[برق و الکترونیک] سونو گرافی استفاده از انرژی صوتی یا فراصوتی برای تصویر برداری از یافتهای بیولوژِیکی مانند مطالعه پیشرفت جنین در دوران حاملگی، تعیین اندازه تومورها و تشخیص شرایط پاتولوژیکی دیگر .
sonography
دیکشنری تخصصی
پیشنهاد کاربران
sonography ( پزشکی )
واژه مصوب: صوتنگاری
تعریف: تهیۀ تصویر از ساختارهای درونی بدن با استفاده از امواج فراصوتی
واژه مصوب: صوتنگاری
تعریف: تهیۀ تصویر از ساختارهای درونی بدن با استفاده از امواج فراصوتی
SONOGRAPHY : سونوگرافی
CT SCAN : سی تی اسکن
RADIOLOGY : رادیولوژی
MRI : ام آر آی
MRA : ام آر اِی
X - RAY : ایکس ری
PET SCAN : پت اسکن
🎆 Pet scan میشهPositron emission tomography
برش نگاری با گسیل پوزیترون ( به [Positron Emission Tomography] Error: {{Lang - xx}}: متن دارای نشانه گذاری ایتالیک است ( راهنما ) ) که به اختصار پِت اسکن ( انگلیسی: PET scan ) گفته می شود، روشی نوین است که در علوم تشخیصی در فیزیک پزشکی به ویژه پزشکی هسته ای کاربرد پژوهشی فراوانی دارد. این سیستم جفت های اشعه گاما را که به طور غیرمستقیم توسط یک رادیونوکلئوتایس پوزیترون منتشر می شود تشخیص می دهد، بیشتر فلوئور 18 که به مولکول فعال زیست شناختی به نام رادیواکتیو معرفی می شود. سپس تصاویر سه بعدی از غلظت ردیابی درون بدن توسط تجزیه و تحلیل کامپیوتری ساخته می شود. در اسکنرهای PET - CT جدید، تصویربرداری سه بعدی اغلب با کمک یک سی تی اسکن در بیمار در همان جلسه در یک دستگاه انجام می شود. اگر مولکول ردیاب بیولوژیک فعال برای PET انتخاب شده باشد، ( Fludeoxyglucose ( FDG، یک آنالوگ از گلوکز است، غلظت ردیاب تصویر، فعالیت متابولیک بافت را نشان می دهد، زیرا آن را با جذب گلوکز منطقه منطبق می کند. استفاده از این تکرار برای کشف امکان متاستاز سرطان ( به عنوان مثال، گسترش به قسمت های دیگر ) ، شایع ترین نوع اسکن PET در مراقبت های استاندارد پزشکی است ( که نشان دهنده 90٪ اسکن های فعلی است ) . تله متابولیک مولکول رادیواکتیو گلوکز اجازه استفاده از اسکن PET را می دهد.
🎆 CT SCAN :
Medical imaging procedure using X - rays to produce cross - sectional images
مقطع نگاری رایانه ای یا برش نگاری رایانه ای یا توموگرافی رایانه ای ( به انگلیسی: Computed Tomography ) یا به اصطلاح سی تی اِسکَن، روشی نوین است که در علوم تشخیصی در فیزیک پزشکی کاربرد تحقیقاتی و درمانی فراوانی دارد.
در این روش، کالبد انسان یا دیگر جانوران به صورت لایه به لایه برانداز ( اسکن ) می شود و بدین ترتیب بخش های درونی بدن نیز برای پزشکان قابل رؤیت می گردد.
امروزه فناوری سی تی اسکن در بیمارستان ها و مراکز پژوهشی در سرتاسر دنیا ( از جمله در ایران ) کاربرد وسیع دارند
🎆 SONOGRAPHY :
Medical ultrasound
Diagnostic imaging technique
سونوگرافی ( به فرانسوی: sonographie ) یا فراصوت نگاری یکی از روش های تشخیص بیماری در پزشکی است. به این روش اکوگرافی، پژواک نگاری و صوت نگاری نیز گفته می شود. این روش بر مبنای امواج فراصوت و برای بررسی بافت های زیرجلدی مانند عضلات، مفاصل، تاندون ها و اندام های داخلی بدن و ضایعات آن ها پی ریزی شده است. سونوگرافی در حاملگی نیز کاربردهای وسیعی دارد. همچنین امروزه سونوگرافی کاربردهای درمانی نیز دارد.
ریشه لغوی
کلمه سونوگرافی از لفظ لاتین sono به معنی صوت و نیز لفظ زبان یونانی �گرافیا� به معنی ترسیم گرفته شده و ultrasound از ultra به معنی ماورا و نیز sound به معنی صوت یا صدا گرفته شده است.
تاریخچه
در سال ۱۸۷۶ میلادی، فرانسیس گالتون برای اولین بار پی به وجود امواج فراصوت برد. در زمان جنگ جهانی اول کشور انگلستان برای کمک به جلوگیری از غرق شدن کشتی هایش توسط زیردریایی های کشور آلمان در اقیانوس اطلس شمالی دستگاه کشف کننده زیردریایی ها به کمک امواج صوتی به نام سونار ابداع کرد. این دستگاه امواج فراصوت تولید می کرد که در پیدا کردن مسیر کشتی ها استفاده می شد. این تکنیک در زمان جنگ جهانی دوم تکمیل گردید و بعدها به طور گسترده ای در صنعت این کشور برای آشکار سازی شکاف ها در فلزات و سایر موارد مورد استفاده قرار می گرفت. از کاربرد بخصوصی که انعکاس صوت در جنگ و صنعت داشت صوت یاب به علم پزشکی وارد شد و تبدیل به یک وسیله تشخیصی بزرگ در علم پزشکی گردید.
🎆 MRI
Magnetic resonance imaging
Medical imaging technique
ام آرآی ( به انگلیسی: MRI ) که مخفف عبارت magnetic resonance imaging است و تصویربرداری تشدید مغناطیسی نامیده می شود، روشی پرتو نگارانه در تصویربرداری تشخیصی پزشکی و دامپزشکی است که در دهه های اخیر بسیار فراگیر شده است و بر اساس رزنانس مغناطیسی هسته است.
اساس MRI مبتنی بر حرکت اسپینی هسته های اتم هیدروژن موجود در بدن است. این اسپین ها از اسپین های فردی پروتون ها و نوترون های درون هسته، ناشی می شود. با توجه با اینکه در اتم هیدروژن فقط یک پروتون وجود دارد، خود هسته یک اسپین خالص یا گشتاور زاویه ای دارد. این گشتاور زاویه ای را هسته های MR می نامند. با توجه به اینکه هسته هیدروژن دارای حرکت و بار مثبت است. پس طبق قانون القای فارادی به طور خود به خود یک گشتاور مغناطیسی پیدا می کنند؛ و با قرار گرفتن در یک میدان مغناطیسی خارجی مرتب می شوند. برخی هسته های اتم هیدروژن با میدان هم راستا می شوند، و تعداد کمتری از هسته ها پاد موازی با میدان مغناطیسی هم راستا می شوند. تأثیر میدان مغناطیسی خارجی ایجاد یک نوسان اضافی برای هسته های هیدروژن حول خود میدان است که این حرکت را، حرکت تقدیمی می نامند. برای آنکه تشدید هسته های هیدروژن رخ دهد، یک پالس RF با همان فرکانس حرکت تقدیمی به کار می رود. اعمال پالس RF که سبب تشدید هسته ها می شود، را تحریک می نامند. در نتیجه این تشدید هسته های هیدروژن هم راستا با میدان مغناطیسی خارجی باقی نمی ماند. به زاویه ای که بین هسته های هیدروژن و میدان مغناطیسی خارجی ایجاد می شود، زاویه فلیپ FA می گویند. اگر این زاویه ۹۰ درجه باشد بیشترین مقدار انرژی به کویل های گیرنده القاء می شود. طبق قانون القاء فارادی اگر یک کویل گیرنده در صفحه حرکت این میدان مغناطیسی قرار گیرد، ولتاژ در کویل القاء می شود. وقتی میدان مغناطیسی عرض صفحه کویل را قطع کند، سیگنال MR تولید می شود. این سیگنال نقاط فضای k یا فوریه را تشکیل می دهد، با تبدیل فوریه گرفتن از این فضا تصویر نهایی بدست می آید.
با ام آر آی می توان در جهات فوقانی - تحتانی ( اگزیال ) ، چپ راستی ( ساژیتال ) و پس وپیش ( کورونال ) و حتّی در جهات اُریب و مایل تصویرگیری نمود. یک سیستم ام آر آی از سه میدان مغناطیسی استفاده می کند:
میدان خارجی ثابت و قوی ( B0 )
میدان ضعیف گرادیانی متغیر
میدان حاصل از پالس RF الکترومغناطیسی ( B۱ )
🎆 RADIOLOGY
پرتوشناسی یا رادیولوژی ( به فرانسوی: Radiologie ) و گاهی تصویربرداری تشخیصی نام یک رشته از تخصص های پزشکی است که از پرتو ایکس و دیگر اقسام امواج و پرتوها برای تشخیص و درمان بیماری و حالات غیرطبیعی کمک می گیرد. در تمام اینها، هدف تشخیص بیماری یا حالات غیرطبیعی بدن به کمک روش های پیشرفته تصویری است. رادیولوژی از کلمه لاتین Radius به معنای پرتو مشتق شده است. رادیولوژی دربرگیرنده رشته های بسیاری است که بر مبنای کاربرد پرتوهای یون ساز برای تشخیص بیماری ها یا درمان آن ها می باشد.
این رشته به صورت یک تخصص ( دوره چهار ساله رزیدنتی ) بعد از اتمام دوره پزشکی ارائه می گردد. ضمناً رشته رادیولوژی ( پرتوشناسی تشخیصی ) در مقطع کارشناسی نیز به صورت یک دوره چهارساله در دانشکده های پیراپزشکی ارائه می شود.
تعریف
در این مقاله و مقالات مربوط، �پرتوشناسی� ( یا رادیولوژی ) جنبهٔ بالینیِ تصویربرداری پزشکی ( یعنی تصویربرداری و تشخیص ) تعریف گردیده است ( و لذا روش های تصویربرداری کلی تری همانند انواع میکروسکپی را در بر نمی گیرد ) .
پرتوشناسی: یک شاخه یا تخصص از علوم پزشکی است که با مطالعه و به کار بردن فناوری تصویربرداری توسط تابش و اشعه ایکس در جهت تشخیص و درمان بیماری سر و کار دارد.
سابقاً �رادیولوژی� ( یا همان پرتوشناسی ) اطلاق بر رشته ای می شد که در آن از روش های پرتوی یونیزان استفاده می شد. اما امروزه �رادیولوژی� با علوم تصویری غیر پرتوی مثل ام آر آی و سونوگرافی نیز خلط می شود. بعبارت دیگر در پرتوشناسی، برخی روش ها ( همانند سی تی اسکن، ماموگرافی، و روش های مرسوم رادیوگرافی ) از توزیع پرتوهای تابیده شدهٔ اشعه ایکس بر روی صفحات فیلم یا شمارشگرها یا گیرنده های دیگر دیجیتالی تشکیل تصویر می دهند. اما در برخی روش های دیگر ( همانند ام آر آی و سونوگرافی و مقطع نگاری همدوسی اپتیکی ) از روش های غیر پرتوی یونیزان استفاده می گردد. رادیولوژی امروزه هر دو را در بر می گیرد. بعضی اتم ها مجموعه ناپایداری از ذرات بنیادی هستند. این اتم ها خود به خود اشعه منتشر می کنند و به این ترتیب به اتم هایی با هویت شیمیایی متفاوت تبدیل می شوند. این فرایند که رادیواکتیویته یا پرتوزایی نامیده می شود. توسط هانری بکرل در ۱۸۹۶ کشف شد.
پیشینه
پزشک معروف یونان باستان، بقراط حکیم، برای نخستین بار در تاریخ روشی را برای سنجش دمای بدن ابداع نمود که شباهت به روش های ترموگرافی امروزی دارد، و از این لحاظ می توان این را کهنترین نمونه تصویربرداری تشخیصی در تاریخ محسوب کرد.
سرآغاز پرتوشناسی مدرن را شاید بتوان به هانری بکرل و کشف رادیواکتیویته در دهه ۱۸۹۰ نسبت داد که بدنبال آن، با برداشته شدن اولین تصویر رادیوگرافِ اشعه ایکس از بدن انسان توسط ویلهلم رونتگن در سال ۱۸۹۶، دانش فیزیک پزشکی نوین به صورت امروزی متولد گردید. در همان سال بود که برای نخستین بار در تاریخ از تجهیزات رادیوگرافی در میدان جنگ و به طرز سیار استفاده گردید. طولی نکشید که پیشرفت های پیر و ماری کوری در کشف رادیوم و دیگر عناصر پرتوده زبان زد خاص وعام محافل علمی شد.
CT SCAN : سی تی اسکن
RADIOLOGY : رادیولوژی
MRI : ام آر آی
MRA : ام آر اِی
X - RAY : ایکس ری
PET SCAN : پت اسکن
🎆 Pet scan میشهPositron emission tomography
برش نگاری با گسیل پوزیترون ( به [Positron Emission Tomography] Error: {{Lang - xx}}: متن دارای نشانه گذاری ایتالیک است ( راهنما ) ) که به اختصار پِت اسکن ( انگلیسی: PET scan ) گفته می شود، روشی نوین است که در علوم تشخیصی در فیزیک پزشکی به ویژه پزشکی هسته ای کاربرد پژوهشی فراوانی دارد. این سیستم جفت های اشعه گاما را که به طور غیرمستقیم توسط یک رادیونوکلئوتایس پوزیترون منتشر می شود تشخیص می دهد، بیشتر فلوئور 18 که به مولکول فعال زیست شناختی به نام رادیواکتیو معرفی می شود. سپس تصاویر سه بعدی از غلظت ردیابی درون بدن توسط تجزیه و تحلیل کامپیوتری ساخته می شود. در اسکنرهای PET - CT جدید، تصویربرداری سه بعدی اغلب با کمک یک سی تی اسکن در بیمار در همان جلسه در یک دستگاه انجام می شود. اگر مولکول ردیاب بیولوژیک فعال برای PET انتخاب شده باشد، ( Fludeoxyglucose ( FDG، یک آنالوگ از گلوکز است، غلظت ردیاب تصویر، فعالیت متابولیک بافت را نشان می دهد، زیرا آن را با جذب گلوکز منطقه منطبق می کند. استفاده از این تکرار برای کشف امکان متاستاز سرطان ( به عنوان مثال، گسترش به قسمت های دیگر ) ، شایع ترین نوع اسکن PET در مراقبت های استاندارد پزشکی است ( که نشان دهنده 90٪ اسکن های فعلی است ) . تله متابولیک مولکول رادیواکتیو گلوکز اجازه استفاده از اسکن PET را می دهد.
🎆 CT SCAN :
Medical imaging procedure using X - rays to produce cross - sectional images
مقطع نگاری رایانه ای یا برش نگاری رایانه ای یا توموگرافی رایانه ای ( به انگلیسی: Computed Tomography ) یا به اصطلاح سی تی اِسکَن، روشی نوین است که در علوم تشخیصی در فیزیک پزشکی کاربرد تحقیقاتی و درمانی فراوانی دارد.
در این روش، کالبد انسان یا دیگر جانوران به صورت لایه به لایه برانداز ( اسکن ) می شود و بدین ترتیب بخش های درونی بدن نیز برای پزشکان قابل رؤیت می گردد.
امروزه فناوری سی تی اسکن در بیمارستان ها و مراکز پژوهشی در سرتاسر دنیا ( از جمله در ایران ) کاربرد وسیع دارند
🎆 SONOGRAPHY :
Medical ultrasound
Diagnostic imaging technique
سونوگرافی ( به فرانسوی: sonographie ) یا فراصوت نگاری یکی از روش های تشخیص بیماری در پزشکی است. به این روش اکوگرافی، پژواک نگاری و صوت نگاری نیز گفته می شود. این روش بر مبنای امواج فراصوت و برای بررسی بافت های زیرجلدی مانند عضلات، مفاصل، تاندون ها و اندام های داخلی بدن و ضایعات آن ها پی ریزی شده است. سونوگرافی در حاملگی نیز کاربردهای وسیعی دارد. همچنین امروزه سونوگرافی کاربردهای درمانی نیز دارد.
ریشه لغوی
کلمه سونوگرافی از لفظ لاتین sono به معنی صوت و نیز لفظ زبان یونانی �گرافیا� به معنی ترسیم گرفته شده و ultrasound از ultra به معنی ماورا و نیز sound به معنی صوت یا صدا گرفته شده است.
تاریخچه
در سال ۱۸۷۶ میلادی، فرانسیس گالتون برای اولین بار پی به وجود امواج فراصوت برد. در زمان جنگ جهانی اول کشور انگلستان برای کمک به جلوگیری از غرق شدن کشتی هایش توسط زیردریایی های کشور آلمان در اقیانوس اطلس شمالی دستگاه کشف کننده زیردریایی ها به کمک امواج صوتی به نام سونار ابداع کرد. این دستگاه امواج فراصوت تولید می کرد که در پیدا کردن مسیر کشتی ها استفاده می شد. این تکنیک در زمان جنگ جهانی دوم تکمیل گردید و بعدها به طور گسترده ای در صنعت این کشور برای آشکار سازی شکاف ها در فلزات و سایر موارد مورد استفاده قرار می گرفت. از کاربرد بخصوصی که انعکاس صوت در جنگ و صنعت داشت صوت یاب به علم پزشکی وارد شد و تبدیل به یک وسیله تشخیصی بزرگ در علم پزشکی گردید.
🎆 MRI
Magnetic resonance imaging
Medical imaging technique
ام آرآی ( به انگلیسی: MRI ) که مخفف عبارت magnetic resonance imaging است و تصویربرداری تشدید مغناطیسی نامیده می شود، روشی پرتو نگارانه در تصویربرداری تشخیصی پزشکی و دامپزشکی است که در دهه های اخیر بسیار فراگیر شده است و بر اساس رزنانس مغناطیسی هسته است.
اساس MRI مبتنی بر حرکت اسپینی هسته های اتم هیدروژن موجود در بدن است. این اسپین ها از اسپین های فردی پروتون ها و نوترون های درون هسته، ناشی می شود. با توجه با اینکه در اتم هیدروژن فقط یک پروتون وجود دارد، خود هسته یک اسپین خالص یا گشتاور زاویه ای دارد. این گشتاور زاویه ای را هسته های MR می نامند. با توجه به اینکه هسته هیدروژن دارای حرکت و بار مثبت است. پس طبق قانون القای فارادی به طور خود به خود یک گشتاور مغناطیسی پیدا می کنند؛ و با قرار گرفتن در یک میدان مغناطیسی خارجی مرتب می شوند. برخی هسته های اتم هیدروژن با میدان هم راستا می شوند، و تعداد کمتری از هسته ها پاد موازی با میدان مغناطیسی هم راستا می شوند. تأثیر میدان مغناطیسی خارجی ایجاد یک نوسان اضافی برای هسته های هیدروژن حول خود میدان است که این حرکت را، حرکت تقدیمی می نامند. برای آنکه تشدید هسته های هیدروژن رخ دهد، یک پالس RF با همان فرکانس حرکت تقدیمی به کار می رود. اعمال پالس RF که سبب تشدید هسته ها می شود، را تحریک می نامند. در نتیجه این تشدید هسته های هیدروژن هم راستا با میدان مغناطیسی خارجی باقی نمی ماند. به زاویه ای که بین هسته های هیدروژن و میدان مغناطیسی خارجی ایجاد می شود، زاویه فلیپ FA می گویند. اگر این زاویه ۹۰ درجه باشد بیشترین مقدار انرژی به کویل های گیرنده القاء می شود. طبق قانون القاء فارادی اگر یک کویل گیرنده در صفحه حرکت این میدان مغناطیسی قرار گیرد، ولتاژ در کویل القاء می شود. وقتی میدان مغناطیسی عرض صفحه کویل را قطع کند، سیگنال MR تولید می شود. این سیگنال نقاط فضای k یا فوریه را تشکیل می دهد، با تبدیل فوریه گرفتن از این فضا تصویر نهایی بدست می آید.
با ام آر آی می توان در جهات فوقانی - تحتانی ( اگزیال ) ، چپ راستی ( ساژیتال ) و پس وپیش ( کورونال ) و حتّی در جهات اُریب و مایل تصویرگیری نمود. یک سیستم ام آر آی از سه میدان مغناطیسی استفاده می کند:
میدان خارجی ثابت و قوی ( B0 )
میدان ضعیف گرادیانی متغیر
میدان حاصل از پالس RF الکترومغناطیسی ( B۱ )
🎆 RADIOLOGY
پرتوشناسی یا رادیولوژی ( به فرانسوی: Radiologie ) و گاهی تصویربرداری تشخیصی نام یک رشته از تخصص های پزشکی است که از پرتو ایکس و دیگر اقسام امواج و پرتوها برای تشخیص و درمان بیماری و حالات غیرطبیعی کمک می گیرد. در تمام اینها، هدف تشخیص بیماری یا حالات غیرطبیعی بدن به کمک روش های پیشرفته تصویری است. رادیولوژی از کلمه لاتین Radius به معنای پرتو مشتق شده است. رادیولوژی دربرگیرنده رشته های بسیاری است که بر مبنای کاربرد پرتوهای یون ساز برای تشخیص بیماری ها یا درمان آن ها می باشد.
این رشته به صورت یک تخصص ( دوره چهار ساله رزیدنتی ) بعد از اتمام دوره پزشکی ارائه می گردد. ضمناً رشته رادیولوژی ( پرتوشناسی تشخیصی ) در مقطع کارشناسی نیز به صورت یک دوره چهارساله در دانشکده های پیراپزشکی ارائه می شود.
تعریف
در این مقاله و مقالات مربوط، �پرتوشناسی� ( یا رادیولوژی ) جنبهٔ بالینیِ تصویربرداری پزشکی ( یعنی تصویربرداری و تشخیص ) تعریف گردیده است ( و لذا روش های تصویربرداری کلی تری همانند انواع میکروسکپی را در بر نمی گیرد ) .
پرتوشناسی: یک شاخه یا تخصص از علوم پزشکی است که با مطالعه و به کار بردن فناوری تصویربرداری توسط تابش و اشعه ایکس در جهت تشخیص و درمان بیماری سر و کار دارد.
سابقاً �رادیولوژی� ( یا همان پرتوشناسی ) اطلاق بر رشته ای می شد که در آن از روش های پرتوی یونیزان استفاده می شد. اما امروزه �رادیولوژی� با علوم تصویری غیر پرتوی مثل ام آر آی و سونوگرافی نیز خلط می شود. بعبارت دیگر در پرتوشناسی، برخی روش ها ( همانند سی تی اسکن، ماموگرافی، و روش های مرسوم رادیوگرافی ) از توزیع پرتوهای تابیده شدهٔ اشعه ایکس بر روی صفحات فیلم یا شمارشگرها یا گیرنده های دیگر دیجیتالی تشکیل تصویر می دهند. اما در برخی روش های دیگر ( همانند ام آر آی و سونوگرافی و مقطع نگاری همدوسی اپتیکی ) از روش های غیر پرتوی یونیزان استفاده می گردد. رادیولوژی امروزه هر دو را در بر می گیرد. بعضی اتم ها مجموعه ناپایداری از ذرات بنیادی هستند. این اتم ها خود به خود اشعه منتشر می کنند و به این ترتیب به اتم هایی با هویت شیمیایی متفاوت تبدیل می شوند. این فرایند که رادیواکتیویته یا پرتوزایی نامیده می شود. توسط هانری بکرل در ۱۸۹۶ کشف شد.
پیشینه
پزشک معروف یونان باستان، بقراط حکیم، برای نخستین بار در تاریخ روشی را برای سنجش دمای بدن ابداع نمود که شباهت به روش های ترموگرافی امروزی دارد، و از این لحاظ می توان این را کهنترین نمونه تصویربرداری تشخیصی در تاریخ محسوب کرد.
سرآغاز پرتوشناسی مدرن را شاید بتوان به هانری بکرل و کشف رادیواکتیویته در دهه ۱۸۹۰ نسبت داد که بدنبال آن، با برداشته شدن اولین تصویر رادیوگرافِ اشعه ایکس از بدن انسان توسط ویلهلم رونتگن در سال ۱۸۹۶، دانش فیزیک پزشکی نوین به صورت امروزی متولد گردید. در همان سال بود که برای نخستین بار در تاریخ از تجهیزات رادیوگرافی در میدان جنگ و به طرز سیار استفاده گردید. طولی نکشید که پیشرفت های پیر و ماری کوری در کشف رادیوم و دیگر عناصر پرتوده زبان زد خاص وعام محافل علمی شد.
کلمات دیگر: