مترادف دیبا : ابریشمی، پرند، پرنیان، حریر، دیباج
دیبا
مترادف دیبا : ابریشمی، پرند، پرنیان، حریر، دیباج
فارسی به انگلیسی
fine silk or brocade
introduction
فرهنگ اسم ها
اسم: دیبا (دختر) (فارسی) (تلفظ: dibā) (فارسی: ديبا) (انگلیسی: diba)
معنی: نام نوعی پارچه ابریشمی رنگین، ( = دیباه ) ( در قدیم ) نوعی پارچه ی ابریشمی معمولاً رنگین، نوعی پارچه ابریشمی معمولاً رنگین
معنی: نام نوعی پارچه ابریشمی رنگین، ( = دیباه ) ( در قدیم ) نوعی پارچه ی ابریشمی معمولاً رنگین، نوعی پارچه ابریشمی معمولاً رنگین
(تلفظ: dibā) (= دیباه) (در قدیم) نوعی پارچه‌ی ابریشمی معمولاً رنگین .
مترادف و متضاد
ابریشمی، پرند، پرنیان، حریر، دیباج
فرهنگ فارسی
( حاجی میرزا ) نصرالله خان ناصرالسلطنه ( ف. تهران ۱۳۱۲ ه. ش ./۱۳۵۲ ه. ق . ) از رجال اواخر قاجاریه و اوایل دوره پهلوی .
نوعی ازپارچه ابریشمی، پارچه ابریشمی رنگین
( اسم ) ۱ - نوعی پارچه ابریشمین رنگین ۲ - دیدار زیبا روی صورت جمیل . یا دیبای پخته در پخته دیبایی که هیچ یک از تار و پودش خام نباشد .
نوعی ازپارچه ابریشمی، پارچه ابریشمی رنگین
( اسم ) ۱ - نوعی پارچه ابریشمین رنگین ۲ - دیدار زیبا روی صورت جمیل . یا دیبای پخته در پخته دیبایی که هیچ یک از تار و پودش خام نباشد .
فرهنگ معین
[ په . ] (اِ. ) پارچة ابریشمی رنگین .
لغت نامه دهخدا
دیبا. (اِ) قماشی باشد از حریر الوان . (برهان ). قماشی است ابریشمین در نهایت نفاست . (برهان ذیل طراز). و دیبه حریر نیک و دیباج معرب آن است . (انجمن آرا). حریر نیک . (آنندراج ). نوعی از جامه ٔ ابریشمی و منقش باشد. (غیاث ) (آنندراج ). جامه ٔ ابریشمین ،دیباه و دیبه نیز گویندش . تعریبش دیباج و تازیش حریربود. (شرفنامه ٔ منیری ). در معیار آمده است که دیباج معرب دیبا است وادی شیر نیز بر همین رأی رفته و گفته دیبا در فارسی مرکب از «دیو + باف » است . (از حاشیه ٔ المعرب جوالیقی ص 140). دیبه . حریر تنک . دیباج معرب آن است . (رشیدی ). دیباج . (دهار)؛ سندس ، دیبای تنک .(دهار) (لغتنامه ٔ مقامات حریری ): دمقس ؛ ابریشم یا ریسمان پیله که نوعی از ابریشم ردی ٔ است یا دیبا یا کتان . (منتهی الارب ). استبرق ؛ دیبائی ستبر است سندس و برنون دیبائی تنک است . (یادداشت مؤلف ) :
زیر خاک اندرونت باید خفت
گرچه اکنونت خواب بر دیباست .
خرامیدن کبک بینی بشخ
تو گویی ز دیبا فکنده ست نخ .
ایذه شهری است [ به خوزستان ] ... و از وی دیباهای بسیار خیزد و دیباهای پرده ٔ مکه آنجا کنند. (حدود العالم ) و از این ناحیت [ چین ] زر بسیار خیزد و حریر و پرند و خاوخیر چینی و دیبا و غضاره و دارچینی . (حدود العالم چ دانشگاه ص 60). و از وی [ ازروم ] جامه ٔ دیبا و سندس و میسانی و طنفسه و جوراب و شلواربندهای با قیمت خیزد. (حدود العالم ).
آسمان خیمه زد از بیرم و دیبای کبود
میخ آن خیمه ستاک سمن و نسرینا .
بپوشند از ایشان گروهی سیاه
ز دیبا نهند از بر سر کلاه .
جهان گفتی از داددیباشده ست
شهنشاه بر گاه زیبا شده ست .
بدیبا و گوهر بیاراسته
بسان بهشتی پر از خواسته .
یکی خانه او را بیاراستند
بدیبا و خوالیگران خواستند.
ز دیبای پر مایه و پرنیان
بر آن گونه گشت اختر کاویان .
زمین را بدیبا بیاراستند
نشستند بر خوان و می خواستند.
ز دیبا نه برداشتی دوش و یال
مگر چهر گلنار دیدی بفال .
زین مثل حال من نگشت و نتافت
که کسی شال جست و دیبا یافت .
تا می ناب ننوشی نبود راحت جان
تا نبافند بریشم خز و دیبا نشود.
ابر آزاری چمنها را پر از حورا کند
باغ پر گلبن کند گلبن پر از دیبا کند.
هرکجا پویی زمینا خرمنی است
هرکجا جویی ز دیبا خرگهی .
فروزان تیغ او هنگام هیجا
چنان دیبای بوقلمون ملون .
رنگ دیبا دارد او گویی و بوی عود خام .
بدانجا رفته هر یک خرمی را
چو دیبا کرده کیمخت زمی را.
بپایان آمد این قصیده ٔ غرا چون دیبا.(تاریخ بیهقی ص 281). جامهای دیبای گوناگون با عماریها و سلاحها بدو رویه بایستادند. (تاریخ بیهقی ص 298).
که کرد بهین کار جز بهین کس
حلاج نبافد هرگز دیبا.
ریگ و شورستان و سنگ ودشت وغار و آب شور
کشت و میوستان و باغ و راغ چون دیباستی .
همچنان باشم ترا من که تو باشی مر مرا
گر همی دیبات باید جز که ابریشم متن .
دیبا جسدت پوشد و دیبای سخن جان
فرق است میان تن و جان ظاهر و بسیار.
جامه های دیبا و مشطی و فرخ و مانند این نیکو کنند. (فارسنامه ٔ ابن البلخی ص 122).
خویشتن را خلق مکن بر خلق
برد نو بهتر از کهن دیباست .
و دیبا را پیش از ما دیوبافت خواندندی .(نوروزنامه ). [ جمشید ] دیوان را مطیع خویش گردانیدو بفرمود تا گرمابه ساختند. دیبا را ببافتند. (نوروزنامه ).
ز مشک سلسله داری نهاده بر خورشید
ز سبزه دایره داری نهاده بر دیبا.
زایدو آید ز فر بخت تو دائم همی
مایه ٔ دیبا ز کرم و اصل تو زی از گیا.
خورشید اهل دین ببقای تو روشن است
دیبای آفرین به ثنای تو معلم است .
از چه خیزد در سخن طبع از خطابینی طمع
از چه آید پرزه در دیبا ز ناجنسی لاس .
صحن بستان را ز بهر مقدم سلطان گل
همچو سقف آسمان پر فرش دیبا کرده اند.
چون برکشد قواره ٔ دیبا ز جیب صبح
صحرا که بر قواره ٔ دیبا برافکند.
برد رنگ دیبا هوا لاجرم
هوا بر درنگی که من داشتم .
بدست آز مده دل که بهر فرش کنشت
ز بام کعبه ندزدند مکیان دیبا.
دگرگون زیوری کردند سازش
ز در بستند بر دیبا طرازش .
بسا دیبا که یابی سرخ و زردش
کبود و ازرق آید درنوردش .
ز خون خوردن جانور خو برید
پلاسی بپوشید و دیبا درید.
زشت باشد دبیقی و دیبا
که بود بر عروس نازیبا.
اگر نه بنده نوازی از آن طرف بودی
که زهره داشت که دیبا برد به قسطنطین .
خرما نتوان خورد از این خار که کشتیم
دیبا نتوان بافت از این پشم که رشتیم .
خیمه بیرون بر که جماشان باد
فرش دیبا در چمن گسترده اند.
عابد را دید آن هیأت بگردیده ... و بر بالش دیبا تکیه زده . (گلستان ).
خاک شیراز چو دیبای منقش دیدم .
گاه دیبای هفت رنگ نمود
گاه در جلوه آمد از کمخا.
باز جلپاره مرقع صفت طفلی تست
نخ دیبای ثمینت چو شبابت پندار.
بدی ناید ز مردم زاده هرگز
نگردد پای تابه کهنه دیبا.
- امثال :
دیبا بروم بردن .
دیبا کهنه شود لیکن پای تابه نشود .
دیبا بقسطنطین بردن .
- دیبای ارمنی ؛ دیبای بافت ارمنستان . حریر که از ارمنستان باشد :
نوروز روزگار نشاط است و ایمنی
پوشیده ابر دشت به دیبای ارمنی .
- دیبای پخته در پخته ؛ دیبایی که هیچیک از تار وپودش خام نباشد. و آن را به عربی مطبوخ گویند. (از آنندراج ).
- دیبای پیروزه ؛ دیبای آبی رنگ . حریر به رنگ فیروزه : و مصلی نماز افکنده بودند نزدیک صدر از دیبای پیروزه و دو رکعت نماز بکرد. (تاریخ بیهقی ص 153).
- دیبای چین یا چینی ؛ دیبای منسوب به چین . دیبا که از چین آرند :
برنج از پی به گزین آمدم
نه ازبهر دیبای چین آمدم .
ز دیبای چینی صد و چل هزار
از او چند زربفت گوهرنگار.
بزنجیر هفتاد شیر و پلنگ
بدیبای چین اندرون بسته تنگ .
یکی گفتش ای خسرو نیکروز.
ز دیبای چینی قبایی بدوز.
و خز و دیبای چینی ببریدند.
ز دیبای چینی حلل را محلی
باعلام پیشک صدور مناکب .
- || کنایه از سپیده ٔ صبح :
فلک جامه ٔ قیرگون بردرید
جهان زرددیبای چین گسترید.
چو دیبای چین بر فلک زد طراز
شد از صوف روی جهان بی نیاز.
- دیبای روم ؛ دیبایی که از روم آرند.
دیبای منسوب به روم . بافت روم :
بیاراست آن را بدیبای روم
ز گوهربرو پیکر و زرش بوم .
غلامان رومی بدیبای روم
همه پیکر از گوهر و زرش بوم .
شهر ز دیبای روم نغزتر از بوستان
راه ز خوبان شهر خوبتر از قندهار.
- دیبای رومی ؛ دیبای روم :
به دیبای رومی بیاراستند
ز گنج مهی جامه ها خواستند.
به دیبای رومی بیاراستند
کلاه کیانی بپیراستند.
قبای خاص دیبای رومی و کمرزر. (تاریخ بیهقی ). دستارهای قصب و شارهای باریک و مروارید و دیبای رومی فرستادی . (تاریخ بیهقی ص 253). همه با قباهای سقلاطون و دیبای رومی . (تاریخ بیهقی ص 282). شراعی از دیبای رومی بدو قائمه زرین و دو قائمه ٔ سیمین . (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ).
- دیبای زربفت ؛ نوعی حریر که تارهای زرین در آن به کار می برند :
ز دیبای زربفت و تاج و کمر
همان تخت زرین و زرین سپر.
ز دیبای زربفت رومی دویست
که گفتی ز زر جامه را تار نیست .
- دیبای زرد ؛ دیبا به رنگ اصفر:
بیاراستندش بدیبای زرد
به یاقوت و پیروزه و لاجورد.
- || کنایه است از اشعه و نور آفتاب :
چو گسترد خورشید دیبای زرد
بجوشید دریای دشت نبرد.
- دیبای سرخ ؛ دیبا به رنگ احمر. دیبای سرخ رنگ : بر اثر ایشان کوس و علامت احمد دیبای سرخ و منجوق . (تاریخ بیهقی ص 272).
- دیبای سیاه ؛ دیبا به رنگ سیاه . حریر سیاه رنگ : آن منشور در دیبای سیاه پیچیده پیش امیر برد. (تاریخ بیهقی ص 377). هفت فرجی برآوردند یک از آن دیبای سیاه و دیگر از هر جنس . (تاریخ بیهقی ص 378). رسول برخاست و نامه در خریطه ٔ دیبای سیاه پیش تخت برد. (تاریخ بیهقی ص 291).
- دیبای ششتر ؛ دیبا که از ششتر آرند. حریر بافت شوشتر :
صبا را ندانی ز عطار تبت
زمین را ندانی ز دیبای ششتر.
در آب و آتش راندم همی و گشت مرا
بمدح شاه چو دیبای ششتر آتش و آب .
- دیبای ششتری ؛ دیبای ششتر : هر غلامی کمانی و سه چوبه ٔ تیر بردست وهمگان با قباهای دیبای ششتری (شوشتری ) بودند. (تاریخ بیهقی ص 29).
- دیبای معلم ؛ پارچه ٔ زردوزی شده . (ناظم الاطباء) : چگونه می بینی این دیبای معلم بر این حیوان لایعلم . (گلستان ).
- دیبای منقش ؛ دیبای رنگارنگ . حریر ملون :
خاک شیراز چو دیبای منقش دیدم
زان همه صورت زیبا که در آن دیبا بود.
- شقه ٔ دیبا ؛ پاره ای از حریر :
کعبه دارم مقتدای سبزپوشان فلک
کز وطای عیسی آید شقه ٔ دیبای من .
کعبه ز جای خویش بجنبید روز عید
بر من فشاند شقه ٔ دیبای اخضرش .
خود فلک شقه ٔ دیبای تن کعبه شود
هم ز صبحش علم شقه ٔ دیبا بینند.
|| کنایه از دیدار خوبان . (برهان ) :
قدت چو سرو و روی چو دیبا خوش
و آراسته به دیبا دیبا را.
سوزن مژگانش از دیبای رخسارش مرا
خلعتی نو دوخت کو را دوش مهمان آمدم .
|| (مجازاً) نوشته ای نیک ، لطیف ، ظریف : استادم پارسی کرده بود ترجمه ای راست چون دیبا. (تاریخ بیهقی ). این دیبای خسروانی که پیش گرفته ام به نامش زربفت گردانم . (تاریخ بیهقی ص 393).
زیر خاک اندرونت باید خفت
گرچه اکنونت خواب بر دیباست .
رودکی .
خرامیدن کبک بینی بشخ
تو گویی ز دیبا فکنده ست نخ .
ابوشکور.
ایذه شهری است [ به خوزستان ] ... و از وی دیباهای بسیار خیزد و دیباهای پرده ٔ مکه آنجا کنند. (حدود العالم ) و از این ناحیت [ چین ] زر بسیار خیزد و حریر و پرند و خاوخیر چینی و دیبا و غضاره و دارچینی . (حدود العالم چ دانشگاه ص 60). و از وی [ ازروم ] جامه ٔ دیبا و سندس و میسانی و طنفسه و جوراب و شلواربندهای با قیمت خیزد. (حدود العالم ).
آسمان خیمه زد از بیرم و دیبای کبود
میخ آن خیمه ستاک سمن و نسرینا .
کسائی .
بپوشند از ایشان گروهی سیاه
ز دیبا نهند از بر سر کلاه .
جهان گفتی از داددیباشده ست
شهنشاه بر گاه زیبا شده ست .
فردوسی .
بدیبا و گوهر بیاراسته
بسان بهشتی پر از خواسته .
فردوسی .
یکی خانه او را بیاراستند
بدیبا و خوالیگران خواستند.
فردوسی .
ز دیبای پر مایه و پرنیان
بر آن گونه گشت اختر کاویان .
فردوسی .
زمین را بدیبا بیاراستند
نشستند بر خوان و می خواستند.
فردوسی .
ز دیبا نه برداشتی دوش و یال
مگر چهر گلنار دیدی بفال .
فردوسی .
زین مثل حال من نگشت و نتافت
که کسی شال جست و دیبا یافت .
عنصری .
تا می ناب ننوشی نبود راحت جان
تا نبافند بریشم خز و دیبا نشود.
منوچهری .
ابر آزاری چمنها را پر از حورا کند
باغ پر گلبن کند گلبن پر از دیبا کند.
منوچهری .
هرکجا پویی زمینا خرمنی است
هرکجا جویی ز دیبا خرگهی .
منوچهری .
فروزان تیغ او هنگام هیجا
چنان دیبای بوقلمون ملون .
منوچهری .
رنگ دیبا دارد او گویی و بوی عود خام .
عسجدی .
بدانجا رفته هر یک خرمی را
چو دیبا کرده کیمخت زمی را.
(ویس و رامین ).
بپایان آمد این قصیده ٔ غرا چون دیبا.(تاریخ بیهقی ص 281). جامهای دیبای گوناگون با عماریها و سلاحها بدو رویه بایستادند. (تاریخ بیهقی ص 298).
که کرد بهین کار جز بهین کس
حلاج نبافد هرگز دیبا.
ناصرخسرو.
ریگ و شورستان و سنگ ودشت وغار و آب شور
کشت و میوستان و باغ و راغ چون دیباستی .
ناصرخسرو.
همچنان باشم ترا من که تو باشی مر مرا
گر همی دیبات باید جز که ابریشم متن .
ناصرخسرو.
دیبا جسدت پوشد و دیبای سخن جان
فرق است میان تن و جان ظاهر و بسیار.
ناصرخسرو.
جامه های دیبا و مشطی و فرخ و مانند این نیکو کنند. (فارسنامه ٔ ابن البلخی ص 122).
خویشتن را خلق مکن بر خلق
برد نو بهتر از کهن دیباست .
مسعودسعد.
و دیبا را پیش از ما دیوبافت خواندندی .(نوروزنامه ). [ جمشید ] دیوان را مطیع خویش گردانیدو بفرمود تا گرمابه ساختند. دیبا را ببافتند. (نوروزنامه ).
ز مشک سلسله داری نهاده بر خورشید
ز سبزه دایره داری نهاده بر دیبا.
معزی .
زایدو آید ز فر بخت تو دائم همی
مایه ٔ دیبا ز کرم و اصل تو زی از گیا.
عبدالواسع جبلی .
خورشید اهل دین ببقای تو روشن است
دیبای آفرین به ثنای تو معلم است .
سوزنی .
از چه خیزد در سخن طبع از خطابینی طمع
از چه آید پرزه در دیبا ز ناجنسی لاس .
انوری .
صحن بستان را ز بهر مقدم سلطان گل
همچو سقف آسمان پر فرش دیبا کرده اند.
هندوشاه نخجوانی .
چون برکشد قواره ٔ دیبا ز جیب صبح
صحرا که بر قواره ٔ دیبا برافکند.
خاقانی .
برد رنگ دیبا هوا لاجرم
هوا بر درنگی که من داشتم .
خاقانی .
بدست آز مده دل که بهر فرش کنشت
ز بام کعبه ندزدند مکیان دیبا.
خاقانی .
دگرگون زیوری کردند سازش
ز در بستند بر دیبا طرازش .
نظامی .
بسا دیبا که یابی سرخ و زردش
کبود و ازرق آید درنوردش .
نظامی .
ز خون خوردن جانور خو برید
پلاسی بپوشید و دیبا درید.
نظامی .
زشت باشد دبیقی و دیبا
که بود بر عروس نازیبا.
سعدی .
اگر نه بنده نوازی از آن طرف بودی
که زهره داشت که دیبا برد به قسطنطین .
سعدی .
خرما نتوان خورد از این خار که کشتیم
دیبا نتوان بافت از این پشم که رشتیم .
سعدی .
خیمه بیرون بر که جماشان باد
فرش دیبا در چمن گسترده اند.
سعدی .
عابد را دید آن هیأت بگردیده ... و بر بالش دیبا تکیه زده . (گلستان ).
خاک شیراز چو دیبای منقش دیدم .
حافظ.
گاه دیبای هفت رنگ نمود
گاه در جلوه آمد از کمخا.
نظام قاری .
باز جلپاره مرقع صفت طفلی تست
نخ دیبای ثمینت چو شبابت پندار.
نظام قاری (دیوان ص 12).
بدی ناید ز مردم زاده هرگز
نگردد پای تابه کهنه دیبا.
جامی .
- امثال :
دیبا بروم بردن .
دیبا کهنه شود لیکن پای تابه نشود .
دیبا بقسطنطین بردن .
- دیبای ارمنی ؛ دیبای بافت ارمنستان . حریر که از ارمنستان باشد :
نوروز روزگار نشاط است و ایمنی
پوشیده ابر دشت به دیبای ارمنی .
منوچهری .
- دیبای پخته در پخته ؛ دیبایی که هیچیک از تار وپودش خام نباشد. و آن را به عربی مطبوخ گویند. (از آنندراج ).
- دیبای پیروزه ؛ دیبای آبی رنگ . حریر به رنگ فیروزه : و مصلی نماز افکنده بودند نزدیک صدر از دیبای پیروزه و دو رکعت نماز بکرد. (تاریخ بیهقی ص 153).
- دیبای چین یا چینی ؛ دیبای منسوب به چین . دیبا که از چین آرند :
برنج از پی به گزین آمدم
نه ازبهر دیبای چین آمدم .
فردوسی .
ز دیبای چینی صد و چل هزار
از او چند زربفت گوهرنگار.
فردوسی .
بزنجیر هفتاد شیر و پلنگ
بدیبای چین اندرون بسته تنگ .
فردوسی .
یکی گفتش ای خسرو نیکروز.
ز دیبای چینی قبایی بدوز.
سعدی .
و خز و دیبای چینی ببریدند.
سعدی .
ز دیبای چینی حلل را محلی
باعلام پیشک صدور مناکب .
نظام قاری (دیوان ص 27).
- || کنایه از سپیده ٔ صبح :
فلک جامه ٔ قیرگون بردرید
جهان زرددیبای چین گسترید.
فردوسی .
چو دیبای چین بر فلک زد طراز
شد از صوف روی جهان بی نیاز.
نظامی .
- دیبای روم ؛ دیبایی که از روم آرند.
دیبای منسوب به روم . بافت روم :
بیاراست آن را بدیبای روم
ز گوهربرو پیکر و زرش بوم .
فردوسی .
غلامان رومی بدیبای روم
همه پیکر از گوهر و زرش بوم .
فردوسی .
شهر ز دیبای روم نغزتر از بوستان
راه ز خوبان شهر خوبتر از قندهار.
مسعودسعد.
- دیبای رومی ؛ دیبای روم :
به دیبای رومی بیاراستند
ز گنج مهی جامه ها خواستند.
فردوسی .
به دیبای رومی بیاراستند
کلاه کیانی بپیراستند.
فردوسی .
قبای خاص دیبای رومی و کمرزر. (تاریخ بیهقی ). دستارهای قصب و شارهای باریک و مروارید و دیبای رومی فرستادی . (تاریخ بیهقی ص 253). همه با قباهای سقلاطون و دیبای رومی . (تاریخ بیهقی ص 282). شراعی از دیبای رومی بدو قائمه زرین و دو قائمه ٔ سیمین . (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ).
- دیبای زربفت ؛ نوعی حریر که تارهای زرین در آن به کار می برند :
ز دیبای زربفت و تاج و کمر
همان تخت زرین و زرین سپر.
فردوسی .
ز دیبای زربفت رومی دویست
که گفتی ز زر جامه را تار نیست .
فردوسی .
- دیبای زرد ؛ دیبا به رنگ اصفر:
بیاراستندش بدیبای زرد
به یاقوت و پیروزه و لاجورد.
فردوسی .
- || کنایه است از اشعه و نور آفتاب :
چو گسترد خورشید دیبای زرد
بجوشید دریای دشت نبرد.
فردوسی .
- دیبای سرخ ؛ دیبا به رنگ احمر. دیبای سرخ رنگ : بر اثر ایشان کوس و علامت احمد دیبای سرخ و منجوق . (تاریخ بیهقی ص 272).
- دیبای سیاه ؛ دیبا به رنگ سیاه . حریر سیاه رنگ : آن منشور در دیبای سیاه پیچیده پیش امیر برد. (تاریخ بیهقی ص 377). هفت فرجی برآوردند یک از آن دیبای سیاه و دیگر از هر جنس . (تاریخ بیهقی ص 378). رسول برخاست و نامه در خریطه ٔ دیبای سیاه پیش تخت برد. (تاریخ بیهقی ص 291).
- دیبای ششتر ؛ دیبا که از ششتر آرند. حریر بافت شوشتر :
صبا را ندانی ز عطار تبت
زمین را ندانی ز دیبای ششتر.
ناصرخسرو.
در آب و آتش راندم همی و گشت مرا
بمدح شاه چو دیبای ششتر آتش و آب .
مسعودسعد.
- دیبای ششتری ؛ دیبای ششتر : هر غلامی کمانی و سه چوبه ٔ تیر بردست وهمگان با قباهای دیبای ششتری (شوشتری ) بودند. (تاریخ بیهقی ص 29).
- دیبای معلم ؛ پارچه ٔ زردوزی شده . (ناظم الاطباء) : چگونه می بینی این دیبای معلم بر این حیوان لایعلم . (گلستان ).
- دیبای منقش ؛ دیبای رنگارنگ . حریر ملون :
خاک شیراز چو دیبای منقش دیدم
زان همه صورت زیبا که در آن دیبا بود.
حافظ.
- شقه ٔ دیبا ؛ پاره ای از حریر :
کعبه دارم مقتدای سبزپوشان فلک
کز وطای عیسی آید شقه ٔ دیبای من .
خاقانی .
کعبه ز جای خویش بجنبید روز عید
بر من فشاند شقه ٔ دیبای اخضرش .
خاقانی .
خود فلک شقه ٔ دیبای تن کعبه شود
هم ز صبحش علم شقه ٔ دیبا بینند.
خاقانی .
|| کنایه از دیدار خوبان . (برهان ) :
قدت چو سرو و روی چو دیبا خوش
و آراسته به دیبا دیبا را.
ناصرخسرو.
سوزن مژگانش از دیبای رخسارش مرا
خلعتی نو دوخت کو را دوش مهمان آمدم .
خاقانی .
|| (مجازاً) نوشته ای نیک ، لطیف ، ظریف : استادم پارسی کرده بود ترجمه ای راست چون دیبا. (تاریخ بیهقی ). این دیبای خسروانی که پیش گرفته ام به نامش زربفت گردانم . (تاریخ بیهقی ص 393).
دیبا. ( اِ ) قماشی باشد از حریر الوان. ( برهان ). قماشی است ابریشمین در نهایت نفاست. ( برهان ذیل طراز ). و دیبه حریر نیک و دیباج معرب آن است. ( انجمن آرا ). حریر نیک. ( آنندراج ). نوعی از جامه ابریشمی و منقش باشد. ( غیاث ) ( آنندراج ). جامه ابریشمین ،دیباه و دیبه نیز گویندش. تعریبش دیباج و تازیش حریربود. ( شرفنامه منیری ). در معیار آمده است که دیباج معرب دیبا است وادی شیر نیز بر همین رأی رفته و گفته دیبا در فارسی مرکب از «دیو + باف » است. ( از حاشیه المعرب جوالیقی ص 140 ). دیبه. حریر تنک. دیباج معرب آن است. ( رشیدی ). دیباج. ( دهار )؛ سندس ، دیبای تنک.( دهار ) ( لغتنامه مقامات حریری ): دمقس ؛ ابریشم یا ریسمان پیله که نوعی از ابریشم ردی است یا دیبا یا کتان. ( منتهی الارب ). استبرق ؛ دیبائی ستبر است سندس و برنون دیبائی تنک است. ( یادداشت مؤلف ) :
زیر خاک اندرونت باید خفت
گرچه اکنونت خواب بر دیباست.
تو گویی ز دیبا فکنده ست نخ.
آسمان خیمه زد از بیرم و دیبای کبود
میخ آن خیمه ستاک سمن و نسرینا .
ز دیبا نهند از بر سر کلاه.
جهان گفتی از داددیباشده ست
شهنشاه بر گاه زیبا شده ست.
بسان بهشتی پر از خواسته.
بدیبا و خوالیگران خواستند.
بر آن گونه گشت اختر کاویان.
نشستند بر خوان و می خواستند.
مگر چهر گلنار دیدی بفال.
که کسی شال جست و دیبا یافت.
زیر خاک اندرونت باید خفت
گرچه اکنونت خواب بر دیباست.
رودکی.
خرامیدن کبک بینی بشخ تو گویی ز دیبا فکنده ست نخ.
ابوشکور.
ایذه شهری است [ به خوزستان ]... و از وی دیباهای بسیار خیزد و دیباهای پرده مکه آنجا کنند. ( حدود العالم ) و از این ناحیت [ چین ] زر بسیار خیزد و حریر و پرند و خاوخیر چینی و دیبا و غضاره و دارچینی. ( حدود العالم چ دانشگاه ص 60 ). و از وی [ ازروم ] جامه دیبا و سندس و میسانی و طنفسه و جوراب و شلواربندهای با قیمت خیزد. ( حدود العالم ).آسمان خیمه زد از بیرم و دیبای کبود
میخ آن خیمه ستاک سمن و نسرینا .
کسائی.
بپوشند از ایشان گروهی سیاه ز دیبا نهند از بر سر کلاه.
جهان گفتی از داددیباشده ست
شهنشاه بر گاه زیبا شده ست.
فردوسی.
بدیبا و گوهر بیاراسته بسان بهشتی پر از خواسته.
فردوسی.
یکی خانه او را بیاراستندبدیبا و خوالیگران خواستند.
فردوسی.
ز دیبای پر مایه و پرنیان بر آن گونه گشت اختر کاویان.
فردوسی.
زمین را بدیبا بیاراستندنشستند بر خوان و می خواستند.
فردوسی.
ز دیبا نه برداشتی دوش و یال مگر چهر گلنار دیدی بفال.
فردوسی.
زین مثل حال من نگشت و نتافت که کسی شال جست و دیبا یافت.
عنصری.
فرهنگ عمید
نوعی پارچۀ ابریشمی، پارچۀ ابریشمی رنگین.
* دیبای مشجر: [قدیمی] دیبایی که بر آن نقش درخت باشد.
* دیبای مشجر: [قدیمی] دیبایی که بر آن نقش درخت باشد.
نوعی پارچۀ ابریشمی؛ پارچۀ ابریشمی رنگین.
⟨ دیبای مشجر: [قدیمی] دیبایی که بر آن نقش درخت باشد.
دانشنامه عمومی
دیبا ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد:
فرح پهلوی یا فرح دیبا
فریده قطبی یا فریده قطبی
کامران دیبا
داراب دیبا
فرح پهلوی یا فرح دیبا
فریده قطبی یا فریده قطبی
کامران دیبا
داراب دیبا
wiki: پرند پارچه ای که خاستگاه آن شوشتر بوده است و تا ۳ قرن پیش در شهر شوشتر تولید می شده است این پارچه که از بافت خیلی نازکی برخوردار بوده و گاهی نیز با الیافی از طلا برای دوخت لباس پادشاهان و تزئین خانه کعبه بکار می رفته است. این بافته به اعتقاد احمد اقتداری در کتاب دیار شهریاران باز مانده فعالیت رومیان در شهر شوشتر بعد از ساخت بناهای آبی که به دستور شاهپور ساسانی انجام شده است چون عده ای از رومیان در ایران ماندن شرط ماندن آنها نداشتن زمین و اشتغال به کارهای صنعتی بود که یکی از این کارها بافت پارچه دیبا است این پارچه از تارهای قاصدکهای گیاهی به نام قلپ لپ است که در اطراف شهرهای خوزستان اندک بوته هایی از آنها یافت می شود این پارچه تا ۳۰۰ سال پیش در شوشتر تولید می شده و بعدها این صنعت با توجه به نیاز کشور عربستان جهت تزئین خانه خدا به آن کشور برده شده و در آن کشور به تولید خود ادامه داده است و به مرور زمان این صنعت نیز به فراموشی سپرده شده است.
پرند (پارچه)
پارچه ابریشمی رنگین.
دیبا. (اِ) قماشی باشد از حریر الوان. (برهان). قماشی است ابریشمین در نهایت نفاست. (برهان ذیل طراز). و دیبه حریر نیک و دیباج معرب آن است. (انجمن آرا). حریر نیک. (آنندراج). نوعی از جامهٔ ابریشمی و منقش باشد. (غیاث) (آنندراج). جامهٔ ابریشمین، دیباه و دیبه نیز گویندش. تعریبش دیباج و تازیش حریربود. (شرفنامهٔ منیری). در معیار آمده است که دیباج معرب دیبا است وادی شیر نیز بر همین رأی رفته و گفته دیبا در فارسی مرکب از «دیو + باف» است. (از حاشیهٔ المعرب جوالیقی ص ۱۴۰). دیبه. حریر تنک. دیباج معرب آن است. (رشیدی). دیباج. (دهار)؛ سندس، دیبای تنک .(دهار) (لغتنامهٔ مقامات حریری): دمقس؛ ابریشم یا ریسمان پیله که نوعی از ابریشم ردی ٔ است یا دیبا یا کتان. (منتهی الارب). استبرق؛ دیبائی ستبر است سندس و برنون دیبائی تنک است.
عبدالواسع جبلی در مدح سلطان سنجر و رنگینی بهار و طراوت رخسار یار و زینت مجلس پادشاه کامکار را به دیبای شوشتری تشبیه نموده و در مدح سلطان عبدالصمد این بیت را می گوید:
پرند (پارچه)
پارچه ابریشمی رنگین.
دیبا. (اِ) قماشی باشد از حریر الوان. (برهان). قماشی است ابریشمین در نهایت نفاست. (برهان ذیل طراز). و دیبه حریر نیک و دیباج معرب آن است. (انجمن آرا). حریر نیک. (آنندراج). نوعی از جامهٔ ابریشمی و منقش باشد. (غیاث) (آنندراج). جامهٔ ابریشمین، دیباه و دیبه نیز گویندش. تعریبش دیباج و تازیش حریربود. (شرفنامهٔ منیری). در معیار آمده است که دیباج معرب دیبا است وادی شیر نیز بر همین رأی رفته و گفته دیبا در فارسی مرکب از «دیو + باف» است. (از حاشیهٔ المعرب جوالیقی ص ۱۴۰). دیبه. حریر تنک. دیباج معرب آن است. (رشیدی). دیباج. (دهار)؛ سندس، دیبای تنک .(دهار) (لغتنامهٔ مقامات حریری): دمقس؛ ابریشم یا ریسمان پیله که نوعی از ابریشم ردی ٔ است یا دیبا یا کتان. (منتهی الارب). استبرق؛ دیبائی ستبر است سندس و برنون دیبائی تنک است.
عبدالواسع جبلی در مدح سلطان سنجر و رنگینی بهار و طراوت رخسار یار و زینت مجلس پادشاه کامکار را به دیبای شوشتری تشبیه نموده و در مدح سلطان عبدالصمد این بیت را می گوید:
wiki: دیبا (پارچه)
دیبا پارچه ای بوده که تا 3 قرن پیش در شهر شوشتر تولید می شده است این پارچه که از بافت خیلی نازکی بر خوردار بوده و گاهی نیز با الیافی از طلا برای دوخت لباس پادشاهان و تزئین خانه کعبه بکار می رفته است . این بافته به اعتقاد احمد اقتداری در کتاب دیار شهریاران باز مانده فعالیت رومیان در شهرهای شوشتر و دزفول بعد از ساخت بناهای آبی که به دستور شاهپور ساسانی انجام شده است چون عده ای از رومیان در ابران ماندن شرط ماندن آنها نداشتن زمین و اشتغال به کارهای صنعتی بود که یکی از این کارها بافت پارچه دیبا است این پارچه از تارهای قاصدکهای گیاهی به نام قلپ لپ است که در اطراف شهرهای خوزستان اندک بوته هایی از آنها یافت می شود این پارچه تا 300 سال پیش در شوشتر تولید می شده و بعد ها این صنعت با توجه به نیاز کشور عربستان جهت تزئین خانه خدا به آن کشور برده شده و در آن کشور به تولید خود ادامه داده است و به مرور زمان این صنعت نیز به فراموشی سپرده شده است .در چند سال اخیر عده ای از بچه های شوشتر بر آن شدن تا دوباره این صنعت پارچه بافی را احیاء کنند ولی موفق به این کار نشدند .با توجه به اقلیم خوزستان و قابل کشت بودن درختچه قلپ لپ و وجود هنرمندان بافنده در این شهر با کمی همت و یاری مسئولان میراث فرهنگی و صنایع دستی می شود این صنعت را در شوشتر دوباره زنده کرد.
زیرخاک اندرونت باید خفت
کنایه از روی زیبا و ماه شب چهارده
پارچه ی ابریشمی
پیشنهاد کاربران
ابریشم
نوعی پارچه ابریشم
اسمی دخترانه به معنای پارچه ابریشمی می باشد
احتمالا درست تر این است که واژه دیبا از دیپی ( سومری ) به معنای نوشته و کتیبه برگرفته شده باشد که در پارسی باستان هم به همبن معنی یعنی کتیبه و نوشته به کار رفته است. واژه های دبیر دیوان دبیره دبیرستان نیز از این واژه گرفته شده اند.
نوعی پارچه ی ابریشم اسم دوست من هم دیبا هست معمولا چشم ابی و مو ی خرمایی دارند
نوع پاراچه ابریشمی که ازش مروارید ریزان است
به نظر من هرکس اسمش دیبا باشه مثل پارچش باارزش است.
دیبا پارچه ای بوده که در شوشتر در استان خوزستان بافته میشده که از گیاه قلپلپ که در شوشتر یافت میشده بافته میشد و به اشتباه در این مطلب شهر ایذه نام برده شده لطفا اصلاح بفرمایید
خواب بر دیبا داشتن : در بستر حریر آرمیدن
زیر خاک اندرونت باید خوفت
گرچه اکنون خواب بر دیباست
یعنی : هر چند اکنون در بستر حریر آرمیده ای.
تاریخ بیهقی، دکتر فیاض، ۱۳۸۴ ، ص ۲۳۴.
زیر خاک اندرونت باید خوفت
گرچه اکنون خواب بر دیباست
یعنی : هر چند اکنون در بستر حریر آرمیده ای.
تاریخ بیهقی، دکتر فیاض، ۱۳۸۴ ، ص ۲۳۴.
دیبا:
دکتر کزازی در مورد واژه ی " دیبا" می نویسد : ( ( دیبا در در پهلوی در ریخت دپاگ dēpāg بکار می رفته است ) ) که ریخت تازیکانه ی آن ، دیباج ، در " دیباجی " به معنی دیبا فروش
( ( در و دشت برسان دیبا شدی
یکی تخت پیروزه پیدا شدی ) )
( نامه ی باستان ، جلد اول ، میر جلال الدین کزازی ، 1385، ص 225. )
امروزه در زبان ترکی به ابریشم" ائپَک " گفته می شود . به نظر می رسئد که با دیبا و دپاگ قابل مقایسه باشد .
دکتر کزازی در مورد واژه ی " دیبا" می نویسد : ( ( دیبا در در پهلوی در ریخت دپاگ dēpāg بکار می رفته است ) ) که ریخت تازیکانه ی آن ، دیباج ، در " دیباجی " به معنی دیبا فروش
( ( در و دشت برسان دیبا شدی
یکی تخت پیروزه پیدا شدی ) )
( نامه ی باستان ، جلد اول ، میر جلال الدین کزازی ، 1385، ص 225. )
امروزه در زبان ترکی به ابریشم" ائپَک " گفته می شود . به نظر می رسئد که با دیبا و دپاگ قابل مقایسه باشد .
نمیدونم دقیقا به چه معناست.
میخاستم اسم دخترمو دیبا بگذارم فقط موندم اگر کسی ازم پرسید چی بگم لطفا راهنمای کنید.
میخاستم اسم دخترمو دیبا بگذارم فقط موندم اگر کسی ازم پرسید چی بگم لطفا راهنمای کنید.
کلمات دیگر: