کلمه جو
صفحه اصلی

سنگلج

فرهنگ فارسی

نام محله بود در تهران پارک فعلی شهر تهران به جای آن محلت ساخته شده است .

لغت نامه دهخدا

سنگلج. [ س َ گ ِ ل َ ] ( اِخ ) نام محله ای بود در تهران.پارک فعلی شهر تهران بجای آن محلت ساخته شده است.

دانشنامه عمومی

سَنگِلَج یکی از محله های قدیمی شهر تهران است.محلهٔ سنگلج از ضلع جنوبی پارک شهر، خیابان بهشت تا بازار قوام الدوله و از غرب تا خیابان وحدت اسلامی و ۳۰ تیر و از شرق تا خیابان خیام امتداد داشته است.تئاتر سنگلج از قدیمی ترین سالن های تئاتر در ایران است که هنوز دایر است.برخی نام سنگلج را دگرگون شدهٔ «سنگ رج» دانسته اند. رج به معنی ردیف است و اصطلاح سنگ رج مربوط به تقسیم آب با پاره های سنگ بوده است.
مسجد و خانه شیخ فضل الله نوری
تماشاخانه (تئاتر) سنگلج کاخ مستوفی الممالک
این محله از غرب ارگ سلطنتی تا خیابان شاهپور (وحدت اسلامی) و از شرق تا خیابان جلیل آباد (خیام) امتداد داشت. دروازه قزوین، بازارچه قوام الدوله و دروازه محمدیه در این محله قرار داشت و از محله های پرجمعیت و آباد تهران محسوب می شد. از تکیه های مهم و معروف آن، تکیه قورخانه کهنه از همه مشهورتر بود. چند گذر معروف این محله گذر تقی خان و گذر شریف الدوله گذر مستوفی الممالک، گذر قلی بود که به درخونگاه منتهی می شد. چندین حمام بزرگ با خزینه ها و چال حوضهای عظیم در سنگلج وجود داشت.
این محله پرجمعیت و آباد در سال های نخستین حکومت رضاشاه و با تقارن جنگ جهانی دوم رو به ویرانی نهاد و با ورود سربازان بیگانه به تهران برخی محلات به مانند سنگلج نابود و به محله ای ترسناک و متروکه مبدل شد. در قسمت شمالی این محل با حفر سه حلقه چاه بزرگ به کوشش همسر علی رزم آرا (نخست وزیر وقت) و عده ای از بانوان خیـّر و همکاری شهرداری پارکی بزرگ احداث گردید که روز ۲۵ اسفند ۱۳۲۹ افتتاح گردید. این محل ۹ پاتوق داشت: پاتوق نایب شعبان، نایب حسین، نایب رمضان، نایب باقر، نایب محمدعلی، نایب صحبت، نایب سید علی اکبر، نایب وهاب.
دکتر مصدق متولد سنگلج بود. از رجال و افراد مشهوری که ساکن این محل بودند می توان به دکتر حسابی،مستوفی الممالک، محمد طباطبایی، عبدالله بهبهانی، شیخ کرنا (دلقک دربار ناصری)، خسروخان سردار اعتماد، میرزا زکی خان، کربلایی عباسعلی گمرکچی، شیخ فضل الله نوری، میرزا عبدالکریم وزیر، میرزا سید ابوالقاسم سلطان الحکما نایینی، سیف الاطبا، میرزا هدایت الله وزیر دفتر و آقاحسین نجم آبادی اشاره کرد. آغا محمد خان قاجار در دوره ای که در تهران گروگان کریم خان زند بود در این محله (تحت الحفظ) سکونت داشت. از مواقع شهرت این محل ملاقات نوروزی ناصرالدین شاه و طباطبایی است. موقع نوروز علمای درجه اول به ملاقات شاه می رفتند و سپس چند روز بعد شاه با پای پیاده و عبور از کوچه پس کوچه های محله سنگلج که راه کالسکه رو نداشت به منزل می رفت. سید محمدصادق طباطبایی در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه وفات یافت و جنازه وی به شاه عبدالعظیم انتقال یافت و به مقبره آقا سید صادق سنگلجی شهرت یافت.بعد از فوت سید و به زمان مشروطه این نهضت به رهبری سیدمحمد طباطبایی ادامه یافت.


کلمات دیگر: