تحول مقام به دستگاه اصطلاحی است که برای توصیف تغییراتی به کار می رود که در روش طبقه بندی و آموزش موسیقی سنتی ایرانی رخ داد و در آن طبقه بندی های قبلی که بر اساس مقام بود، با طبقه بندی های جدیدی که بر اساس دستگاه است جایگزین شدند. اکثر پژوهشگران زمان این تحول را به اوایل دورهٔ قاجاریه نسبت می دهند.نبو
تحول مقام به دستگاه، یا تحول نظام مقامی به دستگاهی، اصطلاحی است که برای توصیف مجموعهٔ اتفاقاتی به کار می رود که منجر به آن شدند که موسیقی ایرانی به جای آن که با استفاده از مقام ها طبقه بندی شود، با استفاده از دستگاه ها طبقه بندی گردد و به کمک ردیف آموزش داده شود. این تحولات هم در بعد «فضایی-صوتی» و هم در بعد «زمانی-وزنی» موسیقی ایرانی رخ داده اند و دیدگاه عموم آن است که این تحولات عمدتاً در دورهٔ قاجاریه رخ داده و توسط خاندان فراهانی شکل گرفته است. حاصل این تحولات فاصله گرفتن موسیقی ایرانی از موسیقی دیگر کشورهای جهان اسلام بوده است.
در فاصلهٔ قرن چهارم تا نهم هجری، موسیقی علمی ایران وضعیت خوبی داشته و بیشتر فلاسفه و دانشمندان آن زمان در کتاب ها و رساله های مبحثی را هم به موسیقی اختصاص می داده اند. در این دوره نظام ادواری برای شرح موسیقی با کمک مقام ها به کار گرفته می شد. در قرن نهم هجری با تبعیت حکام ایرانی از متعصبین بانفوذی که مخالف موسیقی بودند، رشد علمی موسیقی در ایران متوقف شد و در همین حال تغییرات و جابه جایی های بسیاری در موسیقی ایران صورت گرفت.
در چهار سده ای که از دوران صفویه آغاز می شود و تا اواخر سده سیزدهم خورشیدی ادامه دارد، کمتر کسی در ایران به موسیقی به عنوان یک رشتهٔ مهم علوم انسانی توجه کرد، پژوهش علمی و معتبری در علم موسیقی به بار نیامد، و به موسیقی بیشتر به عنوان یک هنر اجرایی و تفننی نگاه می شد. با این حال، در آخرین سال های این دورهٔ چهارصد ساله، که مصادف با حکومت ناصرالدین شاه قاجار بود، موسیقی دوباره تا حدودی مورد توجه قرار گرفت. برخی محققین معتقدند که در این دوره موسیقی ایرانی به سمت قالبی شدن رفت (به معنای تمرکز روی قالب موسیقایی)، مقام های ایرانی تحت عنوان دستگاه ها بازآرایی شدند و این دستگاه ها خود به قطعات کوچکتری تقسیم یافتند که می شد هر کدام را جداگانه تعلیم داد (شکل گیری ردیف موسیقی ایرانی). به عقیدهٔ داریوش طلایی بنیانگذاران ردیف لزوماً به دنبال نظم دادن به سیستم مُدال نبودند و بنا بر این رابطهٔ ردیف ها با مدها مشخص نشده است و نظام آموزشی ردیف دربرگیرندهٔ هیچ تئوری روشنگری نیست.
تحول مقام به دستگاه، یا تحول نظام مقامی به دستگاهی، اصطلاحی است که برای توصیف مجموعهٔ اتفاقاتی به کار می رود که منجر به آن شدند که موسیقی ایرانی به جای آن که با استفاده از مقام ها طبقه بندی شود، با استفاده از دستگاه ها طبقه بندی گردد و به کمک ردیف آموزش داده شود. این تحولات هم در بعد «فضایی-صوتی» و هم در بعد «زمانی-وزنی» موسیقی ایرانی رخ داده اند و دیدگاه عموم آن است که این تحولات عمدتاً در دورهٔ قاجاریه رخ داده و توسط خاندان فراهانی شکل گرفته است. حاصل این تحولات فاصله گرفتن موسیقی ایرانی از موسیقی دیگر کشورهای جهان اسلام بوده است.
در فاصلهٔ قرن چهارم تا نهم هجری، موسیقی علمی ایران وضعیت خوبی داشته و بیشتر فلاسفه و دانشمندان آن زمان در کتاب ها و رساله های مبحثی را هم به موسیقی اختصاص می داده اند. در این دوره نظام ادواری برای شرح موسیقی با کمک مقام ها به کار گرفته می شد. در قرن نهم هجری با تبعیت حکام ایرانی از متعصبین بانفوذی که مخالف موسیقی بودند، رشد علمی موسیقی در ایران متوقف شد و در همین حال تغییرات و جابه جایی های بسیاری در موسیقی ایران صورت گرفت.
در چهار سده ای که از دوران صفویه آغاز می شود و تا اواخر سده سیزدهم خورشیدی ادامه دارد، کمتر کسی در ایران به موسیقی به عنوان یک رشتهٔ مهم علوم انسانی توجه کرد، پژوهش علمی و معتبری در علم موسیقی به بار نیامد، و به موسیقی بیشتر به عنوان یک هنر اجرایی و تفننی نگاه می شد. با این حال، در آخرین سال های این دورهٔ چهارصد ساله، که مصادف با حکومت ناصرالدین شاه قاجار بود، موسیقی دوباره تا حدودی مورد توجه قرار گرفت. برخی محققین معتقدند که در این دوره موسیقی ایرانی به سمت قالبی شدن رفت (به معنای تمرکز روی قالب موسیقایی)، مقام های ایرانی تحت عنوان دستگاه ها بازآرایی شدند و این دستگاه ها خود به قطعات کوچکتری تقسیم یافتند که می شد هر کدام را جداگانه تعلیم داد (شکل گیری ردیف موسیقی ایرانی). به عقیدهٔ داریوش طلایی بنیانگذاران ردیف لزوماً به دنبال نظم دادن به سیستم مُدال نبودند و بنا بر این رابطهٔ ردیف ها با مدها مشخص نشده است و نظام آموزشی ردیف دربرگیرندهٔ هیچ تئوری روشنگری نیست.
wiki: تحول مقام به دستگاه