۱- حاکم خلخ . ۲- پادشاه ترکستان : اندر عمل تسکین عیار بک غازی بندند میان پیشت صد پیغو و صد تکسین . ( سوزنی )
عوفی در لباب الباب آرد الملک المعظم پیغو ملک
عوفی در لباب الباب آرد الملک المعظم پیغو ملک
پیغو
فرهنگ فارسی
لغت نامه دهخدا
پیغو. [ پ َ ] (اِخ ) (ملک کمال الدین ) عوفی در لباب الالباب آرد: «الملک المعظم پیغو ملک . در نوبت ایالت او اهل مرغینان و کاشان با عیشی تن آسان بودند و او پادشاهی بود که هم قوت فضل داشت و هم فضل قوت ، آسمانی بر زمین و آفتابی در زین . اشعار او مدون است و دیوان شعر او با صغر حجم چون مردم دیده عزیز و چون دیده ٔ مردم گرامی و اگر تمامی اشعار او نقل کرده شود از غرض کتاب باز مانیم بعضی از حرف او ایراد کرده آمده ...»
ای راحت دل و جان ، ای آفتاب خوبان
ای جان نواز چون دل ، ای دلنواز چون جان .
و سپس بیست و چهار بیت دیگر از این قصیده نقل کند و آنگاه قصیدتی دیگر آرد در مدح خسر شاعر طغان مرغینان که با این بیت آغاز شود:
فرمان نافذ او بر حکمها دلیل
دست تصرف او بر ملکها دراز
خاقان حسام دین حسن بن علی که هست
از جمله ٔجهان ز همه چیز بی نیاز.
و هم قصیدتی دیگر آرد در حق همان ممدوح چنین :
خندید صبح چون دهن یار سیمتن
او خنده زد بمن و براو من در گریستن .
اما این دو قصیده از حسام الدین بختیاربن زنگی سلجوقی متخلص به پیغوی است مداح پیغو ملک ، و در نسخه ٔ لباب الالباب قبل از نقل دو قصیده ٔ فوق ظاهراً عبارتی بوده است مشعر بر آنکه شاعران دیگر چنین مدایحی در حق او داشته اند و از نسخه آن عبارت حذف شده . و دو قصیده بدنبال قصیده ٔ پیغوملک و بنام او درج گردیده است و حال آنکه در صدر قصیده ٔ اول نام ممدوح که شعر در مدح اوست بالصراحه آمده است . مرحوم قزوینی در حواشی لباب الالباب نوشته اند: پیغوملک ظاهراً از ملوک الطوایف خانیه ٔ ماوراءالنهر است چه ایشان بعد از استیلاء قراخطائیان در ماوراءالنهر (از حدود سنه ٔ 530-606 هَ . ق .) منقسم شده بودند بملوک صغار بسیار و هر ناحیه ٔ کوچکی در دست یکی از ایشان بود از جانب قراخطا. و مراد از کاشان ، کاشان ماوراءالنهر است - انتهی . این مرد آنچنان که سعید نفیسی در حواشی تاریخ بیهقی (جلد سوم ص 1362 تا 1377) نوشته است ملکشاه حسام الدین یا عزالدین حسن بن علی الغ پیغواست متوفی در622 هَ . ق . ممدوح خواجه ضیاءالدین بن خواجه جلال الدین مسعود خجندی معروف به پارسی و حسام الدین بختیاربن زنگی سلجوقی ، ظاهراً از امرای دوره ٔ سلجوقی و اشعار این شاعر اخیر چنانکه گفتیم در لباب الالباب با اشعار ممدوح او پیغو ملک مخلوط شده است و یا این اغتشاش در نسخه ٔ حاضر لباب الالباب رخ داده است . این شعر ظاهراً از پیغو ملک است :
بر دشمن تو خندد گردون چو مرد عاقل
بر هزلهای جحی بر ژاژهای طیان .
و هم از اوست چنانکه عوفی نیز درلباب الالباب آورده است :
ای عقد جواهر خجل از نامه ٔ تو
مستورجهان فضل در جامه ٔ تو
بحر هنری روان شده در و گهر
چون ریگ بیابان ز سر خامه ٔ تو.
هرگز نبدم لب تو یارب روزی
یابنده ٔ تو نیست مگر لب روزی
گیسوی تو صد روز شبی کرد ولیک
رخساره ٔ تو نکرد یک شب روزی .
هم او راست :
جستم برای فال کتابی و ناگهان
دستم به بحر گوهر سید حسن رسید
باصد زبان چگونه توان گفت شکر این
کانچ از خدای خواسته بودم بمن رسید.
هم او راست :
دیده ز جمال یار یابد
آن بهره که از کمال یابد
نی نی ز بهار کی توان یافت
هرچ آن ز جمال یار یابد
از روی چو گلستان او دل
گل جوید و لیک خار یابد
گفتم که ببند زلف را، گفت
این فتنه کجا قرار یابد
روزی که جفا پرست شد یار
آن روز زمانه کار یابد
چون او نتوان بعمرها یافت
هردم چو من او هزار یابد.
ای راحت دل و جان ، ای آفتاب خوبان
ای جان نواز چون دل ، ای دلنواز چون جان .
و سپس بیست و چهار بیت دیگر از این قصیده نقل کند و آنگاه قصیدتی دیگر آرد در مدح خسر شاعر طغان مرغینان که با این بیت آغاز شود:
فرمان نافذ او بر حکمها دلیل
دست تصرف او بر ملکها دراز
خاقان حسام دین حسن بن علی که هست
از جمله ٔجهان ز همه چیز بی نیاز.
و هم قصیدتی دیگر آرد در حق همان ممدوح چنین :
خندید صبح چون دهن یار سیمتن
او خنده زد بمن و براو من در گریستن .
اما این دو قصیده از حسام الدین بختیاربن زنگی سلجوقی متخلص به پیغوی است مداح پیغو ملک ، و در نسخه ٔ لباب الالباب قبل از نقل دو قصیده ٔ فوق ظاهراً عبارتی بوده است مشعر بر آنکه شاعران دیگر چنین مدایحی در حق او داشته اند و از نسخه آن عبارت حذف شده . و دو قصیده بدنبال قصیده ٔ پیغوملک و بنام او درج گردیده است و حال آنکه در صدر قصیده ٔ اول نام ممدوح که شعر در مدح اوست بالصراحه آمده است . مرحوم قزوینی در حواشی لباب الالباب نوشته اند: پیغوملک ظاهراً از ملوک الطوایف خانیه ٔ ماوراءالنهر است چه ایشان بعد از استیلاء قراخطائیان در ماوراءالنهر (از حدود سنه ٔ 530-606 هَ . ق .) منقسم شده بودند بملوک صغار بسیار و هر ناحیه ٔ کوچکی در دست یکی از ایشان بود از جانب قراخطا. و مراد از کاشان ، کاشان ماوراءالنهر است - انتهی . این مرد آنچنان که سعید نفیسی در حواشی تاریخ بیهقی (جلد سوم ص 1362 تا 1377) نوشته است ملکشاه حسام الدین یا عزالدین حسن بن علی الغ پیغواست متوفی در622 هَ . ق . ممدوح خواجه ضیاءالدین بن خواجه جلال الدین مسعود خجندی معروف به پارسی و حسام الدین بختیاربن زنگی سلجوقی ، ظاهراً از امرای دوره ٔ سلجوقی و اشعار این شاعر اخیر چنانکه گفتیم در لباب الالباب با اشعار ممدوح او پیغو ملک مخلوط شده است و یا این اغتشاش در نسخه ٔ حاضر لباب الالباب رخ داده است . این شعر ظاهراً از پیغو ملک است :
بر دشمن تو خندد گردون چو مرد عاقل
بر هزلهای جحی بر ژاژهای طیان .
احوال و اشعار رودکی (ج 3ص 1181).
و هم از اوست چنانکه عوفی نیز درلباب الالباب آورده است :
رباعی
ای عقد جواهر خجل از نامه ٔ تو
مستورجهان فضل در جامه ٔ تو
بحر هنری روان شده در و گهر
چون ریگ بیابان ز سر خامه ٔ تو.
رباعی
هرگز نبدم لب تو یارب روزی
یابنده ٔ تو نیست مگر لب روزی
گیسوی تو صد روز شبی کرد ولیک
رخساره ٔ تو نکرد یک شب روزی .
هم او راست :
جستم برای فال کتابی و ناگهان
دستم به بحر گوهر سید حسن رسید
باصد زبان چگونه توان گفت شکر این
کانچ از خدای خواسته بودم بمن رسید.
هم او راست :
دیده ز جمال یار یابد
آن بهره که از کمال یابد
نی نی ز بهار کی توان یافت
هرچ آن ز جمال یار یابد
از روی چو گلستان او دل
گل جوید و لیک خار یابد
گفتم که ببند زلف را، گفت
این فتنه کجا قرار یابد
روزی که جفا پرست شد یار
آن روز زمانه کار یابد
چون او نتوان بعمرها یافت
هردم چو من او هزار یابد.
پیغو. [ پ َ ] (اِخ ) پیکو. نام ولایتی مشهور. (برهان ). نام قسمتی از ترکستان . || نام هرکه پادشاه ولایت پیغو شود. (برهان ). پیغو مصحف یبغوست چه صورت دیگر آن جبغو باشد و ی با ج بدل شود چون جغرات و یغورت و دجله و دیله و یبغو بمعنی پادشاه قسمتی از ترکستان است :
دبیرش مر آن نامه را برگشاد
بخواندش بر آن شاه پیغو نژاد.
هر چند مهار خلق بگرفتند
امروز تکین و ایلک و پیغو.
اندر عمل تسکین عیار بک غازی
بندند میان پیشت صد پیغو و صد تکسین .
عنوان جبغو یا یبغو (که اغلب بغلط بیغو و پیغو نوشته و خوانده میشود) بحکام خلخ اطلاق شده . ابن خردادبه (ص 16) گوید سلاطین ترک و خزر و تبت خاقان خوانده میشوند، «به استثنای پادشاه خرلخ که جبغویه نامیده میشود». بقول کاشغری (ج 3 ص 24) یغفو عنوانی بود دو درجه پایین تر از خاقان ، عنوان یبغو را باید از نام قبیله ٔ یباغو تمیز داد، قبیله ٔ اخیر در سمت شرقی تر بین قای و تاتار جا داشته اند. (کاشغری ج 1ص 28). برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به حدود العالم مینورسکی ص 288. (از حواشی برهان چ معین ). || (اِ) پرنده ٔ شکاری از جنس باشه . (برهان ). باشق . || منقار مرغان . (برهان ). نوک .
دبیرش مر آن نامه را برگشاد
بخواندش بر آن شاه پیغو نژاد.
فردوسی .
هر چند مهار خلق بگرفتند
امروز تکین و ایلک و پیغو.
ناصرخسرو.
اندر عمل تسکین عیار بک غازی
بندند میان پیشت صد پیغو و صد تکسین .
سوزنی .
عنوان جبغو یا یبغو (که اغلب بغلط بیغو و پیغو نوشته و خوانده میشود) بحکام خلخ اطلاق شده . ابن خردادبه (ص 16) گوید سلاطین ترک و خزر و تبت خاقان خوانده میشوند، «به استثنای پادشاه خرلخ که جبغویه نامیده میشود». بقول کاشغری (ج 3 ص 24) یغفو عنوانی بود دو درجه پایین تر از خاقان ، عنوان یبغو را باید از نام قبیله ٔ یباغو تمیز داد، قبیله ٔ اخیر در سمت شرقی تر بین قای و تاتار جا داشته اند. (کاشغری ج 1ص 28). برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به حدود العالم مینورسکی ص 288. (از حواشی برهان چ معین ). || (اِ) پرنده ٔ شکاری از جنس باشه . (برهان ). باشق . || منقار مرغان . (برهان ). نوک .
پیغو. [ پ َ ] ( اِخ ) پیکو. نام ولایتی مشهور. ( برهان ). نام قسمتی از ترکستان. || نام هرکه پادشاه ولایت پیغو شود. ( برهان ). پیغو مصحف یبغوست چه صورت دیگر آن جبغو باشد و ی با ج بدل شود چون جغرات و یغورت و دجله و دیله و یبغو بمعنی پادشاه قسمتی از ترکستان است :
دبیرش مر آن نامه را برگشاد
بخواندش بر آن شاه پیغو نژاد.
امروز تکین و ایلک و پیغو.
بندند میان پیشت صد پیغو و صد تکسین.
پیغو. [ پ َ ] ( اِخ ) ( ملک کمال الدین ) عوفی در لباب الالباب آرد: «الملک المعظم پیغو ملک. در نوبت ایالت او اهل مرغینان و کاشان با عیشی تن آسان بودند و او پادشاهی بود که هم قوت فضل داشت و هم فضل قوت ، آسمانی بر زمین و آفتابی در زین. اشعار او مدون است و دیوان شعر او با صغر حجم چون مردم دیده عزیز و چون دیده مردم گرامی و اگر تمامی اشعار او نقل کرده شود از غرض کتاب باز مانیم بعضی از حرف او ایراد کرده آمده...»
ای راحت دل و جان ، ای آفتاب خوبان
ای جان نواز چون دل ، ای دلنواز چون جان.
و سپس بیست و چهار بیت دیگر از این قصیده نقل کند و آنگاه قصیدتی دیگر آرد در مدح خسر شاعر طغان مرغینان که با این بیت آغاز شود:
فرمان نافذ او بر حکمها دلیل
دست تصرف او بر ملکها دراز
خاقان حسام دین حسن بن علی که هست
از جمله ٔجهان ز همه چیز بی نیاز.
و هم قصیدتی دیگر آرد در حق همان ممدوح چنین :
خندید صبح چون دهن یار سیمتن
او خنده زد بمن و براو من در گریستن.
اما این دو قصیده از حسام الدین بختیاربن زنگی سلجوقی متخلص به پیغوی است مداح پیغو ملک ، و در نسخه لباب الالباب قبل از نقل دو قصیده فوق ظاهراً عبارتی بوده است مشعر بر آنکه شاعران دیگر چنین مدایحی در حق او داشته اند و از نسخه آن عبارت حذف شده. و دو قصیده بدنبال قصیده پیغوملک و بنام او درج گردیده است و حال آنکه در صدر قصیده اول نام ممدوح که شعر در مدح اوست بالصراحه آمده است. مرحوم قزوینی در حواشی لباب الالباب نوشته اند: پیغوملک ظاهراً از ملوک الطوایف خانیه ماوراءالنهر است چه ایشان بعد از استیلاء قراخطائیان در ماوراءالنهر ( از حدود سنه 530-606 هَ. ق. ) منقسم شده بودند بملوک صغار بسیار و هر ناحیه کوچکی در دست یکی از ایشان بود از جانب قراخطا. و مراد از کاشان ، کاشان ماوراءالنهر است - انتهی. این مرد آنچنان که سعید نفیسی در حواشی تاریخ بیهقی ( جلد سوم ص 1362 تا 1377 ) نوشته است ملکشاه حسام الدین یا عزالدین حسن بن علی الغ پیغواست متوفی در622 هَ. ق. ممدوح خواجه ضیاءالدین بن خواجه جلال الدین مسعود خجندی معروف به پارسی و حسام الدین بختیاربن زنگی سلجوقی ، ظاهراً از امرای دوره سلجوقی و اشعار این شاعر اخیر چنانکه گفتیم در لباب الالباب با اشعار ممدوح او پیغو ملک مخلوط شده است و یا این اغتشاش در نسخه حاضر لباب الالباب رخ داده است. این شعر ظاهراً از پیغو ملک است :
دبیرش مر آن نامه را برگشاد
بخواندش بر آن شاه پیغو نژاد.
فردوسی.
هر چند مهار خلق بگرفتندامروز تکین و ایلک و پیغو.
ناصرخسرو.
اندر عمل تسکین عیار بک غازی بندند میان پیشت صد پیغو و صد تکسین.
سوزنی.
عنوان جبغو یا یبغو ( که اغلب بغلط بیغو و پیغو نوشته و خوانده میشود ) بحکام خلخ اطلاق شده. ابن خردادبه ( ص 16 ) گوید سلاطین ترک و خزر و تبت خاقان خوانده میشوند، «به استثنای پادشاه خرلخ که جبغویه نامیده میشود». بقول کاشغری ( ج 3 ص 24 ) یغفو عنوانی بود دو درجه پایین تر از خاقان ، عنوان یبغو را باید از نام قبیله یباغو تمیز داد، قبیله اخیر در سمت شرقی تر بین قای و تاتار جا داشته اند. ( کاشغری ج 1ص 28 ). برای اطلاعات بیشتر رجوع کنید به حدود العالم مینورسکی ص 288. ( از حواشی برهان چ معین ). || ( اِ ) پرنده شکاری از جنس باشه. ( برهان ). باشق. || منقار مرغان. ( برهان ). نوک.پیغو. [ پ َ ] ( اِخ ) ( ملک کمال الدین ) عوفی در لباب الالباب آرد: «الملک المعظم پیغو ملک. در نوبت ایالت او اهل مرغینان و کاشان با عیشی تن آسان بودند و او پادشاهی بود که هم قوت فضل داشت و هم فضل قوت ، آسمانی بر زمین و آفتابی در زین. اشعار او مدون است و دیوان شعر او با صغر حجم چون مردم دیده عزیز و چون دیده مردم گرامی و اگر تمامی اشعار او نقل کرده شود از غرض کتاب باز مانیم بعضی از حرف او ایراد کرده آمده...»
ای راحت دل و جان ، ای آفتاب خوبان
ای جان نواز چون دل ، ای دلنواز چون جان.
و سپس بیست و چهار بیت دیگر از این قصیده نقل کند و آنگاه قصیدتی دیگر آرد در مدح خسر شاعر طغان مرغینان که با این بیت آغاز شود:
فرمان نافذ او بر حکمها دلیل
دست تصرف او بر ملکها دراز
خاقان حسام دین حسن بن علی که هست
از جمله ٔجهان ز همه چیز بی نیاز.
و هم قصیدتی دیگر آرد در حق همان ممدوح چنین :
خندید صبح چون دهن یار سیمتن
او خنده زد بمن و براو من در گریستن.
اما این دو قصیده از حسام الدین بختیاربن زنگی سلجوقی متخلص به پیغوی است مداح پیغو ملک ، و در نسخه لباب الالباب قبل از نقل دو قصیده فوق ظاهراً عبارتی بوده است مشعر بر آنکه شاعران دیگر چنین مدایحی در حق او داشته اند و از نسخه آن عبارت حذف شده. و دو قصیده بدنبال قصیده پیغوملک و بنام او درج گردیده است و حال آنکه در صدر قصیده اول نام ممدوح که شعر در مدح اوست بالصراحه آمده است. مرحوم قزوینی در حواشی لباب الالباب نوشته اند: پیغوملک ظاهراً از ملوک الطوایف خانیه ماوراءالنهر است چه ایشان بعد از استیلاء قراخطائیان در ماوراءالنهر ( از حدود سنه 530-606 هَ. ق. ) منقسم شده بودند بملوک صغار بسیار و هر ناحیه کوچکی در دست یکی از ایشان بود از جانب قراخطا. و مراد از کاشان ، کاشان ماوراءالنهر است - انتهی. این مرد آنچنان که سعید نفیسی در حواشی تاریخ بیهقی ( جلد سوم ص 1362 تا 1377 ) نوشته است ملکشاه حسام الدین یا عزالدین حسن بن علی الغ پیغواست متوفی در622 هَ. ق. ممدوح خواجه ضیاءالدین بن خواجه جلال الدین مسعود خجندی معروف به پارسی و حسام الدین بختیاربن زنگی سلجوقی ، ظاهراً از امرای دوره سلجوقی و اشعار این شاعر اخیر چنانکه گفتیم در لباب الالباب با اشعار ممدوح او پیغو ملک مخلوط شده است و یا این اغتشاش در نسخه حاضر لباب الالباب رخ داده است. این شعر ظاهراً از پیغو ملک است :
فرهنگ عمید
پرنده ای شکاری از تیرۀ باز با بال های سفید، نوک سیاه و چشم های قهوه ای مایل به قرمز.
دانشنامه عمومی
پیغو (پیقو) (نام علمی: Accipiter brevipes) پرنده شکاری کوچکی از خانوادهٔ قوشیان است.
Wikipedia contributors، «Levant Sparrowhawk،» Wikipedia، The Free Encyclopedia، http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Levant_Sparrowhawk&oldid=343853327 (accessed February 18، 2010).
پیقو در مناطق جنگلی بالکان و یونان تا شرق روسیه تخم گذاری می کند و برای زمستان گذرانی به نواحی جنوبی تر از مصر تا غرب ایران مهاجرت می کند. مهاجرت پیقو در دسته های بزرگ انجام می شود.
پیقو بر روی درختان لانه سازی می کند و ۳ تا ۵ تخم می گذارد. از پرندگان کوچک، حشرات و مارمولکها تغذیه می کند و در شکار بر عنصر غافل گیری تکیه دارد.
این پرنده یک شکارچی کوچک با بال های پهن کوتاه و دمِ دراز است، ویژگی هایی که برای مانور در میان درختان مناسبند. پیقو شباهت زیادی به قرقی دارد و مادهٔ آن را به دشواری می توان از مادهٔ قرقی تشخیص داد. دمش کوتاهتر، و بال هایش درازتر و نوک تیزتر از قرقی است و همین آن را ظاهری شاهین-مانند می بخشد. طول بدن پیقوی نر ۳۰ تا ۳۷ سانتیمتر و فاصلهٔ انتهای دو بالش ۶۳ تا ۷۶ سانتی متر دارد. ماده ها بزرگترند اما اختلاف اندازهٔ دو جنس در حد قرقی نیست. سطح زیرین بال ها سفید، نوک بال ها سیاه و رنگ چشم وی همچون دیگر پرندگان این خانواده کاملأ زرد نیست بلکه به قهوه ای و قرمز می گراید. سطح پشتی پرندهٔ نر خاکستری سربی و پرندهٔ ماده خاکستری ذغالی است.
Wikipedia contributors، «Levant Sparrowhawk،» Wikipedia، The Free Encyclopedia، http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Levant_Sparrowhawk&oldid=343853327 (accessed February 18، 2010).
پیقو در مناطق جنگلی بالکان و یونان تا شرق روسیه تخم گذاری می کند و برای زمستان گذرانی به نواحی جنوبی تر از مصر تا غرب ایران مهاجرت می کند. مهاجرت پیقو در دسته های بزرگ انجام می شود.
پیقو بر روی درختان لانه سازی می کند و ۳ تا ۵ تخم می گذارد. از پرندگان کوچک، حشرات و مارمولکها تغذیه می کند و در شکار بر عنصر غافل گیری تکیه دارد.
این پرنده یک شکارچی کوچک با بال های پهن کوتاه و دمِ دراز است، ویژگی هایی که برای مانور در میان درختان مناسبند. پیقو شباهت زیادی به قرقی دارد و مادهٔ آن را به دشواری می توان از مادهٔ قرقی تشخیص داد. دمش کوتاهتر، و بال هایش درازتر و نوک تیزتر از قرقی است و همین آن را ظاهری شاهین-مانند می بخشد. طول بدن پیقوی نر ۳۰ تا ۳۷ سانتیمتر و فاصلهٔ انتهای دو بالش ۶۳ تا ۷۶ سانتی متر دارد. ماده ها بزرگترند اما اختلاف اندازهٔ دو جنس در حد قرقی نیست. سطح زیرین بال ها سفید، نوک بال ها سیاه و رنگ چشم وی همچون دیگر پرندگان این خانواده کاملأ زرد نیست بلکه به قهوه ای و قرمز می گراید. سطح پشتی پرندهٔ نر خاکستری سربی و پرندهٔ ماده خاکستری ذغالی است.
wiki: پیغو
پیشنهاد کاربران
نام پرنده شکاری کوچک روزپرواز از خانواده قوش ها Accipitridae با نام علمی Accipiter brevipes که به انگلیسی Levant sparrow hawk نامیده می شود.
کلمات دیگر: