میتانی

تمدن میتانی یکی از تمدن های باستانی هورانی در غرب ایران و شمال میانرودانو جنوب آناتولی بوده اند. میتانی ها که مردمانی با زبان هوری، زبانی غیر سامی و هندواروپایی در شمال میانرودان بودند، توسط طبقه ای از اشراف با ریشهٔ نامشخص متحد گشته و قدرت خود را در جنوب ترکیه و شمال سوریه و عراق امروزی در هزارهٔ دوم پیش از میلاد مسیح گسترش دادند.
متانی
هوری ها
پادشاهی میتانی میتانیه
خاندان شاهی میتانی بعد از کاسی ها که بابل را گشوده و در سده های ۱۲ تا ۱۵ پیش از میلاد در فهرست خدایان میتانی، نام چهار خدا (میترا، ورونا، ایندرا، نستیا) ذکر شده که اسم های قدیمی دارند و در ریگ ودا هم ذکر شده است.
آنها با شاهانی هاتی و دیگر حکمرانان زمان خود روابط و پیمان ها داشتند. در دژنیشت بغازکوی متعلق به هیتی ها و نیز در میان مدارک بازیافته در تل الامرنه اشارات فراوان راجع به شاهان میتان آمده است. سنگ نبشتهٔ معروف میتانی که در زمان نگارش آن به سال ۱۳۱۷ پیش از میلاد می رسد مربوط به پیمان نامه ای است که میان شاه میتانی و شاه هیتی بسته شده و در آن بغان آریایی چون گواهان نیایش شده اند. ایزدانی که در این سنگ نبشته از آنان یاد شده، عبارتند از ایندرا، ورونا، مهر، و ناسیته و معلوم می دارد که شاهزادگان و آزادگان میتانی با این که زبان و برخی از رسم های بابلی را پذیرفته بودند هم چنان ایزدان آریایی نیاکان خود را نیایش می کردند. سنگ نبشتهٔ میتانی، بازمانده از سدهٔ چهاردهم پیش از میلاد، باستانی ترین سند مکتوب زبان های هند و ایرانی است و از لحاظ زبان شناسی تاریخی و نیز از لحاظ تاریخ مهاجرت تیره های آریایی به آسیای میانه و ایران و هند اهمیت بیش از اندازه دارد. مجموعهٔ قراین حاکی از این است که میتانی ها قبیله ای از اقوام آریایی بودند که پیش از جدایی هندیان و ایرانیان از آنان جدا شده و به میانرودان آمده و در آنجا سلسلهٔ شاهی بنیان افکنده اند. دولت میتانی توسط دولت هیتی نابود شد. مردمان میتانی با مشارکت اقوام دیگر پادشاهی اورارتو را بنیان نهادند.