کلمه جو
صفحه اصلی

درفش کاویانی

فرهنگ فارسی

درفش کاویان اختر کاویان علم کاویان

لغت نامه دهخدا

درفش کاویانی. [ دِ رَ ش ِ ] ( اِخ )درفش کاویان. اختر کاویان. علم کاویان :
بکردار درفش کاویانی
بنقش وشّی و کوفی سراسر.
دقیقی.
درفش کاویانی بر سر شاه
چو لختی ابر کافتد بر سر ماه.
نظامی.
رجوع به درفش کاویان شود.

دانشنامه عمومی

دَرَفش کاویانی (نام های دیگر: درفشِ کیانی، اخترِ کاویانی، عَلمِ فریدون)، درفش اسطوره ای و تاریخیِ ایران از عهد قدیم تا پایان شاهنشاهی ساسانی بود که به گفتهٔ تاریخ نگاران اسلامی، هزار هزار (یک میلیون) سکهٔ طلا ارزش داشته است. این درفش پس از حملهٔ عرب ها به ایران به دستِ آن ها افتاد و از بین رفت. درفش کاویانی که بمدت بیش از ۹۵۰ سال پرچم رسمی ایران بوده است، نقشی نمادین در میانِ جنبش هایی ملی با تفکراتِ ملی گرایانهٔ در ایران بازی کرده است و یکی از نمادهای میهن پرستی به حساب آمده است.نماد رئیس جمهور تاجیکستان.   روی جلد نشریه ملی گرایانهٔ کاوه که به دست سیّدحسن تقی زاده در زمان جنگ جهانیِ اول چاپ می گردید.   تاج ملکه انگلستان در سال ۱۸۳۸ میلادی (قرن نوزدهم میلادی).   تاج شهبانو آدلاید انگلستان.   تجسمی هنری و نوین از درفش کاویانی با رنگ های متفرقه که جنبه زینتی دارد.   گل دوازده پر گاهشمار شاهنشاهی که در مرکز درفش کاویانی قرار دارد.
پرچم ایران در دوره های مختلف، دستخوش دگرگونی های بسیاری شده است. از نظر تاریخی در متون اوستایی و نوشته های بجا مانده از دوران هخامنشی اشارهٔ مستقیمی به درفش کاویانی نشده است؛ ولی در دوران سلوکیان، اشکانیان و ساسانیان این درفش بر روی سکه ها مشاهده شده است و به طور رسمی پرچم هر سه پادشاهی بوده است.درفش کاویانی بر روی سکه ای مربوط به دوره فرمانداری بگداد یکم به چشم می خورد. بگداد یکم اولین فرترکه (فرماندار) ایرانی بود که به دست سلوکوس یکم بر پارسه گماشته شد.
تصاویر درفش کاویانی مربوط به بیش از ۲۳۰۰ سال پیش همچنان بر روی سکه ها موجود است؛ ولی بیشتر دانش ما در مورد جنس درفش کاویانی به نوشته های تاریخ نویسان پس از ورود اسلام به ایران بازمی گردد. طبری در کتاب تاریخی و جامع خود به نام تاریخ طبری می نویسد: درفش کاویانی از پوست پلنگ درست شده و درازای آن دوازده اَرَش بود که اگر هر اَرَش را که فاصله بین نوک انگشتان دست تا بندگاه آرنج است، ۶۰ سانتی متر به حساب آوریم- تقریباً پنج متر عرض و هفت متر طول می شود. ابوالحسن مسعودی نیز به همین موضوع اشاره می کند. ابن خلدون گزارش می کند که درفش کاویانی دارای ستاره ای در مرکز بود و چنین اعتقادی وجود داشت که تا زمانی که کسی که این درفش را حمل می کند شکست ناپذیر است. تاریخ شناس، آرتور کریستنسن (A. Christensen) باستانشناس و ایرانشناس دانمارکی، درفش کاویانی را به عنوان پرچم سلطنتی ساسانیان پذیرفت و استدلال کرد که اسطورهٔ کاوه با توجه به شهرت خاندان «کارن» (Karen) که تبارش را تا «قارن» (Qaren) پسر «کاوه» پی گرفته بود، درفش کاویانی را به عنوان نماد خود به کار می برد.استیگ ویکندر (S. Wikander) تاریخشناس سوئدی، با این دیدگاه موافق بود اما استدلال کرد که این درفش را گروهی از مردان جنگ جوی عصر اوستایی و نگهبانان و راهبان جنگی دین زرتشت هم حمل می کردند. وی همچنین ثابت کرد که درفش کاویانی در دوران پارتی (اشکانیان) پرچم ملی ایران بوده است. مدتی در مورد این ادعاها اختلاف نظر وجود داشت، تا اینکه پس از کشف سکه ای مربوط به دورهٔ فرمانداری بَگداد یکم، فرترکه سلوکیان در پارسه، مشخص شد که دیرینهٔ درفش کاویانی به دوره فرمانداران ایرانی در دوره سلوکی بازمی گردد که بعبارتی بیش از ۵۰۰ سال از دورهٔ ساسانیان کهن تر می باشد. در این سکه مشاهده می گردد که درفش کاویانی دارای چهار نقطهٔ بزرگ است. همچنین مشاهده می شود که نه تنها فَرَتَرَکه های پارسه درفش کاویانی را به عنوان پرچم خود معرفی کردند، بلکه آن را در کنار آتشکده و نماد فر کیانی بر روی سکه های خود به نمایش درمی آوردند. در همهٔ سکه ها بخوبی مشخص است که درفش کاویانی دارای چهار نقطه و آویزه بوده و در میان آن یک گل وجود داشته است.
گفته می شود که علامت + که بر روی پرچم کاویانی بوده همان چلیپا یا صلیب ایرانی است که نماد و آیکون خورشید در فرهنگ ایرانی و آئین مهری بوده است کاوه فرخ بیان می کند که بالاترین نشان دوره ساسانی درفش کاویانی می باشد و تصویری بازسازی شده از درفش کاویانی بر اساس شاهنامه ارائه می دهد.به هنگام حمله اعراب به ایران، در جنگ جنگ قادسیه درفش کاویانی به دست ضرار بن الخطاب افتاد که او بابت درفش، مبلغ سی هزار دینار از عمر بن خطاب دریافت کرد، هرچند گفته می شود ارزش راستین درفش ۱٫۲ تا حتی دو میلیون دینار بوده است. و چون درفش را نزد عمر بن خطاب، خلیفه مسلمانان، بردند، وی از بسیاریِ گوهرها، دُرها و جواهراتی که به درفش آویخته شده بود، دچار شگفتی شد و به نوشتهٔ تاریخ بلعمی عمر خلیفه اعراب مسلمان دستور داد تا گوهرهای آن را بردارند و درفش را در آتش بسوزانند.

نقل قول ها

درفش کاویانیدرفش (پرچم) اسطوره ای و تاریخی ایران از عهد قدیم تا پایان ساسانیان بود.
• «در این روز سردار سپاه ایران بهمن جادویه بود و پرچم ایران را که فریدون هنگام شورش مردم بر ضحاک داشته بود و معروف به درفش کاویان بود همراه داشت، درفش از پوست پلنگ بود و ایرانیان آن را مبارک می شمردند و در ایام سختی می افراشتند.»• «نقش و نگار دیوارهای کاخ را ببین /تا به چگونگی نبرد ایرانیان با رومیان در انطاکیه پی ببری//. آنجا که انوشیروان پوششی سبزرنگ، /گراینده به رنگ زرد زعفرانی بر تن دارد //و باشکوه و جلال به آرامی /در زیر درفش کاویانی سپاه خود را سان می بیند//. کاخ خسرو چندان شکوهمند و سربلند است// که گویی کوهی سرفراز در آنجا قرار دارد.»

پیشنهاد کاربران

درفش کاویانی ( نام های دیگر: درفش کاویان، درفش کابیان، درفش کافیان، درفش کاوان، اختر کاویانی، علم فریدون ) ؛ درفش اسطوره ای ایران از عهد قدیم تا پایان امپراتوری ساسانیان که به گفتهٔ مورخین اسلامی هزار هزار ( یک میلیون ) سکهٔ طلا ارزش داشته است. این درفش پس از حمله اعراب به ایران به دست آن ها افتاد و از بین رفت.
محتویات [نمایش]
اسطوره [ویرایش]
اشاره به درفش کاویانی در اساطیر ایران، به قیام کاوه آهنگر علیه ظلم و ستم آژی دهاک ( ضحاک ) برمی گردد. ضحاک ماردوش شاهی است که در اثر بی عدالتی و ظلم شیطان شانه هایش را بوسه می زند و از جای بوسه ها مارهایی می رویند. ضحاک برای اینکه زنده بماند باید روزانه مغز دو جوان را به مارها ب دهد و کاوه آهنگر نیز کسی است که هفده فرزندش قربانی مارها شده است. در این هنگام، کاوه برای آن که مردم را علیه ضحاک بشوراند، پیش بند چرمی خود را بر سر چوبی می کند و آن را بالا می گیرد تا مردم گرد او آیند. سپس با کمک مردم، کاخ فرمانروای ضحاک خونخوار را در هم می کوبد و فریدون را بر تخت شاهی می نشاند. فریدون نیز پس از آینکه به شاهی رسید فرمان می دهد تا چرم پیش بند کاوه را با دیباهای زرد و سرخ و بنفش بیارایند و زر و گوهر به آن بیافزایند و آن را درفش شاهی خواند. و بدین شکل کلمه درفش کاویانی پدید آمد.
فردوسی در شاهنامه چنین می گوید :
فرو هشت ازو سرخ و زرد و بنفش همی خواندش کاویانی درفش[۱]
بعدها نیز هر پادشاهی به آن گوهری می افزود تا در شب نیز درفش کاویان بیشتر بدرخشد. درفش کاویان نشان جمشید و نشان فریدون نیز نامیده می شد. [۲] [۳]
تاریخ [ویرایش]
از نظر تاریخی در متون اوستایی و هیچ یک از نوشته های بجا مانده از دوران هخامنشی، سلوکی و اشکانی اشاره مستقیمی به درفش کاویانی نشده است. پژوهشگران امروزی در مورد اینکه آیا درفش کاویانی جدا از روایتهای اسطوره ای یک واقعیت تاریخی بوده است محتاطانه برخورد می کنند. [۳] بیشتر دانش ما در مورد درفش کاویانی به منابع اسلامی بر می گردد. محمد بن جریر طبری در کتاب خود به نام تاریخ الامم و الملوک می نویسد: درفش کاویان از پوست پلنگ درست شده، به درازای دوازده ارش که اگر هر ارش را که فاصله بین نوک انگشتان دست تا بندگاه آرنج است، ۶۰ سانتی متر به حساب آوریم، تقریباً پنج متر عرض و هفت متر طول می شود. ابوالحسن مسعودی نیز به همین موضوع اشاره می کند. ابن خلدون گزارش می کند که درفش کاویانی دارای ستاره ای بود و چنین اعتقادی وجود داشت که تا زمانی که کسی که این درفش را حمل می کند شکست ناپذیر است. گفته می شود که علامت + که بر روی پرچم کاویانی بوده همان چلیپا یا صلیب پارسی است که نماد و آیکون خورشیددر فرهنگ ایرانی و آئین مهری بوده است [۳] کاوه فرخ بیان می کند که بالاترین نشان دوره ساسانی درفش کاویانی می باشد و تصویری بازسازی شده ای از درفش کاویان بر اساس شاهنامه ارایه می دهد. [۴] به هنگام حمله اعراب به ایران، در جنگ قادسیه درفش کاویان به دست آنان افتاد و چون آن را نزد عمر بن خطاب، خلیفه مسلمانان، بردند، وی از بسیاری گوهرها، درها و جواهراتی که به درفش آویخته شده بود، دچار شگفتی شد و به نوشته تاریخ بلعمی عمر خلیفه مسلمین دستور داد تا گوهرهای آنرا بردارند و آنرا بسوزانند. [۳]
درفش کاویانی و ملی گرایی [ویرایش]
روی جلد نشریه ملی گرایانه کاوه که توسط تقی زاده در زمان جنگ جهانی اول چاپ می گردید
درفش کاویانی نقشی نمادین در بین جنبشهای با تفکرات ملی گرایانه ایران از آغاز اسلام تاکنون بازی کرده است. یعقوب لیث صفاری در هنگام قیام خود بر علیه عباسیون در شعری که از طرف او برای خلیفة عباسی ارسال شد، چنین نوشت : «درفش کاویان ( عَلَم الکابیان ) همراه من است و امیدوارم که زیر لوای آن بر ملتها حکومت کنم » [۵]
در دوران مدرن درفش کاویانی نقشی نمادین در جنبشهای ملی گرایانه و سیاسی داشت. این نماد نه تنها در جنبشهای سیاسی پوپولیست جایگاه خاصی داشت. بلکه نمادی بود که در ملی گرایی مدرن ایران تواماً داری نقشی عقیدتی، فرهنگی و روشنفکری بوده است. [۶]
پانویس [ویرایش]
↑ ضحاک [صفحه 9]‏
↑ حکیم ابوالقاسم فردوسی، شاهنامه فردوسی [۱]
↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳
KHALEGHI - MOTLAGH, DJALAL. . «DERAFŠ - EKĀVĪĀN, the legendary royal standard of the Sasanian kings. ». در Encyclopedia Iranica. ویرایش 1st Edition. 2007.

Kaveh Farrokh, Angus McBride. . Sassanian Elite Cavalry AD 224 - 642. ویرایش 1st Edition. Osprey Publishing، 2005. ISBN 1 - 84176 - 713 - 1, 9781841767130.
↑ شاپور شهبازی، نوشتار پرچم، در دانشنامهٔ بزرگ اسلامی
↑ Nationalizing Iran: Culture, Power, and the State, 1870 - 1940 By Afshin Marashi Published by University of Washington Press, 2008
منابع [ویرایش]
ایران در زمان ساسانیان نوشته کریستنسن ترجمهٔ یاسمی
[نهفتن]
ن • ب • و
نمادهای ملی ایران
نشان ها
پرچم ایران و رنگ های پان ایرانیسم · نشان شیر و خورشید · درفش کاویانی · نشان رسمی ایران
سرودها
اولین سرود ملی ایران · سرود شاهنشاهی ایران · ای ایران · پاینده بادا ایران · سرود ملی ایران
فرهنگ
نوروز · شاهنامه · فروهر · کوه دماوند · گاه شماری ایران · قالی ایرانی · رقص پهلوانی · هما ( اسطوره ) · چهارشنبه سوری · سیمرغ
گل ملی
لاله · رز · سرو ناز · نیلوفر · گل انار
وابسته
تخت جمشید · پاسارگاد · جشن سده · مهرگان · پرچم های پادشاهی خاندان پهلوی
رده های صفحه: اساطیر ایرانی ساسانیان نمادهای ملی ایران
قس اردو
درفش کاویانی قدیم ایرانی سلطنتاں دا جنگی جھنڈا سی ، جس نوں ایرانی ہر جنگ چ اگے اگے رکھدے سن تے اسنوں فتح دی علامت سمجھدے سن ۔
[لکھو]تریخ
File:Kaveh magazine logo. jpg
پہلی جنگ عظیم دے ویلے دی اک مورت
. . .


کلمات دیگر: