اشه

wiki: اَرتَه در مزدیسنا مفهومی گسترده دارد و از مهمترین مفاهیم در این دین است. اشه به معنی حقیقت و درستی است؛ اما معنی ژرفتر آن قانونی است ازلی و ابدی که اهورامزدا وضع کرده و بر اساس آن هر کُنشی، واکنشی دربردارد و هر کار نیک یا بدی پاداش یا پادافره خود را در پی دارد. به عبارتِ دیگر، تبلور نظم موجود در طبیعت که در قانونی اخلاقی-مینویی و بر پایهٔ حق و درستکاری بنا شده را اَشا می گویند.
ارته
مزدیسنا
گاهان
اَشَه وَهیشتَه
امشاسپندان
ارت (ایزد)
این واژه مفهوم پیچیده ای دارد و بیشتر معنای واژه ای آن را راستی' یا فرمان به کار نیک دانسته اند. این واژه در پارسی باستان اَردَ تلفظ می شده است و تلفظ ودایی آن رْتَه بود که معنای نظم طبیعی جهان را با خود داشت. در زبان هندوایرانی آنرا معادل اَرتَه حدس زده اند. برخی نیز مانند گری اعتقاد دارند که تفاوت اَرتَه و اَشَه از یک اختلافِ املایی سرچشمه می گیرد و احتمالاً به دلیل تلفظ بدِ یک حرف باستانی است. این واژه به معنای راستی و درستی، تقدس، قانون و آیین ایزدی، پاکی به کار می رود اما بطور کلی حقیقت و درستی نزدیک ترین و احتمالاً صحیح ترین برداشت از واژهٔ اشه دانسته شده است.
واژهٔ اشه در اوستا و بویژه در گاهان بسیار بکار رفته است. زرتشت در گاهان تنها راه رسیدن به بارگاه خدایی را راه اشه می داند. در یسن۴۴ بند ۱۱ می گوید: «تا توش و توان دارم می کوشم مردم را به سوی اشه رهنمون باشم.» یکی از مقدس ترین دعاهای زردشتی دعای «اشم وهو» است که در آن اشه و راستی ستایش می شود که یک ذکر ۱۲ واژه ای است که سه بار در آن نام اشه برده شده است. دعا که ظاهراً برای تمرکز ذهن بر روی اشه استوار است از این قرار است: اشه نیک، اشه نیک ترین است. مطابق آرزوست، مطابق آرزو خواهد بود، اشه از آن اشه وهیشته است.
اردیبهشت یا به تلفظ اوستایی آن اشه وهیشته از امشاسپندان یا همان فرشتگان طراز اول اهورامزداست که فروزه های هفت گانهٔ خدانیز دانسته شده اند. اردیبهشت در مزدیسنا و اساطیر و باورها وابسته به آن زیباترین امشاسپند است. او در برابر ناراستی در جهان قرار می گیرد و پیروان او را اشون می گویند. او نه تنها در این جهان حافظ نظم اخلاقی و طبیعی است و با آفریده های مخرب و ناهماهنگ اهریمن می ستیزد در دوزخ نیز نظم را نگاه می دارد و مراقب است که دیوان دوزخیان را بیش از آنچه سزاوار آنند، عذاب ندهند. او در اساطیر ایرانی هماورد ایندرا است که همان روح ارتداد است. در نبرد با ایندره ایزدانی چون مهر، سروش، نریوسنگ، او را یاری می دهند.

wikijoo: اشه