انتشارات خوارزمی

عبدالرحیم جعفری ( زاده ۱۲۹۸ تهران ) بنیانگذار و مدیر سابق انتشارات امیرکبیر، مهمترین و گسترده ترین موسسهٔ خصوصی چاپ و انتشار کتاب، در تاریخ ایران و خاورمیانه است. وی تا سال ۱۳۵۸، دارنده و گردانندهٔ این بنگاه انتشاراتی بود.
محتویات [نمایش]
زندگی [ویرایش]
عبدالرحیم جعفری که او را با نام «تقی جعفری» هم می شناسند، در سال ۱۲۹۸ در سختی و تنگدستی چشم به دنیا گشود. مادرش کبری بود و پدرش میرزا علی اکبر؛ پدر پیش از تولد عبدالرحیم به مشهد رفت و هیچ گاه بازنگشت. ناگزیر، در غیاب پدر، نام خاندان مادر را بر پسر نهادند: «عبدالرحیم استاد محمد جعفر». وی بعداً، نام خانوادگی خود را به «جعفری» تغییر داد. در دوران کودکی، مدتی تحت سرپرستی خانواده منتخب الملک، معاون وقت وزارت امور خارجه، قرار می گیرد و چندی طعم آسایش و رفاه را می چشد. این خانواده به وی نام «تقی» می دهند و او وقتی در مدرسه نام فامیلش را می پرسیدند، خودش را «تقی منتخب الملک» معرفی می کرد. دیری نمی گذرد که با انتقال آقای منتخب الملک به افغانستان، جعفری و مادرش دوباره تنها و بی سرپرست می مانند. به ناچار جعفری، درس را رها می کند و به کارگری رو می آورد و چندی بعد، در چاپخانهٔ «علی اکبر علمی» به کار مشغول میشود. در همین ایام با پیشنهاد آقای علمی، با دختر برادر وی ازدواج می کند و زندگی مستقلی تشکیل میدهد. از آنجا که کارگری و کارمندی، بلندنظری و روحیهٔ دوراندیش او را ارضاء نمی کرد، با ده ـ دوازده هزار تومان پس انداز، در ۲۸ آبان ۱۳۲۸ در اتاقی در طبقه دوم چاپخانه آفتاب، واقع در خیابان ناصر خسرو، انتشارات امیرکبیر را پایه گذاری می کند. با درایت و حسن مدیریت جعفری، طولی نمی کشد که انتشارات امیرکبیر به یکی از بزرگترین موسسات چاپ و نشر کتاب در کشور تبدیل می شود؛ تا جایی که می توان او و بنگاه انتشاراتی اش را، یکی از مهمترین و تاثیرگذارترین عوامل تحول فرهنگی ایران در پیش از انقلاب نام نهاد. جعفری در این دوران، می کوشد تا در حوزه های مختلف، کاستی های موجود در زمینهٔ کتاب را مرتفع سازد.
«لادن پارسی» در این خصوص می نویسد:
«جعفری که سر نترس، ذهن اقتصادی و دل بزرگی دارد، علاوه بر تاسیس انتشاراتی، چاپخانه و چندین کتابفروشی، در دوران [تصدی] خانلری بر وزارت فرهنگ و هنر در ۱۳۴۲ و در زمانی که کتاب های درسی سامانی ندارند، با تاسیس شرکتی متشکل از چند ناشر و چاپخانه دار، چاپ و انتشار کتاب های درسی دوره دبیرستان را به عهده می گیرد و در کمتر از یکسال چاپ، پخش و توزیع کتاب های درسی در سراسر کشور را قانونمند می کند. پس از ۱۲ سال تلاش در حوزه کتاب های درسی به امیرکبیر برمی گردد و به زودی شرکت کتاب های جیبی و انتشارات ابن سینا و . . . را ضمیمه امیرکبیر می کند. » [۱]
مصادره اموال [ویرایش]
اموال جعفری و موسسه انتشاراتی امیرکبیر در سال ۱۳۵۸ مصادره میشود. وی در کتاب خاطراتش [۲]، چندین بار به بعضی از موارد اتهامش مانند: انتشار کتاب های صادق هدایت و بزرگ علوی؛ انتشار چهار جلد «تاریخ اجتماعی ایران»؛ انتشار کتاب «مردان خودساخته» که در آن به رضاشاه به عنوان یکی از مردان خودساخته پرداخته شده بود؛ انتشار کتاب های علی دشتی؛ انتشار کتاب «شاه جنگ ایرانیان»؛ نوشتن نامه به شاه برای دریافت طلب، از شرکت طبع و نشر کتاب های درسی ایران؛ چاپ تصویری از او و همکارانی که در تهیه و نشر «شاهنامه امیرکبیر» سهیم بودند در کنار فرح پهلوی؛ و داشتن سهام شرکت سهامی افست، که سهامدار عمده اش سازمان شاهنشاهی بود، اشاره می کند. اما چنانکه جعفری نوشته، مهمترین دلیل بازداشت، زندانی شدن و مصادره اموال او مشکلاتی است که با اسماعیل رائین پیدا می کند.
به نوشته جعفری، انتشارات امیرکبیر پس از مکاتبه با اسماعیل رائین که درآن زمان در انگلستان بود، اجازه انتشار کتاب معروفش "فراماسونری در ایران" را کسب می کند و در تمام مراحل چاپ کتاب او را در جریان امر قرار می دهد. رائین که به سختی بیمار است، در تابستان ۱۳۵۸ یک سوم از حق التالیف خود را، بدون دادن «رسید»، در چند مرحله از جعفری دریافت می کند. مشکل از زمانی آغاز می شود که ناشر برای پرداخت های بعدی، «رسید» دریافت های قبلی را از رائین طلب می کند و او برمی آشوبد. پس از چند ماه کشاکش در دادگستری و دادستانی انقلاب، رائین به همراه تعدادی از ماموران دادستانی به امیر کبیر می رود. کارگران امیرکبیر علیه او شعار می دهند و دقایقی بعد رائین در دفتر انتشارات امیر کبیر در اثر سکته قلبی درمی گذرد و دردسرهای بزرگی که به زندانی شدن او و مصادره موسسه امیرکبیر منجر می شود، آغاز می گردد. [۱]
این در حالی است که گروهی، نوشته های وی را جانبدارانه توصیف می کنند و معتقدند در کتاب خاطراتش ( در جستجوی صبح ) ، حقایق وارونه نمایی شده است. [۳]
افتخارات [ویرایش]
تاسیس بزرگترین چاپخانه بخش خصوصى در ایران
۳۰ سال خدمت به چاپ و نشر کتاب در موسسه انتشارات امیرکبیر
چاپ ۲۸۰۰ عنوان کتاب
تاسیس دوازده باب کتابفروشى
دارنده لوح تقدیر از «دائره المعارف بزرگ اسلامى»
پانویس [ویرایش]
↑ ۱٫۰ ۱٫۱ «از رویا تا واقعیت». بی بی سی فارسی. بازبینی شده در ۹ دسامبر ۲۰۱۱.
↑ «درجستجوی صبح»، خاطرات عبدالرحیم جعفری، ( ۲ جلد ) ، نشر روزبهان، ۱۳۸۶.
↑ «نقد کتاب «در جستجوی صبح»». راسخون. بازبینی شده در ۹ دسامبر ۲۰۱۱.
منابع [ویرایش]
۲۵ سال از 'تصرف' بزرگترین ناشر خاورمیانه گذشت بی بی سی فارسی
از رویا تا واقعیت بی بی سی فارسی
در جست و جوی عدالت دنیای اقتصاد
مقاله «موسسه انتشاراتی امیرکبیر» دانشنامه آزاد ویکی پدیا ( فارسی )
نقد کتاب «در جستجوی صبح» راسخون
رده ها: افراد زندهافراد مصادره اموال شده پس از انقلاب ایرانفعالان فرهنگی دوره حکومت پهلوی دومناشران اهل ایران