یِوگِنی ادواردویچ برتلس (Evgeny Edvardovich Berthels)، (دسامبر ۱۸۹۰-اکتبر ۱۹۵۷)، خاورشناس روس و از برجسته ترین کارشناسان ادبیات ملل آسیای مرکزی و صاحب پژوهشهای فراوان در ادب و تصوف ایرانی و تاریخ فرهنگ و ادبیات آسیای مرکزی بود.
ترجمه و نشر گزیده ای از داستانهای گلستان سعدی
ترجمه قطعاتی از هفت پیکر نظامی
نشر دو غزل از باباکوهی شیرازی
مقاله ای با عنوان دربارهِ تفسیری بر غزل عطار
تئاتر ایرانی
چاپ انتقادی خمسه نظامی
چاپ انتقادی شاهنامه فردوسی (این کار به پایان نرسید و دو مجلد نخستین این اثر نیز پس از درگذشت او انتشار یافت. شاهنامه ۹ جلدی مورد پژوهش او پس از سال ها بعد زیرنظر عبدالحسین نوشین تکمیل ومنتشر شد. این چاپ انتقادی پس از سال ها، هنوز شاید از معتبرترین چاپهای شاهنامه فردوسی به شمار می آید.)
متن انتقادی اسکندرنامه را نیز در دو بخش شامل شرف نامه و اقبال نامه (در ۱۳۲۶ش ۱۹۴۸م)
وی در ۱۹۲۴ م رباعیات شیخ نجم الدین کبری را با مقدمه ای در «مجله آکادمی علوم روسیه» منتشر ساخت که چندی بعد به کوشش ولی الله شادان به فارسی ترجمه شد و در مجله یادگار به چاپ رسید.
نشر متن فارسی بختیارنامه
زندگی نامه قاآنی
گزارشی دربارهٔ مطالعات ایران شناسی و ترک شناسی در روسیه میان سال های ۱۹۱۴ ۱۹۲۰ م
نوایی و عطار
شرح تاریخ ادب فارسی
وی تباری دانمارکی داشت و در سن پترزبورگ زاده شد. با آنکه در آغاز تحصیلات خویش را در حقوق و موسیقی انجام داد اما شوق او بیشتر متوجه زبان و ادبیات فارسی و ترکی بود. در ۱۲۹۷ ش / ۱۹۱۸ م دانشجوی کنسروراتوآر و بخش خاورشناسی دانشگاه دولتی پتروگراد شد. استادان او رماسکویچ، فریمان، بارتولد و اولنبرگ بودند.
برتلس پس از آنکه تحصیلات خود را در بخش زبانهای شرقی آن دانشگاه به پایان رساند، در موزه آسیایی آکادمی علوم شوروی به کار پرداخت و تا پایان عمر، به مدت ۳۷ سال، در همین موزه به تحقیق و تتبع پرداخت. او ضمن پژوهش در این مرکز، به معلمی زبان و ادب فارسی در «موسسه زبانهای زنده» منصوب گردید و در ۱۳۰۷ ش۱۹۲۸/ م به توصیه بارتولد به عنوان استاد زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه دولتی پتروگراد برگزیده شد.
برتلس در ۱۳۱۱ش/ ۱۹۳۲ م، به جز مسئولیتهای پیشین، ریاست بخش زبان شناسی شعبه تاجیکی آکادمی علوم شوروی را نیز برعهده گرفت. بعدها به ترتیب عضووابسته آکادمی علوم شوروی، فرهنگستان ایران، و مجمع عربی دمشق گردید.
ترجمه و نشر گزیده ای از داستانهای گلستان سعدی
ترجمه قطعاتی از هفت پیکر نظامی
نشر دو غزل از باباکوهی شیرازی
مقاله ای با عنوان دربارهِ تفسیری بر غزل عطار
تئاتر ایرانی
چاپ انتقادی خمسه نظامی
چاپ انتقادی شاهنامه فردوسی (این کار به پایان نرسید و دو مجلد نخستین این اثر نیز پس از درگذشت او انتشار یافت. شاهنامه ۹ جلدی مورد پژوهش او پس از سال ها بعد زیرنظر عبدالحسین نوشین تکمیل ومنتشر شد. این چاپ انتقادی پس از سال ها، هنوز شاید از معتبرترین چاپهای شاهنامه فردوسی به شمار می آید.)
متن انتقادی اسکندرنامه را نیز در دو بخش شامل شرف نامه و اقبال نامه (در ۱۳۲۶ش ۱۹۴۸م)
وی در ۱۹۲۴ م رباعیات شیخ نجم الدین کبری را با مقدمه ای در «مجله آکادمی علوم روسیه» منتشر ساخت که چندی بعد به کوشش ولی الله شادان به فارسی ترجمه شد و در مجله یادگار به چاپ رسید.
نشر متن فارسی بختیارنامه
زندگی نامه قاآنی
گزارشی دربارهٔ مطالعات ایران شناسی و ترک شناسی در روسیه میان سال های ۱۹۱۴ ۱۹۲۰ م
نوایی و عطار
شرح تاریخ ادب فارسی
وی تباری دانمارکی داشت و در سن پترزبورگ زاده شد. با آنکه در آغاز تحصیلات خویش را در حقوق و موسیقی انجام داد اما شوق او بیشتر متوجه زبان و ادبیات فارسی و ترکی بود. در ۱۲۹۷ ش / ۱۹۱۸ م دانشجوی کنسروراتوآر و بخش خاورشناسی دانشگاه دولتی پتروگراد شد. استادان او رماسکویچ، فریمان، بارتولد و اولنبرگ بودند.
برتلس پس از آنکه تحصیلات خود را در بخش زبانهای شرقی آن دانشگاه به پایان رساند، در موزه آسیایی آکادمی علوم شوروی به کار پرداخت و تا پایان عمر، به مدت ۳۷ سال، در همین موزه به تحقیق و تتبع پرداخت. او ضمن پژوهش در این مرکز، به معلمی زبان و ادب فارسی در «موسسه زبانهای زنده» منصوب گردید و در ۱۳۰۷ ش۱۹۲۸/ م به توصیه بارتولد به عنوان استاد زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه دولتی پتروگراد برگزیده شد.
برتلس در ۱۳۱۱ش/ ۱۹۳۲ م، به جز مسئولیتهای پیشین، ریاست بخش زبان شناسی شعبه تاجیکی آکادمی علوم شوروی را نیز برعهده گرفت. بعدها به ترتیب عضووابسته آکادمی علوم شوروی، فرهنگستان ایران، و مجمع عربی دمشق گردید.
wiki: یوگنی برتلس