حکومت چهارنفره (یونانی: τετραρχία) هر گونه ای از حکومت را توصیف می کند که در آن قدرت میان چهار نفر تقسیم شده باشد؛ ولی کاربرد فعلی آن معمولاً دربارهٔ نظامی است که دیوکلسین امپراتور روم در سال ۲۹۳ به اجرا گذاشت و افزون بر خاتمه دادن به بحران قرن سوم، امپراتوری روم را احیا کرد. این حکومت چهارنفره تا سال ۳۱۳ باقی ماند تا این که جنگ های داخلی بیشتر مدعیان قدرت را حذف کرد و نیمهٔ غربی و شرقی امپراتوری به دست کنستانتین یکم و لیسینیوس افتاد.
نیکومدیا در شمال غربی آسیای صغیر (ازمیت کنونی در ترکیه) پایگاهی برای دفاع برابر حملات از سوی بالکان و ساسانیان و پایتخت دیوکلسین بود.
سیرمیوم (سرمسکا میتروویسای کنونی در ناحیهٔ وویوودینا در صربستان) پایتخت گالریوس بود.
مدیولانوم (میلان کنونی) پایتخت ماکسیمیان بود.
آگوستا تروروروم (تری یر کنونی در آلمان) پایتخت کنستانتیوس کلوروس بود و در نزدیکی مرز استراتژیک راین قرار داشت. این شهر پیشتر پایتخت تتریکوس (امپراتور گل) بود.
در مرحلهٔ نخست، با انتصاب ماکسیمیان به امپراتوری مشترک در سال ۲۸۵، حکومت دونفره تشکیل شد. امور نواحی شرقی در دست دیوکلسین و امور مناطق غربی در اختیار ماکسیمیان بود. در سال ۲۹۳ دیوکلسین چنین اندیشید که تمرکز بیشتری بر مشکلات مدنی و نظامی نیاز است؛ بنابراین با موافقت ماکسیمیان، دو نفر دیگر یعنی گالریوس و کنستانتیوس کلوروس را نیز به عنوان سزار منصوب کرد.
در سال ۳۰۵ دو امپراتور ارشد به اتفاق استعفا کردند و کنستانتیوس و گالریوس به مقام آگوست ارتقاء یافتند. آنها نیز فلاویوس سوروس و ماکسیمینوس را در مقام سزار گماشتند. سوروس در غرب زیر نظر کنستانتیوس و ماکسیمینوس در شرق زیر نیز گالریوس بودند. به این ترتیب، حکومت چهارنفرهٔ دوم ایجاد شد.
چهار امپراتور پایگاه های خود را به جای رم در شهرهایی نزدیک تر به مرزها قرار دادند تا مقرهایی برای دفاع از امپراتوری در برابر رقیبان مرزی (به ویژه ساسانیان) و بربرها (در اصل ژرمن ها و نیز روند بی پایان ورود قبایل از استپ های شرقی) در راین و دانوب باشد. این مراکز به عنوان پایتخت حکمت چهارنفره شناخته می شوند. رم دیگر پایتخت اجرایی نبود، ولی همچنان نقش پایتخت نمادین را داشت.
نیکومدیا در شمال غربی آسیای صغیر (ازمیت کنونی در ترکیه) پایگاهی برای دفاع برابر حملات از سوی بالکان و ساسانیان و پایتخت دیوکلسین بود.
سیرمیوم (سرمسکا میتروویسای کنونی در ناحیهٔ وویوودینا در صربستان) پایتخت گالریوس بود.
مدیولانوم (میلان کنونی) پایتخت ماکسیمیان بود.
آگوستا تروروروم (تری یر کنونی در آلمان) پایتخت کنستانتیوس کلوروس بود و در نزدیکی مرز استراتژیک راین قرار داشت. این شهر پیشتر پایتخت تتریکوس (امپراتور گل) بود.
در مرحلهٔ نخست، با انتصاب ماکسیمیان به امپراتوری مشترک در سال ۲۸۵، حکومت دونفره تشکیل شد. امور نواحی شرقی در دست دیوکلسین و امور مناطق غربی در اختیار ماکسیمیان بود. در سال ۲۹۳ دیوکلسین چنین اندیشید که تمرکز بیشتری بر مشکلات مدنی و نظامی نیاز است؛ بنابراین با موافقت ماکسیمیان، دو نفر دیگر یعنی گالریوس و کنستانتیوس کلوروس را نیز به عنوان سزار منصوب کرد.
در سال ۳۰۵ دو امپراتور ارشد به اتفاق استعفا کردند و کنستانتیوس و گالریوس به مقام آگوست ارتقاء یافتند. آنها نیز فلاویوس سوروس و ماکسیمینوس را در مقام سزار گماشتند. سوروس در غرب زیر نظر کنستانتیوس و ماکسیمینوس در شرق زیر نیز گالریوس بودند. به این ترتیب، حکومت چهارنفرهٔ دوم ایجاد شد.
چهار امپراتور پایگاه های خود را به جای رم در شهرهایی نزدیک تر به مرزها قرار دادند تا مقرهایی برای دفاع از امپراتوری در برابر رقیبان مرزی (به ویژه ساسانیان) و بربرها (در اصل ژرمن ها و نیز روند بی پایان ورود قبایل از استپ های شرقی) در راین و دانوب باشد. این مراکز به عنوان پایتخت حکمت چهارنفره شناخته می شوند. رم دیگر پایتخت اجرایی نبود، ولی همچنان نقش پایتخت نمادین را داشت.
wiki: حکومت چهارنفره