اضافه می نمایندپس از چند جوش قابلمه را از روی شعله برداشته، کمی دارچین نرم روی آن ریخته و صبر می شود تا سرد گشته و برای مصرف آماده شود & & چانه & رستنی – علوفه - پاجوش بعضی غلات چون برنج که پس از درو رشد کند

بَستِکُو؛ لِندِه؛ چمتِه؛ چمته دُو

کیسه ، توبره