مترادف رب : آفریدگار، الله، باریتعالی، پروردگار، خدا، مرق، یزدان، ارباب، صاحب، مالک، مخدوم
برابر پارسی : دادار، خداوند، خدا، پروردگار
رب
مترادف رب : آفریدگار، الله، باریتعالی، پروردگار، خدا، مرق، یزدان، ارباب، صاحب، مالک، مخدوم
برابر پارسی : دادار، خداوند، خدا، پروردگار
فارسی به انگلیسی
lord, master
inspissated juice
فارسی به عربی
صلصة
مترادف و متضاد
خورش، چاشنی، سوس، رب، اب خورش، جاشنی غذا
۱. آفریدگار، الله، باریتعالی، پروردگار، خدا، مرق، یزدان
۲. ارباب، صاحب، مالک، مخدوم
آفریدگار، الله، باریتعالی، پروردگار، خدا، مرق، یزدان
ارباب، صاحب، مالک، مخدوم
فرهنگ فارسی
پروردگار، خداوند، مالک، مصلح، ارباب وربوب جمع، آب انگوریا آب اناریاگوجه فرنگی یامیوه دیگر
( اسم ) آب میوه های ( انگور انار و غیره ) جوشانده عصاره شیره جمع رباب ربوب . یا رب کسی را کشیدن وی را بکاری سخت واداشتن .
رب . جماعت کثیر یا ده هزار
( اسم ) آب میوه های ( انگور انار و غیره ) جوشانده عصاره شیره جمع رباب ربوب . یا رب کسی را کشیدن وی را بکاری سخت واداشتن .
رب . جماعت کثیر یا ده هزار
فرهنگ معین
(رَ بّ ) [ ع . ] (اِ. ) ۱ - خداوند. ۲ - مالک ، ارباب .
( رُ ) [ ع . ] (اِ. ) آب گوجه فرنگی ، انار و غیره را گرفته می جوشانند و از آن مادة غلیظ و خوش رنگی به دست می آید که برای خوش رنگ و خوشمزه شدن انواع غذاها از آن استفاده می کنند.
( رُ ) [ ع . ] (اِ. ) آب گوجه فرنگی ، انار و غیره را گرفته می جوشانند و از آن مادة غلیظ و خوش رنگی به دست می آید که برای خوش رنگ و خوشمزه شدن انواع غذاها از آن استفاده می کنند.
(رَ بّ) [ ع . ] (اِ.) 1 - خداوند. 2 - مالک ، ارباب .
( رُ) [ ع . ] (اِ.) آب گوجه فرنگی ، انار و غیره را گرفته می جوشانند و از آن مادة غلیظ و خوش رنگی به دست می آید که برای خوش رنگ و خوشمزه شدن انواع غذاها از آن استفاده می کنند.
لغت نامه دهخدا
رب . [رُ ب ُ ] (ع حرف ) رُب ّ. ربما. ربما گاهی رُب ُ آمده است . (از متن اللغة) (از منتهی الارب ) (ناظم الاطباء).
رب . [ رِب ب ] (ع اِ) رُب ّ. جماعت کثیر یا ده هزار. (منتهی الارب ). رجوع به رباب شود.
رب . [ رُ ] (ع حرف ) رُب ّ. ربما. ربما گاهی رُب آمده است . (ازمنتهی الارب ) (از ناظم الاطباء). رجوع به ربما شود.
رب. [ رَ ] ( از ع ، اِ ) لغتی است در رَب که گاهی مخفف آید. ( از منتهی الارب ) ( از آنندراج ) ( از متن اللغة ). لغتی است در رب که از نامهای خداوند تبارک و تعالی باشد. ( ناظم الاطباء ). در فارسی نیز معمولاً مخفف آید مگر درمقام عطف و اضافه و بندرت شعر و جز آن :
گویدْت نرم نرم همی کاین چه جای تست
بر خویشتن مپوش و نگه دار راز رب.
کی عذاب از پی ماکان بخراسان یابم.
بی ادب محروم ماند از لطف رب.
چون قلم در پنجه تقلیب رب.
از غفلت دیو و سطوت رب.
- یا رب ؛ کلمه ندا، یعنی ای پروردگار من. ( ناظم الاطباء ). حرف ندای عربی است با تشدید رب که درفارسی مخفف آید و بصورت صوت ندا و تعجب و تحسر بکاررود :
یا رب چو آفریدی رویی بدین مثال
خود رحم کن بر امت و از راهشان مکیب.
این سالخورده زال بن انبان را.
یا عاشقی بمرد شکیبا ده.
وآن خشم و غضب تو رشته ای من چه کنم.
عاصی ز چه رو برون ز باغ ارم است.
از جان من یکبارگی برده غم جانان طرب.
خویشتن را در چنین نعمت پس از چندین عذاب.
گرنه از آن قواره نیمی کنند کمتر.
الامان یا رب از چنین دزدی.
اول او یا رب است وآمین پایان او.
خود کن عتاب گندم و خود ده جزای نان.
گویدْت نرم نرم همی کاین چه جای تست
بر خویشتن مپوش و نگه دار راز رب.
ناصرخسرو.
انت فیهم بتو رب خوانده و ما کان اﷲکی عذاب از پی ماکان بخراسان یابم.
خاقانی.
از خدا خواهیم توفیق ادب بی ادب محروم ماند از لطف رب.
مولوی.
خفته از احوال دنیا روز و شب چون قلم در پنجه تقلیب رب.
مولوی.
آواز به شش جهت درافتاداز غفلت دیو و سطوت رب.
ملک الشعراء بهار.
و رجوع به رَب شود.- یا رب ؛ کلمه ندا، یعنی ای پروردگار من. ( ناظم الاطباء ). حرف ندای عربی است با تشدید رب که درفارسی مخفف آید و بصورت صوت ندا و تعجب و تحسر بکاررود :
یا رب چو آفریدی رویی بدین مثال
خود رحم کن بر امت و از راهشان مکیب.
شهید بلخی.
یا رب چرا نبرّد مرگ از مااین سالخورده زال بن انبان را.
منجیک.
یا رب مرا به عشق شکیبا کن یا عاشقی بمرد شکیبا ده.
اورمزدی.
یا رب تو گِلم سرشته ای من چه کنم وآن خشم و غضب تو رشته ای من چه کنم.
( منسوب به خیام ).
یا رب تو کریمی و کریمی کرم است عاصی ز چه رو برون ز باغ ارم است.
( منسوب به خیام ).
یا رب چه بود آن تیرگی وآن راه دور و نیمشب از جان من یکبارگی برده غم جانان طرب.
سنائی.
اینکه می بینم به بیداری است یا رب یا به خواب خویشتن را در چنین نعمت پس از چندین عذاب.
انوری.
یا رب ز دست گردون چه سحرها برآمدگرنه از آن قواره نیمی کنند کمتر.
خاقانی.
دزد نحل است جان عالم راالامان یا رب از چنین دزدی.
خاقانی.
باد دعاهای خیر در پی او تا دعااول او یا رب است وآمین پایان او.
خاقانی.
یا رب ز حال آدم و رنج من آگهی خود کن عتاب گندم و خود ده جزای نان.
خاقانی.
یا رب بوقت گل گنه بنده عفو کن رب . [ رُب ب / رُ ] (از ع ، اِ) فشرده و عصاره و آب برخی میوه ها یا گیاهها که اندکی جوشانیده شود تا ستبر و غلیظ گرددچون انار و گوجه و سس و جز آن . عصاره ٔ هر چیز که به قوام آورند چون رب انار، رب به ، رب انگور. (لغت محلی شوشتر) (از شعوری ج 2 ورق 21). شیره ٔ ستبر از هر ثمر بعد فشاردن آن . (منتهی الارب ) (از متن اللغة) (ناظم الاطباء) (آنندراج ). مأخوذ از تازی ، شیره ای از هر میوه ای که آن را قوام آورده ستبر کرده باشند مانند رب انار و رب سیب و جز آن . (ناظم الاطباء). آب انگور و انار و سیب و غیره که بپزند، تا غلیظ شود. (غیاث اللغات ): ضرع الرب ؛ خوب ناپخت شیره را. (منتهی الارب ). ج ، رُبوب ، رِباب . (از متن اللغة). مفرد ربوب است و درنزد پزشکان عبارت است از اینکه آب گیاهها و میوه ها را بگیرند و بجوشانند و گرفتن آب آنها نیز بوسیله ٔ کوبیدن و فشردن و سپس صاف کردن ، وزآن پس بوسیله ٔ پختن یا بر آفتاب نهادن ، غلیظ شدن و بعداً مورد استعمال قرار دادن باشد. (از اختیارات بدیعی ): خلاص ؛ رب خرما.(منتهی الارب ). دبوس ؛ رب خرما که در روغن داغ اندازند تا گداخته شود و روغن را بگرداند. (منتهی الارب ).
اقسام رب ها: ربها که در طب بکار است ، رب گلابی ، رب انار، رب سیب ، رب غوره ، رب ریواس (ریوند)، رب توت ، رب گوز، رب شاهتوت ، رب بسر، رب آلوسیاه ، و... برای شرح آنها رجوع به ذخیره ٔ خوارزمشاهی باب پانزدهم از گفتار دوم از قراوادین ، ترکیبات زیر شود. (یادداشت مرحوم دهخدا).
- رب آلاس ؛ رب مورْد افشره . قی و اسهال و حالت تهوع را قطع میکند.برای تهیه ٔ آن دانه های مورْد را می پزند تا بجوشد و صاف شود و چندان روی آتش بماند تا سفت تر گردد. (از تذکره ٔ ضریر انطاکی ).
- رب آلو ؛ تبهای تیز را دفع دهد و دفع عطش کند و طبیعت را نرم گرداند. برای بدست آوردن ابتدا آلو را صاف کرده بجوشانند تا ربعی بماند یا آب آلو را بجوشانند تا نصفی بماند.پس از آن صاف کنند و به اندازه ٔ آن نبات مصری یا قند سپید صاف کرده آمیخته بجوشانند تا غلیظ شود. (از تحفه ٔ حکیم مؤمن ، ذیل آلو).
- رب الحصرم ؛ غوره افشره . غوره افشرج . (از مفردات ابن بیطار). ضریر انطاکی گوید: برای عطش و تبهای گرم و رانش شکم سودمند است . (از تذکره ٔ ضریر انطاکی ).
- رب الخشخاش ؛ برای دفع سرفه و تقویت سینه سودمند است . (از تذکره ٔ ضریر انطاکی ).
- رب الرمّان ؛ انار فشره . تبها و عطش فرونشاند و معده را تقویت کند و سرفه و ترشی معده را برطرف سازد. (از تذکره ٔ ضریر انطاکی ).
و رجوع به رب انار ترش و رب انار شیرین در همین ترکیب ها شود.
- رب الریباس ؛ رب ریواس . رب ریوند. ضریر انطاکی گوید: مفرح است و برای خفقان و ضعف معده و کبد و طحال سودمند است و آن از لطیف ترین رب ها و از حیث اثر از قویترین داروهاست . (از تذکره ٔ ضریر انطاکی ). و رجوع به ترکیب رب ریواج شود.
- رب السفرجل ؛ به افشره . قی و اسهال و حالت تهوع را برطرف کند و برای تقویت معده و رفع عطش سودمند است . برای تهیه ٔ آن به را روی آتش میگذارند و چندان بجوشانند تا صاف و سفت گردد. (از تذکره ٔ ضریر انطاکی ). و رجوع به به افشره شود.
- رب السوس ؛ اثرآن بیشتر بر سرفه و سینه درد و سردرد است . (از تذکره ٔ ضریر انطاکی ). رب شیرین بیان . (یادداشت مرحوم دهخدا). عصاره ٔ سوسن است . (از اختیارات بدیعی ). عصاره ٔ مشک . برای ساختن آن در محلی که سوسن تر و تازه باشد آنرا بگیرند و نیمکوب کرده دو سه روز در آفتاب بخیسانند و بعد از آن در دیگ انداخته بجوشانند تا به ریع آید، بعد از آن صاف کرده باز بجوشانند تا بقوام آید و قرصها نگاه دارند و بوقت حاجت استعمال نمایند فایده ٔتمام کند. (میزان الادویه ). صاحب اختیارات بدیعی آرد:عصارةالمشک ، عصاره ٔ سوسن است و رب السوس خوانند، طبیعت وی معتدل بود در حرارت و برودت و رطوبت ، و در وی قبض اندک بود و خشونت قصبه ٔ شش را نافع بود و مثانه و تشنگی قطع کند. (از اختیارات بدیعی ، ذیل حرف ع ).
- رب العنب ؛ رب انگور. در دیلم دوشاب ترش نامند. (از تحفه ٔ حکیم مؤمن ). و رجوع به دبس در تذکره ٔ ضریر انطاکی و همین لغت نامه شود.
- رب القَرَظ ؛اقاقیا و آن عصاره ٔ خرنوب شجرالسنط است . (یادداشت مرحوم دهخدا).
- رب انار ترش ؛ فشرده و جوشانده ٔ اناری که شیرین نباشد. طبیعت را قبض کند و صفرا را فرونشاند و جگر را قوت دهد. برای بدست آوردن آن انار ترش را صاف کرده بجوشانند تا ربعی بماند یا آب انار را بجوشانند تا نصفی بماند، آنگاه آن را صاف کنند و بهمان اندازه نبات مصری با قندسفید صاف کرده آمیخته بجوشانند تا غلیظ شود. (از تحفه ٔ حکیم مؤمن ، ذیل انار).
- رب انار شیرین ؛ فشرده و جوشانده ٔ دانه های انار که شیرین باشد. سرفه را نفع دهد و نفث الدم را سودمند آید و شکم را نرم گرداند. برای طرز تهیه ٔ آن رجوع به ترکیب رب انار ترش شود. (از تحفه ٔ حکیم مؤمن ذیل انار).
- رب ریواج ؛ قی و اسهال را دفع کند و خون را ببندد و عطش را تسکین دهد و به معده نیک بود و صفرا فرونشاند. برای طرز تهیه ٔ آن رجوع به رب انار ترش و همچنین رجوع به رب الریباس و رب ریوند شود. (از تحفه حکیم مؤمن ).
- رب ریوند ؛ رب الریواس . رب ریواج . رجوع به این دو ترکیب شود.
- رب سیب ؛ دل را قوت دهد و طبیعت را قبض کند و قی و غثیان را ساکن گرداند. برای طرز تهیه ٔ آن رجوع به رب انار ترش شود. (از تحفه ٔ حکیم مؤمن ). ضریر انطاکی در ذیل رب التفاح گوید: برای خفقان و ضعف قلب و معده و دهان و قی سودمند است . (از تذکره ٔ ضریر انطاکی ).
- رب شاه توت ؛ اورام حلق و خناق را سودمند بود. برای تهیه ٔ آن شاه توت را بجوشانند تا نصفی بماند آنگاه آن را صاف کنند و بهمان اندازه نبات مصری یا قند سفید صاف کرده آمیخته میجوشانند تا غلیظ شود. (از تحفه ٔ حکیم مؤمن ، ذیل شاه توت ).
|| می پخته . (دهار). می پخته . ج ، رباب ، ربوب . (مهذب الاسماء). || دُرد روغن . آب سطبر از هر چیزی . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (آنندراج ) (از متن اللغة). || طلای ناسره . (از متن اللغة). || رِب ّ.جماعت کثیر یا ده هزار. (منتهی الارب ). || نام جمادی الاولی . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (آنندراج ).
رب . [ رَب ْ ب ِ ] (ع منادا، صوت ) مخفف ربی . خدای من : و اذ قال ابراهیم رب ارنی کیف تُحْی ِ الموتی قال او لم تؤمن قال بلی ولکن لیطمئن قلبی . (قرآن 260/2)، و چون گفت ابراهیم بپروردگار من بنمای بمن چگونه زنده میگردانی مردگان را، گفت باور نمیداری ؟ گفت آری باور میدارم ولکن تا آرمیده شود دل من . (تفسیرابوالفتوح رازی ج 2 ص 174). و اذ قال ابراهیم رب اجعل هذا بلداً آمناً... (قرآن 126/2)؛ چون گفت ابراهیم بارخدایا بکن این شهر را شهری ایمن . (تفسیر ابوالفتوح رازی ج 1 ص 298). و قال نوح رب لاتذر علی الارض من الکافرین دَیّاراً. (قرآن 27/71)؛ و گفت نوح پروردگارا مگذار بر روی زمین از کافران هیچ ساکنی را. (تفسیر ابوالفتوح رازی ج 10 ص 131). رب اغفر لی و لوالدی ّ و لمن دخل بیتی مؤمناً... (قرآن 28/71)؛ پروردگار من بیامرز مرا و پدر و مادر مرا و هر کسی را که درآید در خانه ٔ من مؤمن . (تفسیر ابوالفتوح رازی ج 10 ص 131).
رب . [ رَب ب ] (اِخ ) از نامهای خدای تعالی . (ازاقرب الموارد) (از آنندراج ) (دهار) (از مجمل اللغة).پروردگار و خداوند و هو اسم من اسماء اﷲ تعالی و لایطلق باللام لغیر اﷲ و لایقال لغیره الا باضافة. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (صراح اللغة). یکی از نامهای باری عزّوجل . (لغت محلی شوشتر، نسخه ٔ خطی متعلق به کتابخانه ٔ مؤلف ). با الف و لام ِ تعریف بر خدای تبارک و تعالی اطلاق میشود و او رب الارباب و مالک الرقاب است . (از متن اللغة). پروردگار. (دهار) (ترجمان علامه ٔ جرجانی ص 50) (از آنندراج ) (مهذب الاسماء) (غیاث اللغات ). خداوند. (دهار) (از آنندراج ) (مهذب الاسماء) (غیاث اللغات ) (منتخب اللغات ). خدا. نامی از نامهای پروردگار است . (زمخشری ). نسبت بدان رَبّی ّ و رَبّانی ّ و رُبوبی ّ : انا اعطیناک الکوثر فصل لربک و انحر. (قرآن 1/108 - 2)؛ بدرستی که ما عطا کردیم ترا کوثر را پس نماز گزار مر پروردگار خود را. (تفسیر ابوالفتوح رازی ج 10 ص 371). فسبح بحمد ربک و استغفره انه کان تواباً. (قرآن 2/110-3). اءَ لم تر کیف فعل ربک باصحاب الفیل . (قرآن 1/105)؛ آیا ندیدی که چگونه کرد پروردگار تو به یاران فیل ؟ (ابوالفتوح رازی ج 10 ص 357).
خلق را برتر از پرستش تو
نیست چیزی پس از پرستش رب .
صدهزار آفرین رب علیم
باد بر ابر رحمت ابراهیم .
ذاکر و شاکر باشد به برّ رب علیم . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 389).
چون نشنوی که دهر چه گوید همی ترا
از رازهای رب نهانک بزیر لب ...
من به یمکان در بزندانم ازین دیوانگان
عالم السری تو فریاد از تو خواهم آی رب .
از سقاهم ربهم بینی همه ابرار مست
از شراب لایزالی پنج و هشت و چار مست .
گفت یزدان ما علی الاعمی حرج
کی نهد بر کس حرج رب الفرج .
رجوع به رب در کشاف اصطلاحات الفنون و ماده ٔ خدا و پروردگار شود.
|| (اصطلاح صوفیه ) اسمی است مخصوص حق عز اسمه به اعتبار نسبت ذات بسوی موجودات عینی خواه ارواح و خواه اجساد باشند چه نسبت ذات بسوی اعیان ثابت منشاء اسم های الهی است مانند قادر و مرید، و نسبت ذات بسوی اکوان خارجی منشاء اسماء ربوبیت باشد مانند رزاق و حفیظ، پس رب اسم خارجی است که اقتضای وجوب مربوب و تحقق آن کند وآله اقتضای ثبوت مألوه و تعین آن کند و هرچه از اکوان ظاهر شود آن صورت اسم ربانی است که حق بدان مشاهده شود و هم بدان وسیله گیرد و نیز بدان وسیله کند آنچه کند و بسوی او بازگردد و در هرچه نیازمند بدوست .و حق است که در مقابل آنچه خواهند عطا فرماید. رب الارباب حق است به اعتبار اسم اعظم و تعین اولی که منشاء جمیع اسماء و غایت غایات است ، تمامی رغبات و آرزوها متوجه اوست : و ان الی ربک المنتهی اشارت بدانست چه حضرت ختمی مرتبت (ع ) مظهرتعین نخست باشد، پس ربوبیت مختص بدو در این ربوبیت عظمی است . و رب بصورت مطلق بجز بر خدای تعالی اطلاق نشود و اطلاق آن بر جز وی به اضافه باشد چون رب الدار، چنین است در بیضاوی . (از کشاف اصطلاحات الفنون ). || (ص ، اِ) سید و منعم و مولی . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (از آنندراج ). سید و مطاع . (اقرب الموارد). منعم و سید و مطاع ، و آن بر آنچه عاقلست اضافه شود. ج ، ارباب ، ربوب ، و رباب نیز بندرت آمده . (از متن اللغة). بزرگ و آقا. (از قاموس کتاب مقدس ). سید، چه در معنی سید مختص به خردمندان میشود. (از ذیل کشاف اصطلاحات الفنون ). در این معنی با الف و لام نیز آید گاه عوض اضافه . (از منتهی الارب ). || مصلح . (اقرب الموارد) (متن اللغة) (ذیل کشاف اصطلاحات الفنون ). بصلاح آرنده . (غیاث اللغات ). || مدبر. مربی . (متن اللغة). || قَیِّم . (متن اللغة).ج ، ارباب ، ربوب . (اقرب الموارد) (مهذب الاسماء) (از کشاف اصطلاحات الفنون ). ج ، اَرباب ، رُبوب . (از متن اللغة). || مالک و صاحب . (از منتهی الارب ) (از ناظم الاطباء) (از آنندراج ). هرگاه بکلمه ٔ دیگر اضافه شود بزرگ و صاحب و مالک باشد: رب البیت . رب النوع ... (لغت محلی شوشتر). مالک ، زیرا در این معنی تعمیم مییابد به همه ٔ موجودات . (از ذیل کشاف اصطلاحات الفنون ). مالک . (دهار) (اقرب الموارد). مالک ، و آن اضافه شود بر غیرعاقل . (از متن اللغة). ج ، ارباب ، ربوب . (اقرب الموارد). || مستحق . (اقرب الموارد) (منتهی الارب ) (از ناظم الاطباء). مستحق و آن به غیرعاقل اضافه شود. (از متن اللغة). ج ، ارباب ، ربوب . (اقرب الموارد). || یار. (مهذب الاسماء). یار و صاحب . (از منتهی الارب ) (از ناظم الاطباء) (از آنندراج ). صاحب . (اقرب الموارد). ج ، ارباب ، ربوب . (اقرب الموارد) (منتهی الارب ). || در دوران جاهلیت به پادشاه میگفتند، حارث بن حلزة در معلقه اش گفته است :
و هو الرب و الشهید علی یو-
َ-م الحیارین و البلاء بلاء.
و با آن پادشاه را اراده کرده است که عبارت باشد از منذربن ماءالسماء. (از منتهی الارب ) (از صراح اللغة). پادشاه . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (آنندراج ). در این معنی گاه با الف و لام نیز آید عوض اضافه . || برادر بزرگ ، قوله تعالی : یا موسی انا لن ندخلها ابداً ماداموا فیها فاذهب انت و ربک فقاتلا. (قرآن 24/5)؛ ای انت و هارون (منتهی الارب )؛ ای موسی ، ما در آن [ در آن شهر ] داخل نمیشویم تا وقتی که شما در آنجا هستید. پس تو و برادر بزرگت [ هارون ] بروید و بکشید.
- ربنا ؛ پروردگار ما : یهدی الی الرشد فآمنا به و لن نشرک بربنا احداً. (قرآن 2/72).
- || ای پروردگار ما. پروردگارا. خداوندا : ربنا و اجعلنا مسلمین لک ... انک انت التواب الرحیم . (قرآن 128/2). ربنا و ابعث فیهم رسولاً یتلوا علیهم آیاتک . (قرآن 129/2).
غم تو دست برآورد و خون جسمم ریخت
مکن که دست برآرم به ربنا ای دوست .
زینهار از رفیق بد زنهار
و قنا ربنا عذاب النار.
- ربی ؛ خدای من . (ناظم الاطباء) : زعم الذین کفروا ان لن یبعثوا قل بلی و ربی لتبعثن ... (قرآن 7/64). و قال الذین کفروا لاتأتینا الساعة قل بلی و ربی لتأتینکم ... (قرآن 3/34).
خلق را برتر از پرستش تو
نیست چیزی پس از پرستش رب .
فرخی .
صدهزار آفرین رب علیم
باد بر ابر رحمت ابراهیم .
ابوحنیفه ٔ اسکافی (از تاریخ بیهقی چ ادیب ص 387).
ذاکر و شاکر باشد به برّ رب علیم . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 389).
چون نشنوی که دهر چه گوید همی ترا
از رازهای رب نهانک بزیر لب ...
ناصرخسرو.
من به یمکان در بزندانم ازین دیوانگان
عالم السری تو فریاد از تو خواهم آی رب .
ناصرخسرو.
از سقاهم ربهم بینی همه ابرار مست
از شراب لایزالی پنج و هشت و چار مست .
مولوی .
گفت یزدان ما علی الاعمی حرج
کی نهد بر کس حرج رب الفرج .
مولوی .
رجوع به رب در کشاف اصطلاحات الفنون و ماده ٔ خدا و پروردگار شود.
|| (اصطلاح صوفیه ) اسمی است مخصوص حق عز اسمه به اعتبار نسبت ذات بسوی موجودات عینی خواه ارواح و خواه اجساد باشند چه نسبت ذات بسوی اعیان ثابت منشاء اسم های الهی است مانند قادر و مرید، و نسبت ذات بسوی اکوان خارجی منشاء اسماء ربوبیت باشد مانند رزاق و حفیظ، پس رب اسم خارجی است که اقتضای وجوب مربوب و تحقق آن کند وآله اقتضای ثبوت مألوه و تعین آن کند و هرچه از اکوان ظاهر شود آن صورت اسم ربانی است که حق بدان مشاهده شود و هم بدان وسیله گیرد و نیز بدان وسیله کند آنچه کند و بسوی او بازگردد و در هرچه نیازمند بدوست .و حق است که در مقابل آنچه خواهند عطا فرماید. رب الارباب حق است به اعتبار اسم اعظم و تعین اولی که منشاء جمیع اسماء و غایت غایات است ، تمامی رغبات و آرزوها متوجه اوست : و ان الی ربک المنتهی اشارت بدانست چه حضرت ختمی مرتبت (ع ) مظهرتعین نخست باشد، پس ربوبیت مختص بدو در این ربوبیت عظمی است . و رب بصورت مطلق بجز بر خدای تعالی اطلاق نشود و اطلاق آن بر جز وی به اضافه باشد چون رب الدار، چنین است در بیضاوی . (از کشاف اصطلاحات الفنون ). || (ص ، اِ) سید و منعم و مولی . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (از آنندراج ). سید و مطاع . (اقرب الموارد). منعم و سید و مطاع ، و آن بر آنچه عاقلست اضافه شود. ج ، ارباب ، ربوب ، و رباب نیز بندرت آمده . (از متن اللغة). بزرگ و آقا. (از قاموس کتاب مقدس ). سید، چه در معنی سید مختص به خردمندان میشود. (از ذیل کشاف اصطلاحات الفنون ). در این معنی با الف و لام نیز آید گاه عوض اضافه . (از منتهی الارب ). || مصلح . (اقرب الموارد) (متن اللغة) (ذیل کشاف اصطلاحات الفنون ). بصلاح آرنده . (غیاث اللغات ). || مدبر. مربی . (متن اللغة). || قَیِّم . (متن اللغة).ج ، ارباب ، ربوب . (اقرب الموارد) (مهذب الاسماء) (از کشاف اصطلاحات الفنون ). ج ، اَرباب ، رُبوب . (از متن اللغة). || مالک و صاحب . (از منتهی الارب ) (از ناظم الاطباء) (از آنندراج ). هرگاه بکلمه ٔ دیگر اضافه شود بزرگ و صاحب و مالک باشد: رب البیت . رب النوع ... (لغت محلی شوشتر). مالک ، زیرا در این معنی تعمیم مییابد به همه ٔ موجودات . (از ذیل کشاف اصطلاحات الفنون ). مالک . (دهار) (اقرب الموارد). مالک ، و آن اضافه شود بر غیرعاقل . (از متن اللغة). ج ، ارباب ، ربوب . (اقرب الموارد). || مستحق . (اقرب الموارد) (منتهی الارب ) (از ناظم الاطباء). مستحق و آن به غیرعاقل اضافه شود. (از متن اللغة). ج ، ارباب ، ربوب . (اقرب الموارد). || یار. (مهذب الاسماء). یار و صاحب . (از منتهی الارب ) (از ناظم الاطباء) (از آنندراج ). صاحب . (اقرب الموارد). ج ، ارباب ، ربوب . (اقرب الموارد) (منتهی الارب ). || در دوران جاهلیت به پادشاه میگفتند، حارث بن حلزة در معلقه اش گفته است :
و هو الرب و الشهید علی یو-
َ-م الحیارین و البلاء بلاء.
و با آن پادشاه را اراده کرده است که عبارت باشد از منذربن ماءالسماء. (از منتهی الارب ) (از صراح اللغة). پادشاه . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (آنندراج ). در این معنی گاه با الف و لام نیز آید عوض اضافه . || برادر بزرگ ، قوله تعالی : یا موسی انا لن ندخلها ابداً ماداموا فیها فاذهب انت و ربک فقاتلا. (قرآن 24/5)؛ ای انت و هارون (منتهی الارب )؛ ای موسی ، ما در آن [ در آن شهر ] داخل نمیشویم تا وقتی که شما در آنجا هستید. پس تو و برادر بزرگت [ هارون ] بروید و بکشید.
- ربنا ؛ پروردگار ما : یهدی الی الرشد فآمنا به و لن نشرک بربنا احداً. (قرآن 2/72).
- || ای پروردگار ما. پروردگارا. خداوندا : ربنا و اجعلنا مسلمین لک ... انک انت التواب الرحیم . (قرآن 128/2). ربنا و ابعث فیهم رسولاً یتلوا علیهم آیاتک . (قرآن 129/2).
غم تو دست برآورد و خون جسمم ریخت
مکن که دست برآرم به ربنا ای دوست .
سعدی .
زینهار از رفیق بد زنهار
و قنا ربنا عذاب النار.
سعدی .
- ربی ؛ خدای من . (ناظم الاطباء) : زعم الذین کفروا ان لن یبعثوا قل بلی و ربی لتبعثن ... (قرآن 7/64). و قال الذین کفروا لاتأتینا الساعة قل بلی و ربی لتأتینکم ... (قرآن 3/34).
رب . [ رَب ب ] (ع مص ) فراهم آوردن . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (اقرب الموارد) (آنندراج ) (از متن اللغة). جمع کردن . (دهار) (تاج المصادر بیهقی ) (مصادر اللغة زوزنی ). || افزون کردن . (اقرب الموارد) (تاج المصادر بیهقی ) (منتهی الارب ) (دهار) (مصادر اللغة زوزنی )(مجمل اللغة) (از متن اللغة). ربو. (منتهی الارب ). || لازم گرفتن . (از ناظم الاطباء) (منتهی الارب ) (از اقرب الموارد) (آنندراج ) (از متن اللغة). || آرام نمودن . (منتهی الارب ) (از ناظم الاطباء). || اقامت ورزیدن . (منتهی الارب ) (از متن اللغة). || مهتری کردن . (از منتهی الارب ) (از آنندراج ) (دهار) (تاج المصادر بیهقی ) (مصادر اللغة زوزنی ). مهتری کردن بر قومی . (تاج المصادر بیهقی ) (مجمل اللغة). || نیکو کردن کار را و تمام و کامل گردانیدن آن را: رب الامر و کذا رب ضیعته ؛ ای اصلحها. (از منتهی الارب ) (از متن اللغة). تمام کردن .(دهار) (تاج المصادر بیهقی ) (مصادر اللغة زوزنی ). || خوشبو کردن روغن را: رب الدهن ؛ خوشبو گردانید روغن را. (از متن اللغة) (از منتهی الارب ) (از اقرب الموارد). || مالک چیزی گردیدن . (آنندراج ) (از اقرب الموارد) (منتهی الارب ): رب الشی ٔ و کذا رببت القوم ؛ ای مسستهم و کنت فوقهم ؛ قال ابونصر هو من الربوبیة. (منتهی الارب ) (از اقرب الموارد) (از متن اللغة). || نیکو کردن مشک را. رُب ّ. (از منتهی الارب ) (اقرب الموارد). || قرار دادن در مشک رب را: رب ّ الزق ّ؛ قرار داد رُب را در مشک . (از متن اللغة). || پروردن کودک را تا بالغ گردد. (از منتهی الارب ) (از اقرب الموارد) (از متن اللغة). پروردن . (دهار) (تاج المصادر بیهقی ) (مصادر اللغة زوزنی ) (مجمل اللغة). تربیت کردن . || حفظ و نگهداری کردن ، و فی الحدیث : لک نعمه تربها. (از متن اللغة). || بچه آوردن گوسپند. (از منتهی الارب ) (از اقرب الموارد) (از متن اللغة).
رب . [رُب ب ] (ع مص ) نیکو گردانیدن مشک را. (از منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (از اقرب الموارد) (از آنندراج ).
رب .[ رُب ْ ب َ ] (ع حرف جر) حرف جر، یا اسم . (دهار) (ناظم الاطباء) (از متن اللغة). بسا، و آن حرف جارّ است و درنیاید مگر بر نکره ، یا اسم است . (آنندراج ). بسیار. (غیاث اللغات ) (منتخب اللغات ). چند بار. بسیار بار. (ناظم الاطباء). بسا، و آن حرف جارّ است و درنیایدمگر بر نکره ، یا اسم است ، و گفته شده است کلمه ٔ تقلیل است و در مقام مباهات برای تکثیر آید و یا برای هردو یا برای هیچکدام گذاشته نشود بلکه آن دو معنی ازسیاق جمله فهمیده میشود، و تاء بر آن اضافه شود و گفته شود رُبّة، و ما داخل شود تا ممکن شود به تشدید یا بتخفیف ، بعد از آن فعل بیاید پس گفته میشود: رُب ّو رُبّت و ربّتما بالضم و بالفتح ، و ربما آمده است ، رُب و رب و گاهی هاء بر آن داخل میشود و رُبَّه ُ رجلاًقد ضربته گفته شود، پس وقتی که به هاء اضافه میکنیم و آن مجهول است رجلاً را نصب میدهیم به اعتبار تمیز بودن و این هاء بر لفظ واحدی است در هر حال ، و کوفیان حکایت کرده اند: ربه رجلاً قد رأیت و ربهما رجلین وربهم رجالاً و ربهن نساء، پس آنانکه آن را واحد میگیرند گویند که آن کنایه است از چیز مجهولی ، و آنانکه واحد نمیگیرند گویند آن «ربما» جمله است چنانکه بکسی گویند ما لک جوار (چند جاریه داری ؟) گوید: ربهن قد ملکت ، و رب در نزد نحویان جواب است . (از منتهی الارب ). مؤلف اقرب الموارد افزاید: آن در حکم زاید است و بچیزی متعلق نمیشود و در نکره شرط کرده اند بعد از آن که موصوف باشد تا بتواند مبتدا قرار بگیرد و این درصورتی است که «ما» بدان افزوده نشده باشد ولی وقتیکه «ما» افزوده شد آن را از عمل بازمیدارد و در اینصورت به اسمهای معرفه و همچنین به فعل وارد میشود و گویی ربما زید قائم ، ربما قام زید، و ممکن است گاهی عمل کند (با وجود داشتن ما) مانند: «ربما ضربة بسیف صقیل ». (از اقرب الموارد). و رجوع به متن اللغة و اقرب الموارد شود. || اندک . (آنندراج ) (از اقرب الموارد) (از منتهی الارب ) (از متن اللغة) (غیاث اللغات ) (منتخب اللغات ) (از ناظم الاطباء). || اکثر اوقات . || گاهگاه . بعضی اوقات . وقت بوقت . || شاید. اتفاقاً. (ناظم الاطباء).
رب . [ رَ ] (از ع ، اِ) لغتی است در رَب ّ که گاهی مخفف آید. (از منتهی الارب ) (از آنندراج ) (از متن اللغة). لغتی است در رب که از نامهای خداوند تبارک و تعالی باشد. (ناظم الاطباء). در فارسی نیز معمولاً مخفف آید مگر درمقام عطف و اضافه و بندرت شعر و جز آن :
گویدْت نرم نرم همی کاین چه جای تست
بر خویشتن مپوش و نگه دار راز رب .
انت فیهم بتو رب خوانده و ما کان اﷲ
کی عذاب از پی ماکان بخراسان یابم .
از خدا خواهیم توفیق ادب
بی ادب محروم ماند از لطف رب .
خفته از احوال دنیا روز و شب
چون قلم در پنجه ٔ تقلیب رب .
آواز به شش جهت درافتاد
از غفلت دیو و سطوت رب .
و رجوع به رَب ّ شود.
- یا رب ؛ کلمه ٔ ندا، یعنی ای پروردگار من . (ناظم الاطباء). حرف ندای عربی است با تشدید رب که درفارسی مخفف آید و بصورت صوت ندا و تعجب و تحسر بکاررود :
یا رب چو آفریدی رویی بدین مثال
خود رحم کن بر امت و از راهشان مکیب .
یا رب چرا نبرّد مرگ از ما
این سالخورده زال بن انبان را.
یا رب مرا به عشق شکیبا کن
یا عاشقی بمرد شکیبا ده .
یا رب تو گِلم سرشته ای من چه کنم
وآن خشم و غضب تو رشته ای من چه کنم .
یا رب تو کریمی و کریمی کرم است
عاصی ز چه رو برون ز باغ ارم است .
یا رب چه بود آن تیرگی وآن راه دور و نیمشب
از جان من یکبارگی برده غم جانان طرب .
اینکه می بینم به بیداری است یا رب یا به خواب
خویشتن را در چنین نعمت پس از چندین عذاب .
یا رب ز دست گردون چه سحرها برآمد
گرنه از آن قواره نیمی کنند کمتر.
دزد نحل است جان عالم را
الامان یا رب از چنین دزدی .
باد دعاهای خیر در پی او تا دعا
اول او یا رب است وآمین پایان او.
یا رب ز حال آدم و رنج من آگهی
خود کن عتاب گندم و خود ده جزای نان .
یا رب بوقت گل گنه بنده عفو کن
وین ماجرا به سرو لب جویبار بخش .
حافظ وصال میطلبد از ره دعا
یا رب دعای خسته دلان مستجاب کن .
یا رب این شمع شب افروز ز کاشانه ٔ کیست ؟
جان ما سوخت بپرسید که جانانه ٔ کیست ...
یارب آن شاه وش ماه رخ زهره جبین
درّ یکتای که و گوهر یکدانه ٔ کیست ؟
یا رب این کعبه ٔ مقصود تماشاگه کیست
که مغیلان طریقش گل و نسرین منست .
در دل هوس گناه و بر لب توبه
زین توبه ٔ نادرست یا رب توبه .
به آن درخت ْ زیان یا رب از خزان مرساد
که زیر سایه ٔ خود مرغ بی پری دارد.
یا رب چه جهان است این یا رب چه جهان
شادی به ستیر بخشد و غم به قپان .
یا رب ستدی ملک ز دست چو منی
دادی به مخنثی نه مردی نه زنی
از گردش روزگار معلومم شد
پیش تو چه دف زنی چه شمشیرزنی .
مانده ام در شکنج رنج و تعب
زین بلا وارهان مرا یا رب .
بحق آنکه چهل سال حقپرستی کرد
ز روی صدق ترا خواند در نهان یا رب .
یا رب به رسالت رسول الثقلین
یا رب به غزاکننده ٔ بدر و حنین .
- به یارب آمدن ؛ به دعا برخاستن . زاری ودعا آغاز کردن . به ناله و گریه در حال دعا پرداختن :
هر شب ز دست هجرش چندان به یارب آیم
کز دست یارب من یارب به یارب آید.
- یارب ِ سحری ؛ خواندن خدای در سحرگاهان . دعای سحرگاهی . با دعا و زاری به خدا پناه بردن به هنگام سحرگاه :
چو آه سینه ٔ ایشان ز یارب سحری
تن صحیح مرا کرد رنجمند و سقیم .
- یارب یارب ِ شب زنده داران ؛ خداخدا گفتن قائم اللیلان :
به یارب یارب ِ شب زنده داران
به امّید دل امّیدواران .
- یارب ِ فریادخوان ؛دعای مظلوم :
داور جانی پس این فریاد جان چون نشنوی
یا رب آخر یارب ِ فریادخوان چون نشنوی .
- یارب کردن ؛ خدا را خواندن . بدرگاه ایزدی تضرع و زاری کردن :
نیستم یارا که یارا گویم و یارب کنم
کآسمان ترسم بدرّد یا رب ویارای من .
- یارب گفتن ؛ خدا را طلبیدن . ای خدایا، خدایا بر زبان آوردن :
گبر گوید هست عالم نیست رب
یاربی گوید که نَبْوَد مستحب .
و رجوع به یا رب در جای خود شود.
گویدْت نرم نرم همی کاین چه جای تست
بر خویشتن مپوش و نگه دار راز رب .
ناصرخسرو.
انت فیهم بتو رب خوانده و ما کان اﷲ
کی عذاب از پی ماکان بخراسان یابم .
خاقانی .
از خدا خواهیم توفیق ادب
بی ادب محروم ماند از لطف رب .
مولوی .
خفته از احوال دنیا روز و شب
چون قلم در پنجه ٔ تقلیب رب .
مولوی .
آواز به شش جهت درافتاد
از غفلت دیو و سطوت رب .
ملک الشعراء بهار.
و رجوع به رَب ّ شود.
- یا رب ؛ کلمه ٔ ندا، یعنی ای پروردگار من . (ناظم الاطباء). حرف ندای عربی است با تشدید رب که درفارسی مخفف آید و بصورت صوت ندا و تعجب و تحسر بکاررود :
یا رب چو آفریدی رویی بدین مثال
خود رحم کن بر امت و از راهشان مکیب .
شهید بلخی .
یا رب چرا نبرّد مرگ از ما
این سالخورده زال بن انبان را.
منجیک .
یا رب مرا به عشق شکیبا کن
یا عاشقی بمرد شکیبا ده .
اورمزدی .
یا رب تو گِلم سرشته ای من چه کنم
وآن خشم و غضب تو رشته ای من چه کنم .
(منسوب به خیام ).
یا رب تو کریمی و کریمی کرم است
عاصی ز چه رو برون ز باغ ارم است .
(منسوب به خیام ).
یا رب چه بود آن تیرگی وآن راه دور و نیمشب
از جان من یکبارگی برده غم جانان طرب .
سنائی .
اینکه می بینم به بیداری است یا رب یا به خواب
خویشتن را در چنین نعمت پس از چندین عذاب .
انوری .
یا رب ز دست گردون چه سحرها برآمد
گرنه از آن قواره نیمی کنند کمتر.
خاقانی .
دزد نحل است جان عالم را
الامان یا رب از چنین دزدی .
خاقانی .
باد دعاهای خیر در پی او تا دعا
اول او یا رب است وآمین پایان او.
خاقانی .
یا رب ز حال آدم و رنج من آگهی
خود کن عتاب گندم و خود ده جزای نان .
خاقانی .
یا رب بوقت گل گنه بنده عفو کن
وین ماجرا به سرو لب جویبار بخش .
حافظ.
حافظ وصال میطلبد از ره دعا
یا رب دعای خسته دلان مستجاب کن .
حافظ.
یا رب این شمع شب افروز ز کاشانه ٔ کیست ؟
جان ما سوخت بپرسید که جانانه ٔ کیست ...
یارب آن شاه وش ماه رخ زهره جبین
درّ یکتای که و گوهر یکدانه ٔ کیست ؟
حافظ.
یا رب این کعبه ٔ مقصود تماشاگه کیست
که مغیلان طریقش گل و نسرین منست .
حافظ.
در دل هوس گناه و بر لب توبه
زین توبه ٔ نادرست یا رب توبه .
جامی .
به آن درخت ْ زیان یا رب از خزان مرساد
که زیر سایه ٔ خود مرغ بی پری دارد.
آذر بیگدلی .
یا رب چه جهان است این یا رب چه جهان
شادی به ستیر بخشد و غم به قپان .
صفار.
یا رب ستدی ملک ز دست چو منی
دادی به مخنثی نه مردی نه زنی
از گردش روزگار معلومم شد
پیش تو چه دف زنی چه شمشیرزنی .
(منسوب به لطفعلی خان زند).
مانده ام در شکنج رنج و تعب
زین بلا وارهان مرا یا رب .
ملک الشعراء بهار.
بحق آنکه چهل سال حقپرستی کرد
ز روی صدق ترا خواند در نهان یا رب .
؟
یا رب به رسالت رسول الثقلین
یا رب به غزاکننده ٔ بدر و حنین .
؟
- به یارب آمدن ؛ به دعا برخاستن . زاری ودعا آغاز کردن . به ناله و گریه در حال دعا پرداختن :
هر شب ز دست هجرش چندان به یارب آیم
کز دست یارب من یارب به یارب آید.
خاقانی .
- یارب ِ سحری ؛ خواندن خدای در سحرگاهان . دعای سحرگاهی . با دعا و زاری به خدا پناه بردن به هنگام سحرگاه :
چو آه سینه ٔ ایشان ز یارب سحری
تن صحیح مرا کرد رنجمند و سقیم .
سوزنی .
- یارب یارب ِ شب زنده داران ؛ خداخدا گفتن قائم اللیلان :
به یارب یارب ِ شب زنده داران
به امّید دل امّیدواران .
نظامی .
- یارب ِ فریادخوان ؛دعای مظلوم :
داور جانی پس این فریاد جان چون نشنوی
یا رب آخر یارب ِ فریادخوان چون نشنوی .
خاقانی .
- یارب کردن ؛ خدا را خواندن . بدرگاه ایزدی تضرع و زاری کردن :
نیستم یارا که یارا گویم و یارب کنم
کآسمان ترسم بدرّد یا رب ویارای من .
خاقانی .
- یارب گفتن ؛ خدا را طلبیدن . ای خدایا، خدایا بر زبان آوردن :
گبر گوید هست عالم نیست رب
یاربی گوید که نَبْوَد مستحب .
مولوی .
و رجوع به یا رب در جای خود شود.
فرهنگ عمید
آب انگور، آب انار، گوجه‌فرنگی، یا میوۀ دیگر که آن را بجوشانند تا غلیظ شود.
آب انگور، آب انار، گوجه فرنگی، یا میوۀ دیگر که آن را بجوشانند تا غلیظ شود.
پروردگار، خداوند.
پروردگار، خداوند.
پروردگار؛ خداوند.
دانشنامه عمومی
رب می تواند به موارد زیر اشاره کند:
رَب یا خدا
رُب (عصاره)، ماده غلیظ حاصل از جوشاندن میوه ها یا گیاهان
رَب یا خدا
رُب (عصاره)، ماده غلیظ حاصل از جوشاندن میوه ها یا گیاهان
wiki: رب
رب (عصاره). ربّ، به ماده غلیظ حاصل از جوشانیدن قسمت گوشتی بعضی از میوه ها و ریشه ها گفته می شود.
رُب گوجه فرنگی
رُب انار
رُب گوجه فرنگی
رُب انار
wiki: رب (عصاره)
دانشنامه آزاد فارسی
رُب
در مکاتب مختلف آشپزی، نام عام شماری از افزودنی ها، فراهم آمده از افشرۀ بر آتش قوام آمدۀ میوه هایی چون گوجه فرنگی و انار و نارنج و آلوچه و آلوی قطره طلا و ازگیل و سیب ترش، برای ترش و خوش رنگ ترکردن انواع غذا. مرسوم ترین رُب ها، رُب گوجه فرنگی است که، چنان که از نام آن پیداست، تا پیش از ورود گوجه فرنگی به ایران در آشپزی ایرانی رواج و رونق نداشته است. جز رُب گوجه فرنگی که رواج آن به نوعی یکنواختی در آشپزی ایرانی انجامیده است، دیگر انواعِ رُب، به ویژه رُب نارنج و انار، از اقلام اصلی و حذف نشدنی شماری از غذاهای ایرانی به شمار می رود؛ چنان که رُب انار، در برخی مناطق شمالی ایران، و رُب آلوچۀ جنگلی، از اقلام اصلی خورش فسنجان به شمار می رود.
در مکاتب مختلف آشپزی، نام عام شماری از افزودنی ها، فراهم آمده از افشرۀ بر آتش قوام آمدۀ میوه هایی چون گوجه فرنگی و انار و نارنج و آلوچه و آلوی قطره طلا و ازگیل و سیب ترش، برای ترش و خوش رنگ ترکردن انواع غذا. مرسوم ترین رُب ها، رُب گوجه فرنگی است که، چنان که از نام آن پیداست، تا پیش از ورود گوجه فرنگی به ایران در آشپزی ایرانی رواج و رونق نداشته است. جز رُب گوجه فرنگی که رواج آن به نوعی یکنواختی در آشپزی ایرانی انجامیده است، دیگر انواعِ رُب، به ویژه رُب نارنج و انار، از اقلام اصلی و حذف نشدنی شماری از غذاهای ایرانی به شمار می رود؛ چنان که رُب انار، در برخی مناطق شمالی ایران، و رُب آلوچۀ جنگلی، از اقلام اصلی خورش فسنجان به شمار می رود.
wikijoo: رب
دانشنامه اسلامی
[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از فرهنگ قرآن است
این اسم و صفت خداوندی به معنای مالک و پروراندن است. پس از اسم جلاله «الله» بیشترین اسمی که در قرآن مشاهده می شود. اسم «ربّ» است، به طوری که بر اساس کتاب «المعجم المفهرس» بیش از نهصد و پنجاه بار این نام تکرار شده است.
این اسم، گاهی مضاف به ضمیر است و گاهی مضاف به اسم ظاهر؛ مثل «ربّنا» و «ربّ العالمین» و گاهی اضافه به یکی دیگر از اسمای حسنای الهی؛ مثل «سلام قولاً من ربّ رحیم» و با مروری به مضاف الیه «ربّ» درمی یابیم که عالم هستی و تمامی جلوه های وجود، مربوب و مملوک اویند.
فرهنگ قرآن، جلد 14، صفحه 360.
این اسم و صفت خداوندی به معنای مالک و پروراندن است. پس از اسم جلاله «الله» بیشترین اسمی که در قرآن مشاهده می شود. اسم «ربّ» است، به طوری که بر اساس کتاب «المعجم المفهرس» بیش از نهصد و پنجاه بار این نام تکرار شده است.
این اسم، گاهی مضاف به ضمیر است و گاهی مضاف به اسم ظاهر؛ مثل «ربّنا» و «ربّ العالمین» و گاهی اضافه به یکی دیگر از اسمای حسنای الهی؛ مثل «سلام قولاً من ربّ رحیم» و با مروری به مضاف الیه «ربّ» درمی یابیم که عالم هستی و تمامی جلوه های وجود، مربوب و مملوک اویند.
فرهنگ قرآن، جلد 14، صفحه 360.
wikiahlb: ربّ
[ویکی الکتاب] معنی رَبِّ: مخفف یا ربِّی - ای پروردگارمن - ای پرورش دهنده من(درعباراتی نظیر "رَّبِّ زِدْنِی عِلْماً "وکلمه رب بمعنای مالکِ مدبر است )
معنی رَبُّ: پروردگار - پرورش دهنده - مالکِ مدبر
معنی رَّبَّانِیُّونَ: کسانی که اختصاص و ارتباطش با رب شدید و اشتغالش به عبادت او بسیار است اصطلاحاً به فقهای یهود نیز گفته می شود
معنی رَبَّانِیِّینَ: کسانی که اختصاص و ارتباطش با رب شدید و اشتغالش به عبادت او بسیار است اصطلاحاً به فقهای یهود نیز گفته می شود
معنی رَبِّکَ: پروردگارت - پرورش دهنده تو(کلمه رب بمعنای مالکِ مدبر است )
معنی رَبُّکِ: پروردگارت(مؤنث)- پرورش دهنده تو(کلمه رب بمعنای مالکِ مدبر است )
معنی رَبِّکُمْ: پروردگارتان - پرورش دهنده شما(کلمه رب بمعنای مالکِ مدبر است )
معنی رَبَّنَا: پروردگارما - پرورش دهنده ما(کلمه رب بمعنای مالکِ مدبر است )
معنی رَبُّهُ: پروردگارش - پرورش دهنده او(کلمه رب بمعنای مالکِ مدبر است )
معنی رَبِّهَا: پروردگارش (مؤنث) - پرورش دهنده او(کلمه رب بمعنای مالکِ مدبر است )
معنی رَبَّهُم: پروردگارشان - پرورش دهنده آنها(کلمه رب بمعنای مالکِ مدبر است )
تکرار در قرآن: ۱(بار)
معنی رَبُّ: پروردگار - پرورش دهنده - مالکِ مدبر
معنی رَّبَّانِیُّونَ: کسانی که اختصاص و ارتباطش با رب شدید و اشتغالش به عبادت او بسیار است اصطلاحاً به فقهای یهود نیز گفته می شود
معنی رَبَّانِیِّینَ: کسانی که اختصاص و ارتباطش با رب شدید و اشتغالش به عبادت او بسیار است اصطلاحاً به فقهای یهود نیز گفته می شود
معنی رَبِّکَ: پروردگارت - پرورش دهنده تو(کلمه رب بمعنای مالکِ مدبر است )
معنی رَبُّکِ: پروردگارت(مؤنث)- پرورش دهنده تو(کلمه رب بمعنای مالکِ مدبر است )
معنی رَبِّکُمْ: پروردگارتان - پرورش دهنده شما(کلمه رب بمعنای مالکِ مدبر است )
معنی رَبَّنَا: پروردگارما - پرورش دهنده ما(کلمه رب بمعنای مالکِ مدبر است )
معنی رَبُّهُ: پروردگارش - پرورش دهنده او(کلمه رب بمعنای مالکِ مدبر است )
معنی رَبِّهَا: پروردگارش (مؤنث) - پرورش دهنده او(کلمه رب بمعنای مالکِ مدبر است )
معنی رَبَّهُم: پروردگارشان - پرورش دهنده آنها(کلمه رب بمعنای مالکِ مدبر است )
تکرار در قرآن: ۱(بار)
wikialkb: ریشه_رب
گویش مازنی
رب آب میوه ی جوشیده و قوام آمده
/rebb/ رب آب میوه ی جوشیده و قوام آمده
جدول کلمات
خداوند
پیشنهاد کاربران
صاحب اختیار
ربّ یکی از واژگانی است که در قرآن کریم بسیار به کار رفته است. در قرآن «رب» به معنای خدا هیچ گاه با «ال» یعنی «الرب» استعمال نشده؛ اما آن در معنای «یهوه» در کتب مقدس رایج بوده است ( صموئیل حبیب و دیگران، 1996م، 4: 47 ) .
ربّ در دوره جاهلی درباره پادشاه و برده دار و خداوند استعمال گسترده¬ای داشت. استعمال ربّ در قرآن نیز مبتنی بر همین معانی شناخته شده برای عرب جاهلی است؛ زیرا آنان مخاطب قرآن بودند و خداوند با زبان آنان و با توجه به فرهنگ آنان با ایشان سخن گفته است.
در قرآن «رب» به معنای پادشاه جهان است و صفاتی که در قرآن برای رب بیان شده، همان صفات شاهانه ای است که مردم جاهلی برای یک پادشاه متصور بودند؛ یعنی کسی که دارای کرسی، عرش، جنود، خزائن، ملک و دیگر خصوصیات یک پادشاه است.
نظر به این که مردم جاهلی خداوند را موجودی مادی نظیر بتانشان نمی دانستند و لذا به ازای او بتی قرار نداده بودند، به طور طبیعی وقتی صفات مادی و بشری را درباره او به کار می بردند، هرگز معنای مادی و بشری از آنها اراده نمی کردند. اما از اواخر قرن اول هجری با پیدایش مذاهب کلامی اهل حدیث و معتزله و اشاعره برخی به تجسیم و تشبیه گراییدند و آیات صفات را بر معانی حسی و مادی حمل کردند.
تأکید ما در این مقاله این است که ما باید برای پرهیز از تجسیم و تشبیه و دریافت مراد واقعی آیات قرآن به همان تلقی و تصوری که عرب جاهلی از خداوند داشتند، اقبال کنیم.
3. اوصاف پادشاهان نزد عرب عصر نزول
چنان که گفته شد، در قرآن طبق معهودات عرب عصر نزول سخن گفته شده و توصیف خداوند با همان صفاتی که پادشاهان در عصر نزول داشتند، به همین جهت است. گفتنی است، اعراب پادشاهی و آداب آن را به خوبی می شناختند و از پادشاهی های عربی که در جزیرة العرب شکل گرفته بودند، آگاه بودند؛ همچنین آداب پادشاهی امپراتوری های روم و ایران را که در اطراف سرزمین های عربی بودند، از طریق ارتباطات تجاری با کشورهای آنها و نیز حکومت های عربی تحت الحمایه آنها می شناختند. منبع اطلاعاتی دیگر اعراب برای آشنایی با فرهنگ و خصوصیات پادشاهان، اهل کتابی بودند که در این سرزمین در کنار اعراب سکونت داشتند و ناقل داستان هایی از پادشاهان یهود در میان مردم بودند.
بنابر این مناسب می نماید، برای درک تصوری که اعراب جاهلی از پادشاه و خصوصیات او داشتند، ابتدا حکومت های عربی، سپس امپراتوری های اطراف آن و پادشاهان تورات را بررسی کنیم.
الف. حکومت های عربی: این حکومت ها در سرزمین یمن و حد فاصل عراق و شام ایجاد شدند. حکومت های یمن از 1300ق¬م تا 525م به ترتیب از سه حکومت معینیان، سبائیان و حمیریان متشکل بود. در یمن قلعه ها و قصرهای زیادی وجود داشت که از جمله معروف ترین آنها قصر غمدان، سلین و بینون است که شاعری در باره آنها می گوید:
هل بَعد غُمدان أو سُلحِین من أثرٍ و بعد بینون یَبنی الناسُ بُنیاناً
آیا پس از غمدان و سلحین هیچ قصر باشکوهی وجود دارد و آیا بعد از قصر بینون مردم کاخی همانند آن خواهند ساخت ( یاقوت حموی، 1399ق، 4: 210 ) .
شایان ذکر است که قصر غمدان تا زمان پیامبر ( ص ) پابرجا بود و در این دوره به آتش کشیده شد؛ چنان که شاعری سروده است:
فَأضحی بَعد جِدَّتِهِ رَماداً و غَیَّرَ حُسنَه لَهَبُ الحَریقِ
اکنون بعد از چنان استحکامی به تلی از خاکستر تبدیل شد و شعله های آتش زیبایی آن را در کام خود فرو بردند ( همان ) .
از کتیبه هایی که درباره قدیمی ترین حکومت یمنی، معینیان به دست آمده است، استنباط می شود که شهرهای آن دارای مجالسی بود که به «مسود» معروف بودند و به شیوه دار الندوه مکه در عصر جاهلی اداره امور شهر را در جنگ و صلح برعهده داشتند ( علی، 1950 - 1959م، 1: 387 ) . همچنین در این دوره شاه دارای خزانه ای بود که با گرفتن نوعی مالیات از مردم تأمین می شد ( همان، 406 ) .
سبائیان بعد از معینیان حاکم یمن شدند و در تورات اشاره شده است که ملکه آن در اورشلیم با سلیمان دیدار کرد و سنگ های قیمتی و طلا و عطر به او هدیه داد ( عهد قدیم، 1ملوک، 10: 1 - 2 ) . او دارای تخت پادشاهی با عظمتی بود ( النمل، 22 ) و همچنین قصرهای آن با دروازه ها و طاق هایی زینت یافته از طلا بود و در داخل آن قصرها، ظروفی از طلا و سریرهایی از فلزات قدیمی [قیمتی] موجود بود ( گوستاو لوبون، 1380ش، 97 و 98 ) . سقف ها و دیوارهای کاخ های سلطنتی از طلا و عاج و سنگ های قیمتی تزیین یافته و اثاثیه آن به بهترین شکل ساخته شده و در نهایت زیبایی بود. این عمارت و صنایع چوبی آن با عمارت های مصریان شباهت داشت ( همان ) .
حکومت حمیریان که تا چندی قبل از اسلام ادامه داشت، آخرین حکومت یمنی عربی است که دارای جنود و سپاهیان قدرتمندی بودند و سپاهیان روم را شکست دادند و پادشاه فاخر آنها دستور داد تا برای سپاهیانش زره هایی بسازند که بازو و کف دست ها را نیز بپوشاند ( همدانی، الاکلیل، 1940م، 8 : 211 ) .
دولت های کوچکی نیز حد فاصل شام و عراق بود که متشکل از نبطیان و تدمریان از یک سو و غسانیان و منذریان از سوی دیگر بود.
نبطیان روابط خوبی با حکومت روم داشتند و با آنان هم پیمان شده و با سپاه قدرتمندی که داشتند، در جنگ ها با رومیان مشارکت می کردند. از این دوره آثاری مانند سکه های برنزی و نقره ای باقی مانده که تصویر شاه و همسرش برآنان نقش بسته است ( سالم، 1380ش، 133 ) .
حکومت دیگر عربی در حد فاصل دمشق و فرات، تدمری نامیده می شد. حکومت تدمری مستعمره روم شد و تأثیرات بسیاری از روم پذیرفت؛ به طوری که لقب های رومی در میان آنان شیوع یافت. قدرت اجرایی در این دوره تحت مجلس شیوخ و مردم بود و مجالس محلی ده عضو داشت ( همان، 139 و 140 ) .
در وصف یکی از پادشاهان آن آمده است که او بسیار زیرک و دانا و در اداره امور کشور توانا بود و سپاهی نیرومند داشت که فرمانده کل لشکرش به «رب حیلا ربا» و فرمانده سپاهش به «رب حیلادی تدمور» ملقب بودند ( علی، 3: 102 ) .
پ . . .
ربّ در دوره جاهلی درباره پادشاه و برده دار و خداوند استعمال گسترده¬ای داشت. استعمال ربّ در قرآن نیز مبتنی بر همین معانی شناخته شده برای عرب جاهلی است؛ زیرا آنان مخاطب قرآن بودند و خداوند با زبان آنان و با توجه به فرهنگ آنان با ایشان سخن گفته است.
در قرآن «رب» به معنای پادشاه جهان است و صفاتی که در قرآن برای رب بیان شده، همان صفات شاهانه ای است که مردم جاهلی برای یک پادشاه متصور بودند؛ یعنی کسی که دارای کرسی، عرش، جنود، خزائن، ملک و دیگر خصوصیات یک پادشاه است.
نظر به این که مردم جاهلی خداوند را موجودی مادی نظیر بتانشان نمی دانستند و لذا به ازای او بتی قرار نداده بودند، به طور طبیعی وقتی صفات مادی و بشری را درباره او به کار می بردند، هرگز معنای مادی و بشری از آنها اراده نمی کردند. اما از اواخر قرن اول هجری با پیدایش مذاهب کلامی اهل حدیث و معتزله و اشاعره برخی به تجسیم و تشبیه گراییدند و آیات صفات را بر معانی حسی و مادی حمل کردند.
تأکید ما در این مقاله این است که ما باید برای پرهیز از تجسیم و تشبیه و دریافت مراد واقعی آیات قرآن به همان تلقی و تصوری که عرب جاهلی از خداوند داشتند، اقبال کنیم.
3. اوصاف پادشاهان نزد عرب عصر نزول
چنان که گفته شد، در قرآن طبق معهودات عرب عصر نزول سخن گفته شده و توصیف خداوند با همان صفاتی که پادشاهان در عصر نزول داشتند، به همین جهت است. گفتنی است، اعراب پادشاهی و آداب آن را به خوبی می شناختند و از پادشاهی های عربی که در جزیرة العرب شکل گرفته بودند، آگاه بودند؛ همچنین آداب پادشاهی امپراتوری های روم و ایران را که در اطراف سرزمین های عربی بودند، از طریق ارتباطات تجاری با کشورهای آنها و نیز حکومت های عربی تحت الحمایه آنها می شناختند. منبع اطلاعاتی دیگر اعراب برای آشنایی با فرهنگ و خصوصیات پادشاهان، اهل کتابی بودند که در این سرزمین در کنار اعراب سکونت داشتند و ناقل داستان هایی از پادشاهان یهود در میان مردم بودند.
بنابر این مناسب می نماید، برای درک تصوری که اعراب جاهلی از پادشاه و خصوصیات او داشتند، ابتدا حکومت های عربی، سپس امپراتوری های اطراف آن و پادشاهان تورات را بررسی کنیم.
الف. حکومت های عربی: این حکومت ها در سرزمین یمن و حد فاصل عراق و شام ایجاد شدند. حکومت های یمن از 1300ق¬م تا 525م به ترتیب از سه حکومت معینیان، سبائیان و حمیریان متشکل بود. در یمن قلعه ها و قصرهای زیادی وجود داشت که از جمله معروف ترین آنها قصر غمدان، سلین و بینون است که شاعری در باره آنها می گوید:
هل بَعد غُمدان أو سُلحِین من أثرٍ و بعد بینون یَبنی الناسُ بُنیاناً
آیا پس از غمدان و سلحین هیچ قصر باشکوهی وجود دارد و آیا بعد از قصر بینون مردم کاخی همانند آن خواهند ساخت ( یاقوت حموی، 1399ق، 4: 210 ) .
شایان ذکر است که قصر غمدان تا زمان پیامبر ( ص ) پابرجا بود و در این دوره به آتش کشیده شد؛ چنان که شاعری سروده است:
فَأضحی بَعد جِدَّتِهِ رَماداً و غَیَّرَ حُسنَه لَهَبُ الحَریقِ
اکنون بعد از چنان استحکامی به تلی از خاکستر تبدیل شد و شعله های آتش زیبایی آن را در کام خود فرو بردند ( همان ) .
از کتیبه هایی که درباره قدیمی ترین حکومت یمنی، معینیان به دست آمده است، استنباط می شود که شهرهای آن دارای مجالسی بود که به «مسود» معروف بودند و به شیوه دار الندوه مکه در عصر جاهلی اداره امور شهر را در جنگ و صلح برعهده داشتند ( علی، 1950 - 1959م، 1: 387 ) . همچنین در این دوره شاه دارای خزانه ای بود که با گرفتن نوعی مالیات از مردم تأمین می شد ( همان، 406 ) .
سبائیان بعد از معینیان حاکم یمن شدند و در تورات اشاره شده است که ملکه آن در اورشلیم با سلیمان دیدار کرد و سنگ های قیمتی و طلا و عطر به او هدیه داد ( عهد قدیم، 1ملوک، 10: 1 - 2 ) . او دارای تخت پادشاهی با عظمتی بود ( النمل، 22 ) و همچنین قصرهای آن با دروازه ها و طاق هایی زینت یافته از طلا بود و در داخل آن قصرها، ظروفی از طلا و سریرهایی از فلزات قدیمی [قیمتی] موجود بود ( گوستاو لوبون، 1380ش، 97 و 98 ) . سقف ها و دیوارهای کاخ های سلطنتی از طلا و عاج و سنگ های قیمتی تزیین یافته و اثاثیه آن به بهترین شکل ساخته شده و در نهایت زیبایی بود. این عمارت و صنایع چوبی آن با عمارت های مصریان شباهت داشت ( همان ) .
حکومت حمیریان که تا چندی قبل از اسلام ادامه داشت، آخرین حکومت یمنی عربی است که دارای جنود و سپاهیان قدرتمندی بودند و سپاهیان روم را شکست دادند و پادشاه فاخر آنها دستور داد تا برای سپاهیانش زره هایی بسازند که بازو و کف دست ها را نیز بپوشاند ( همدانی، الاکلیل، 1940م، 8 : 211 ) .
دولت های کوچکی نیز حد فاصل شام و عراق بود که متشکل از نبطیان و تدمریان از یک سو و غسانیان و منذریان از سوی دیگر بود.
نبطیان روابط خوبی با حکومت روم داشتند و با آنان هم پیمان شده و با سپاه قدرتمندی که داشتند، در جنگ ها با رومیان مشارکت می کردند. از این دوره آثاری مانند سکه های برنزی و نقره ای باقی مانده که تصویر شاه و همسرش برآنان نقش بسته است ( سالم، 1380ش، 133 ) .
حکومت دیگر عربی در حد فاصل دمشق و فرات، تدمری نامیده می شد. حکومت تدمری مستعمره روم شد و تأثیرات بسیاری از روم پذیرفت؛ به طوری که لقب های رومی در میان آنان شیوع یافت. قدرت اجرایی در این دوره تحت مجلس شیوخ و مردم بود و مجالس محلی ده عضو داشت ( همان، 139 و 140 ) .
در وصف یکی از پادشاهان آن آمده است که او بسیار زیرک و دانا و در اداره امور کشور توانا بود و سپاهی نیرومند داشت که فرمانده کل لشکرش به «رب حیلا ربا» و فرمانده سپاهش به «رب حیلادی تدمور» ملقب بودند ( علی، 3: 102 ) .
پ . . .
روب به معنی چه بسا و رب به معنی پروردگار
علاوه بر معانی که در اینجا از طریق دوستان و صفحات آبادیس برای رب بیان شده است؛ این که رُبِّ به معنای داخل کردن و نزدیک هم کردن بچه های گوسفندان به مادرشان برای خوردن شیر می باشد که در بین عربها هم رایج است.
رُبِّ جِدِیِّه = یعنی بزغاله ها را با مادرشان داخل کنیدتا شیر بخورند.
رُبِّ غَنَم = یعنی گوسفندان را به بجه هایش نزدیک و داخل کن تا شیر بخورند.
رُبِّ جِدِیِّه = یعنی بزغاله ها را با مادرشان داخل کنیدتا شیر بخورند.
رُبِّ غَنَم = یعنی گوسفندان را به بجه هایش نزدیک و داخل کن تا شیر بخورند.
رِ ب در گویش یزدی یعنی مارمولک
اگر واژه رب ( ( رُب ) ) باشد به معانی اسانس، شالوده یا خمیره یک میوه است، مانند رُب انار ا رُب گوجه که به طریق ویژه و فنی تهیه می گردد
الرّب: در اصل به معنی تربیت و پرورش است یعنی ایجاد کردن حالتی پس از حالتی دیگر در چیزی تا به حدّ نهائی و تمام و کمال
آن برسد. ولی به صورت استعاره بجای فاعل بکار میرود و مفهوم پرورش دهنده را میرساند.
آن برسد. ولی به صورت استعاره بجای فاعل بکار میرود و مفهوم پرورش دهنده را میرساند.
رب به معنی فرمانروا میشه نه پروردگار
و در قران هرجا {رب آمده} معنی فرمانروای جهان هستی میباشد} نه فقط پروردگار که پروراننده میشه
پروردگار که پروراننده میشه
ریشه کلمه پروردگار در بیارین بهتر متوجه میشین { پ ر و د} هستش
ولی ریشه کلمه رب {ربب
و در قران هرجا {رب آمده} معنی فرمانروای جهان هستی میباشد} نه فقط پروردگار که پروراننده میشه
پروردگار که پروراننده میشه
ریشه کلمه پروردگار در بیارین بهتر متوجه میشین { پ ر و د} هستش
ولی ریشه کلمه رب {ربب
رب به ضم اول به معنی عصاره و شیره میوه.
رب در اصل به معنی آتش است و مفاهیمی مانند رنگ قرمز و گرما و لباس که مایه ی گرماست از آن برداشت می شود.
این ریشه را در کلمه ی ترب و تربچه که قرمزرنگ است نیز میبینیم. در فرانسه و سپس در انگلیسی نیز کلمه ی robe به معنی لباس میباشد که در ترکیب robe de chambre به معنی لباس تو خانه یا راحتی وارد شده است.
در انتهای کلمه ی غروب نیز باز این ریشه را میبینیم که به سرخی خورشید اشاره دارد. همین کلمه ی غروب درانگلیسی نیز وارد شده و با تبدیل غ به ی که فراوان است کلمه ی اروپا ( غرب ، مغرب ) Europe را ساخته است.
رب در اصل به معنی آتش است و مفاهیمی مانند رنگ قرمز و گرما و لباس که مایه ی گرماست از آن برداشت می شود.
این ریشه را در کلمه ی ترب و تربچه که قرمزرنگ است نیز میبینیم. در فرانسه و سپس در انگلیسی نیز کلمه ی robe به معنی لباس میباشد که در ترکیب robe de chambre به معنی لباس تو خانه یا راحتی وارد شده است.
در انتهای کلمه ی غروب نیز باز این ریشه را میبینیم که به سرخی خورشید اشاره دارد. همین کلمه ی غروب درانگلیسی نیز وارد شده و با تبدیل غ به ی که فراوان است کلمه ی اروپا ( غرب ، مغرب ) Europe را ساخته است.
Tomato paste
پروردگارا
رب به معنای پروردگار است . رب یعنی بالا مقام که هیچ کس به او دست نمی تواند یافت.
رب : الله - پروردگار - خدا
کلمات دیگر: