کلمه جو
صفحه اصلی

بسد

فارسی به انگلیسی

coral


مترادف و متضاد

coral (اسم)
مرجان، بسد

فرهنگ فارسی

مرجان، وسدوبستاهم گفته شده
( اسم ) مرجان حجر شجری .
یا بسذ یا وسد مرجان را گویند و آنرا حجر شجری نیز خوانند معرب مرجان مرجان که بهندی آنرا مونگا گویند بتازیش مرجان و به هندی بیوالی نامند .

فرهنگ معین

(بُ یا بِ سَّ ) [ په . ] ( اِ. ) مرجان .
(بُ ) ( اِ. ) گلزار، بُست .

(بُ یا بِ سَّ) [ په . ] ( اِ.) مرجان .


(بُ) ( اِ.) گلزار، بُست .


لغت نامه دهخدا

بسد. [ ب ُ ]( اِ ) بمعنی بست باشد که گلزار است. ( برهان ) ( انجمن آرا ) ( آنندراج ) ( جهانگیری ). لفظ بسد مبدل بُست بمعنی باغی که در آن گل یا میوه یا هر دو باشد. ( فرهنگ نظام : بست ). بست و گلزار. ( ناظم الاطباء ). گلستان. || جایی که میوه خوشبوی بهم رسد. ( برهان ) . جایی که میوه های خوشبو در آنجا باشد. ( ناظم الاطباء ).

بسد. [ ب ُ / ب ِ س س َ ] ( اِ ) بسذ. وسد. مرجان را گویند و آن را حجر شجری نیز خوانند. ( برهان ). معرب بُسَد، مرجان. ( انجمن آرا ) ( ذخیره ) ( فرهنگ خطی ). مرجان که به هندی آن را مونگا گویند. ( غیاث ). آن را کامه نیز گویند. به تازیش مرجان و به هندی بیوالی نامند. ( از شرفنامه منیری ). مرجان. ( ناظم الاطباء ). قورَل. قورالیون. مهره سرخ مرجان. بیرونی در کتاب الجماهر گوید: حجر شجری ، ریشه اش را مرجان و شاخه هایش را بسد گویند. ( از لکلرک درشرح حال بیرونی کتاب چهارم ص 486 س 11 ) رجوع به بِستام شود. مرجان باشد و آن را کامه نیز خوانند و منبت آن قعر دریاست رسنی افکنند و برکشند چون باد بر آن وزد و آفتاب بر آن تابد سرخ گردد. کذا فی عجایب البلدان. ( از فرهنگ سروری ). || بیخ مرجان را گفته اند که اصل مرجان باشد. و گویند منبت آن قعر دریاست ریسمانی بر آن بندند و برکنند چون باد بر آن وزد و آفتاب بر آن تابد سخت و سرخ گردد، و آن برزخ میان نبات و جماد چنانکه نخل خرما میان نبات و حیوان ، و بوزینه میان انسان و حیوان و انسان میان خلق و رحمان. گویند اگر بر گردن مصروع بندند نافع باشد. و همچنین اگر بر گردن صاحب نقرس بندند. ( برهان ) ( از انجمن آرا ) ( آنندراج ). بیخ مرجان. ( ناظم الاطباء ). قزوال معرب قزول النون یونانیست و به رومی قولوریون و بلغتی قوالن و به عربی ناشف نامند.
ماهیت آن : آنچه مشهور است که بیخ مرجانست اصلی ندارد بلکه سنگی است سرخ پر سوراخ مانند خانه زنبور ولیکن سوراخهای این از آن باریک تر و صلب و در سواحل دریای عمان و یمن و فارس و مالدیب و غیرها در زیر آب تکون می یابد و صاحب شفاءالاسقام نوشته که گفته اند آن نبات بحری است و در جوف دریا میروید و چون از دریا برآورند و هوا بدان برسد سخت و صلب میگردد و نوشته که مستعمل در دواالمسک بسد است زیرا که خوب نرم ساییده میشود و ته نشین ظرف نمیگردد و بخلاف مرجان و آن سفید و سیاه نیز میباشد سیاه آن صلب تر و سفید آن رخوتر ازسرخ آنست و بهترین آن سرخ صلب شفاف بی رمل است. ( فهرست مخزن الادویه ). و رجوع به مخزن الادویه صص 138 - 149 شود. به رومی او را قولویون گویند و بعضی قولن گویند و صاحب التهذیب گفته که چنین آورده اند که بسد و مرجان نوعیست از جواهر معدنی و لون او سرخست و پریان او را در دریا اندازند و دیسقوریدوس گوید آن درختیست که در آب دریا رسته شود و چون غواصان او را برکشند و هوا او را دریابد جرم او صلب شود و محکم گردد و نیکوترین وی آن بود که بغایت سرخ بود و ساق او راست بود و زود در هم شکسته شود. یونس گوید: یکنوع او سرخست و نوع دیگر سیاه و ابومعاذاز دمشقی روایت کند که درخت مرجان را بسد خوانند و این قول در سترست به نزدیک اطبا و صیادنه و اهل لغت گویند: مرجان مروارید خرد را گویند بسد در اصل وی بوده است و عرب او را معرب کرده است. و نوعی از ورا خروهک گویند و رازی در جامعخود آورده است که درخت بسد بزرگ باشد و منبت او دریا بود و در بعضی مواضع که باد کشتی را بروزند کشتی خرد بشکند و قول او دال است بر آنکه جسم او قبل از ملاقات هوا صلب و محکم بود. ( ترجمه صیدنه ابوریحان بیرونی نسخه خطی کتابخانه لغت نامه ). مؤلف نزهةالقلوب آن را از نوع اوسط احجار دانسته است. ( نزهةالقلوب چ 1331 هَ. ق. لیدن ص 205 ) رجوع به فهرست مخزن الادویه ص 139، و ابن بیطار متن عربی ص 93 و ترجمه فرانسوی ص 223، نخبةالدهر ص 73، الجماهر بیرونی ص 137، 164، 189،تذکره داود ضریر انطاکی ص 77، المعرب جوالیقی ص 329س 9، دزی ج 1 ص 83، شعوری ج 1 ورق 212 شود. این کلمه در بعضی از اشعار به تخفیف هم آمده است :

بسد. [ ب ُ ](اِ) بمعنی بست باشد که گلزار است . (برهان ) (انجمن آرا) (آنندراج ) (جهانگیری ). لفظ بسد مبدل بُست بمعنی باغی که در آن گل یا میوه یا هر دو باشد. (فرهنگ نظام : بست ). بست و گلزار. (ناظم الاطباء). گلستان . || جایی که میوه ٔ خوشبوی بهم رسد. (برهان ) . جایی که میوه های خوشبو در آنجا باشد. (ناظم الاطباء).


بسد. [ ب ُ / ب ِ س س َ ] (اِ) بسذ. وسد. مرجان را گویند و آن را حجر شجری نیز خوانند. (برهان ). معرب بُسَد، مرجان . (انجمن آرا) (ذخیره ) (فرهنگ خطی ). مرجان که به هندی آن را مونگا گویند. (غیاث ). آن را کامه نیز گویند. به تازیش مرجان و به هندی بیوالی نامند. (از شرفنامه ٔ منیری ). مرجان . (ناظم الاطباء). قورَل . قورالیون . مهره ٔ سرخ مرجان . بیرونی در کتاب الجماهر گوید: حجر شجری ، ریشه اش را مرجان و شاخه هایش را بسد گویند. (از لکلرک درشرح حال بیرونی کتاب چهارم ص 486 س 11) رجوع به بِستام شود. مرجان باشد و آن را کامه نیز خوانند و منبت آن قعر دریاست رسنی افکنند و برکشند چون باد بر آن وزد و آفتاب بر آن تابد سرخ گردد. کذا فی عجایب البلدان . (از فرهنگ سروری ). || بیخ مرجان را گفته اند که اصل مرجان باشد. و گویند منبت آن قعر دریاست ریسمانی بر آن بندند و برکنند چون باد بر آن وزد و آفتاب بر آن تابد سخت و سرخ گردد، و آن برزخ میان نبات و جماد چنانکه نخل خرما میان نبات و حیوان ، و بوزینه میان انسان و حیوان و انسان میان خلق و رحمان . گویند اگر بر گردن مصروع بندند نافع باشد. و همچنین اگر بر گردن صاحب نقرس بندند. (برهان ) (از انجمن آرا) (آنندراج ). بیخ مرجان . (ناظم الاطباء). قزوال معرب قزول النون یونانیست و به رومی قولوریون و بلغتی قوالن و به عربی ناشف نامند.
ماهیت آن : آنچه مشهور است که بیخ مرجانست اصلی ندارد بلکه سنگی است سرخ پر سوراخ مانند خانه ٔ زنبور ولیکن سوراخهای این از آن باریک تر و صلب و در سواحل دریای عمان و یمن و فارس و مالدیب و غیرها در زیر آب تکون می یابد و صاحب شفاءالاسقام نوشته که گفته اند آن نبات بحری است و در جوف دریا میروید و چون از دریا برآورند و هوا بدان برسد سخت و صلب میگردد و نوشته که مستعمل در دواالمسک بسد است زیرا که خوب نرم ساییده میشود و ته نشین ظرف نمیگردد و بخلاف مرجان و آن سفید و سیاه نیز میباشد سیاه آن صلب تر و سفید آن رخوتر ازسرخ آنست و بهترین آن سرخ صلب شفاف بی رمل است . (فهرست مخزن الادویه ). و رجوع به مخزن الادویه صص 138 - 149 شود. به رومی او را قولویون گویند و بعضی قولن گویند و صاحب التهذیب گفته که چنین آورده اند که بسد و مرجان نوعیست از جواهر معدنی و لون او سرخست و پریان او را در دریا اندازند و دیسقوریدوس گوید آن درختیست که در آب دریا رسته شود و چون غواصان او را برکشند و هوا او را دریابد جرم او صلب شود و محکم گردد و نیکوترین وی آن بود که بغایت سرخ بود و ساق او راست بود و زود در هم شکسته شود. یونس گوید: یکنوع او سرخست و نوع دیگر سیاه و ابومعاذاز دمشقی روایت کند که درخت مرجان را بسد خوانند و این قول در سترست به نزدیک اطبا و صیادنه و اهل لغت گویند: مرجان مروارید خرد را گویند بسد در اصل وی بوده است و عرب او را معرب کرده است . و نوعی از ورا خروهک گویند و رازی در جامعخود آورده است که درخت بسد بزرگ باشد و منبت او دریا بود و در بعضی مواضع که باد کشتی را بروزند کشتی خرد بشکند و قول او دال است بر آنکه جسم او قبل از ملاقات هوا صلب و محکم بود. (ترجمه ٔ صیدنه ٔ ابوریحان بیرونی نسخه ٔ خطی کتابخانه ٔ لغت نامه ). مؤلف نزهةالقلوب آن را از نوع اوسط احجار دانسته است . (نزهةالقلوب چ 1331 هَ . ق . لیدن ص 205) رجوع به فهرست مخزن الادویه ص 139، و ابن بیطار متن عربی ص 93 و ترجمه ٔ فرانسوی ص 223، نخبةالدهر ص 73، الجماهر بیرونی ص 137، 164، 189،تذکره ٔ داود ضریر انطاکی ص 77، المعرب جوالیقی ص 329س 9، دزی ج 1 ص 83، شعوری ج 1 ورق 212 شود. این کلمه در بعضی از اشعار به تخفیف هم آمده است :
ز بسد بزرینه نی دردمید
بارسال نی داد دم را گذر.

لوکری .


ای سرخ گل تو بسد و زر و زمردی
ای لاله ٔ شکفته عقیق و خماهنی .

خسروی .


چو نر اندر آمد یکی تیغ زد
بشد رنگ رویش چو رنگ بسد.

فردوسی .


لب رستم از خنده شد چون بسد
چنین گفته نیکی ز یزدان رسد .

فردوسی .


سپیدش مژه دیدگان قیرگون
چو بسد لب و رخ بمانند خون .

فردوسی .


گروهی آنک ندانند بازسیم از سرب
همه دروغزن و خربطند و خیره سرند.
نمتک و بسد نزدیکشان یکی باشد
از آنکه هر دو بگونه شبیه یکدیگرند.
قریعالدهر (ازلغت فرس اسدی چ اقبال ص 297).
سوسن چون طوطیی ز بسد منقار
باز بمنقارش از زبانش عسجد.

منوچهری .


بهر شاخ بر، مرغی از رنگ رنگ
زبرجد بمنقار و بسد بچنگ .

اسدی (گرشاسبنامه ).


گر داشت بر زمرد و لؤلؤ چرا کنون
در باغ رزم شاخ بسد گشت یار تیغ.

مسعودسعد.


یکی برگ او بیرم و شاخ بسد
یکی برگ او کژدم و شاخ نشتر.

ناصرخسرو.


آن سخن سنج شهی کو چو دوبسد بگشاد
خانه ٔ عقل دو صد کله ببندد ز درر.

سنایی .


در عالم جماد که اول چیزی گل بوده ترقی همی کرده و شریفتر همی شد تا به مرجان رسید. اعنی بسد که آخرین عالم جماد بود پیوسته به اولین چیزی از عالم نبات . (چهارمقاله ).
ای دو لب تو بسد وی دو رخ تو نسرین
نسرین تو دو سنبل در بسد تو پروین .

سوزنی .


ای گشته مرا لعل تو مانند بسد
وی گشته به دندان بسد عاشق صد.

خاقانی .


بر بسدت که ذره ازو، سایه بیش داشت
سایه ز شیب و ذره زبالا گریسته .

خاقانی .


بهر دستینه رباب از جام و می
زر و بسد رایگان برخاسته .

خاقانی .


- بسد سوخته ؛ صاحب ذخیره گوید: صفت سوختن بسد آن است که بسد را بسایند و بکوزه درکنند و سر کوزه به گل بگیرند و به تنوری که آتش او آرمیده باشد درنهند یک شب ، و دیگر روز بردارند. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ).
- بسد ناطق ؛ کنایه از لب معشوق . (انجمن آرا).

فرهنگ عمید

مرجان: سیاهش مژه دیده ها قیرگون / چو بسد لب و رخ همانند خون (فردوسی: ۱/۱۷۳ ).

دانشنامه عمومی

بود


واژه نامه بختیاریکا

( بِسِد ) ( ن ) ؛ مرجان؛ مظهر سفیدی

جدول کلمات

مرجان

پیشنهاد کاربران

سنگ سپید رنگ - مهره ی تزئینی لباس های زنان بختیاری
گاهی از این مهره برای گرفتن فال ( تفال ) استفاده می شده
سنگ سپید رنگ و براق - ( دندان های بِسِد گون )
بختیاری: خوت گلی تیات گلِن حرسات گلاوِن دنونات چی "بِسِد" و لولت عناوِن
دُدَرِ لچک ریالی

نام نوعی جواهر


کلمات دیگر: