ازادخان افغان

آزادخان افغان. آزادخان سلیمانخیل هوتکی غلجایی ملقب بهآزادخان افغان، اهل کابل بود، که پس از فتح این شهر توسط نادر شاه (۱۱۵۰ق) به سپاه او پیوست و در لشکرکشی به هندوستان شرکت کرد و تا پایان کار پادشاه افشار در خدمت وی به سر می برد. او از ابراهیم شاه، برادرزاده نادر، لقب خانی دریافت کرد و پس از شکست ابراهیم خان از شاهرخ میرزا، فرصت را مغتنم شمرده، ارومیه را تصرف کرد و به حکومت در قسمتی از آذربایجان پرداخت و مدعی تاج و تخت ایران بود.
پس از قتل نادر به نیروهای ابراهیم میرزا برادرزاده نادر پیوست و از او لقب خانی گرفت، اما با شکست ابراهیم میرزا از نیروهای شاهرخ میرزا به او به همراه سواران افغان به سید محمد، تولیت آستان قدس رضوی پیوست و از طرف او به قزوین فرستاده شدند. پس از انصراف از سرحدداری غرب به فرمان خالدپاشا والی شهرزور پیوست، پس از آن به خدمت نقی خان قاسملو افشار درآمد. در آخر با متحد ساختن رهبران ترک و کرد محلی و سرفرود آوردن در برابر اراکلی خان پادشاه کارتلی و کاختی، توانست کنترل تمامی نواحی میان ارومیه و اردبیل را به دست گیرد. وی بعدتر کنترل زاگرس مرکزی را نیز به دست آورد.
آزادخان به دعوت علی مرادخان بختیاری که به همراه یکی از بازماندگان صفویه از بغداد به سمت ایران پیشروی می کرد و قصد تسخیر قلعه راهبردی کرمانشاه را داشت، به آنجا رفت. اما پیش از رسیدن وی، کریم خان زند حاکم حقیقی غرب ایران این لشکر را شکست داد. کریم خان در صدد تعقیب و شکست سپاهیان افغان برآمد اما شکستی بزرگ خورد، پس از آن افغان ها به قلعه پری که مرکز زندیان بود یورش بردند و هفده تن از خان های زند و پانزده تن از زنان ایشان را که مادر کریم خان نیز در میانشان بود به اسارت گرفت و به سمت ارومیه برد که ایشان در راه گریختند و در بروجرد به کریم خان پیوستند. سرانجام کریم خان زند پس از تعقیب و گریز او، توانست وی را شکست دهد و او را به زندان انداخت تا اینکه در تاریخ ۱۷۸۱ میلادی در زندان مرد.

آزادخان افغان. آزادخانِ اَفْغان ( ـ شیراز ۱۱۹۵ق)
(شهرت آزادبَیْگ سُلَیْمان خَیْلی غَلیجایی) هوتکی غلزایی از سرداران سپاه نادرشاه . آزادخان از بزرگان افغان و داماد اشرف افغان بود که در ۱۱۵۰ق همراه نادرشاه در فتح کابل حضور داشت، و در ۱۱۵۴ق، با وی به ایران آمد و تا نادر زنده بود، از امیران و سرداران او به شمار می آمد. آزادخان برحسب فرمان نادرشاه به خدمت امیراَصلان خان قرخلوی افشار، والی آذربایجان ، درآمد و بعدها به ابراهیم شاه پیوست و از او لقب «خان» گرفت و به آزادخان معروف شد و از محترمان دربار و سرداران مهم اردوی او گردید. پس از پایان حکومت ابراهیم شاه خیال پیوستن به عثمانیان را داشت و با جمع آوری سپاهی از افغانان بر آذربایجان مسلّط شد و شهر ارومیه را مقر حکمرانی خویش قرار داد. سپس درصدد تسخیر سایر قسمت های ایران برآمد و در دفع کریم خان زند و محمدحسن خان قاجار که از مدعیان سلطنت بودند، تلاش کرد، اما به سختی از آن دو شکست خورد. سرانجام در ۱۱۶۹ق ارومیه ، مقر حکومت آزادخان ، به تصرّف محمدحسن خان قاجار درآمد و با پیوستن گماشتگان او به اردوی محمدحسن خان ، به دورۀ حکومت آزادخان در آذربایجان خاتمه داده شد. آزادخان به عثمانی فرار کرد و در آن جا پناهنده شد. پس از چندی کریم خان از آزادخان که به تفلیس رفته بود، دعوت کرد که نزد او بیاید. کریم خان در ارومیه آزادخان را به گرمی پذیرفت و از ۱۱۷۹ تا ۱۱۹۳ق تا زمان مرگ کریم خان، آزادخان در دربار او در شیراز بود. پس از مرگ ، طبق وصیت ، جسدش را به کابل بردند در آن جا دفن کردند.