پیلگوش

فیلگوش، گل زنبق، سوسن، آنکه گوشهای فیل ماننددارد
( اسم ) ۱- سوسن : می خورکت باد نوش برسمن و پیلگوش روزرش و رام و جوش روز خور و ماه و باد. ( منوچهری ) ۲- گل نیلوفر. ۳- دارویی که آنرا لوف گویند و بیخ آنرا اصل اللوف خوانند. ۴-( صفت ) آنکه گوشی چون فیل دارد. ۵- ( اسم ) قومی از یاجوج که قدما آنانرا پهن گوش می پنداشتند : ازان پیلگوشان بر آورد جوش بهر گوشه زایشان سر افکند و گوش . ( گرشا. لغ . ) ۶- پیلگوش خاک انداز : آفتابش پیلگوش و خاکروب و آسمانش گنبد و خرگاه باد . ( ابوالفرج رونی ) ۷- قسمی شیرینی .

پیلگوش. ( اِ مرکب ) پیلغوش. پیغلوش. سوسن منقش. فیلگوش. آذان الفیل. ( منتهی الارب ). نوعی سوسن که آن را آسمانگون گویند و بر کنار آن نقطه های سیاه بود مانند خالی که بر روی خوبان باشد و رخنه های کوچک دارد. رجوع به پیلغوش شود :
بر پیلگوش قطره ٔباران نگاه کن
چون اشک چشم عاشق گریان غمزده
گویی که پر باز سفید است برگ آن
منقار بازلؤلؤ ناسفته برچده.می خور کِت باد نوش ، بر سمن و پیلگوش
روزرش و رام و جوش ، روز خور و ماه و باد.آمد بباغ نرگس چون عاشق دژم
وز عشق پیلگوش درآورده سر به هم.غنچه با چشم گاو چشم بناز
مرغ با گوش پیلگوش براز.شمال انگیخته هر سو خروشی
زده بر گاو چشمی پیلگوشی.باد از غبار اسب تو حسن بصر نهد
پنهان ز روح نامیه در چشم پیلگوش.بی نورتر ز بخت خود از خشم پیلگوش
بی برگ تر ز فضل خود از شاخ نسترن.جلیس او شوی آنگه که چشم و گوشت را
کزآن جمال و فعال حبیب دریابی
چو گاو چشم ز دیدار عیب سازی کور
چو پیلگوش ز گفتار خلق کر یابی. || گل نیلوفر. ( برهان ). || اسم فارسی لوف الکبیر. ( تحفه حکیم مؤمن ). لوف الصغیر. نام دوائی که آنرا لوف گویند و بیخ آنرا بعربی اصل اللوف و بیونانی دیوباقونیطس خوانند. ( برهان ). نام داروئی است که عورات بسایند و در سر بمالند و عطاران در اخلاط خوشبویها ترکیب کنند، هندش نکه گویند. ( شرفنامه ). || ( ص مرکب ) که گوشی چون فیل دارد باعتقاد عوام. || ( اِخ ) قومی از یأجوج که گوش پهن دارند. ( فرهنگ نظام ) :
از آن پیلگوشان برآورد جوش
بهر گوشه ز ایشان سرافکند و گوش.پدید آمد از بیشه وز تیغ کوه
ازان پیل گوشان گروها گروه. || ( ص مرکب ، اِ مرکب ) خاک انداز. چیزی باشد بترکیب بیلی پهن که دو پهلوی آنرا بلند کنند و یک پهلو او را صاف و دسته ای بر او نهند و خاک و خاشاک در آن پر کنند وبیرون ریزند. ( انجمن آرا ) :
آفتابش پیلگوش خاکروب
آسمانش گنبد خرگاه باد.|| ( اِ مرکب ) نام حلوائی است. ( شرفنامه ).

۱. (زیست شناسی ) گل زنبق، سوسن: بر پیل گوش قطرۀ باران نگاه کن / چون اشک چشم عاشق گریان همی شده (کسائی: ۳۳ ).
۲. (صفت ) آن که گوش های پهن مانند گوش فیل دارد: از آن پیل گوشان برآورد جوش / به هر گوشه زایشان سرافکند و گوش (اسدی: ۱۷۱ ).
۳. (صفت ) آنچه مانند گوش فیل باشد.