میخک

فص

اسم: میخک (دختر) (فارسی) (گل) (تلفظ: mikhak) (فارسی: میخک) (انگلیسی: mikhak)
معنی: گلی زینتی و پُرپَر به رنگهای سرخ، سفید، و صورتی

۱- درختی است عظیم از تیره موردیها بارتفاع ۱٠ تا ۱۲ مترکه منشا رویش آن مجمع الجزایرملوک دراقیانوسیه است ولی امروزه در جزایر آنتیل و زنگبار و ماداگاسکار نیز میروید . چون برگهای سبز دایمی و گلهای زیبا دارد بعنوان درختی زینتی نیزکاشته میشود برگهای آن متقابل و گلهایش کوچک است که بطور فراهم درانتهای شاخه های نازکتر قرار میگیرند . کاسه گلش شامل ۴ کاسبرگ کوچک و ضخیم و جام گل نیز شامل ۴ گلبرگ است که بصورت سرپوش کروی پرچم های فراوان آنرا فرا میگیرد . گلبرگها معمولا بلافاصله پس از شکفتگی گل می افتند.این گیاه در ۵ یا ۶ سالگی گل میدهد ولی برداشت محصول باید از سال دهم آغاز شود . غنچه باز نشده گلهای آن شبیه به میخ است ( علت وجه تسمیه ) و بنام میخک در ادویه خوراکی بکارمیرود . و معمولا غنچه- های باز نشده آنرا باید موقعی چید که جام گل رنگ گلی پیدا کرده باشد و پس از چیدن مدت سه روز آنها را در معرض آفتاب قرار میدهند تا خشک و قهوه یی رنگ شوند میخک دارویی قرنفل ابیض مقرنف غرنیواس لونگ .توضیح ۱ در پزشکی و دارو سازی منظور از میخک همان غنچه های خشک شده درخت میخک است . ولی در گل فروشی ها و گل خانه ها مراد گل میخک است که گیاهی زینتی است و هیچ ارتباطی با درخت میخک ندارد . توضیح ۲ در برخی ماخذ درخت قرنفل را مترادف درخت میخک آورده اند که صحیح نیست . ۲ - غنچه های خشک شده درخت میخک که شباهت کامل به یک میخ کوچک دارند و در داروسازی وادویه غذایی مورد استفاده قرار میگیرند . ۳ - گیاهی است زینتی و علفی از تیره قرنفلیان که یکساله است و برخی گونه های پایا نیزدارد و دارای گلهای انتهایی زیبابرنگهای مختلف میباشد . قسمتی از کاسبرگهایاین گیاه بهم چسبیده است . گلبرگهای آن درانتها ناخنی شکل و دارای بریدگیهای زیاد و در قاعده زبانه یی شکلند. در حدود ۷٠ گونه ازاین گیاه شناخته شده که غالبا زینتی هستند و انواع پرپر آنها در باغبانی کشت و تربیت میشوند . گلهایش دارای بوی مطبوعی شبیه غنچه های درخت میخک میباشند ( وجه تسمیه این گیاه به گل میخک از همین جهت است ) . بوته گیاه مزبور دارای شاخه های بلند و راست است و سر هر شاخهگل درشت و زیبایی قرار دارد . برگهایش دراز و باریک است و میوه اش پر از دانه های ریز سیاه رنگ میباشد. رنگ گلهایش سفید و صورتی و قرمز و بنفش و نارنجی و زرد و غیره است گل میخک میخک گلدانی قرنفل چینی .

(خَ ) (اِمصغ . ) گیاهی است زینتی و علفی از تیرة قرنفلیان که یکساله است و گل های انتهایی زیبا به رنگ های گوناگون (سفید، صورتی ، قرمز بنفش ، نارنجی یا زرد ) دارد.

میخک. [ خ َ ] ( اِ مصغر ) مصغر میخ یعنی میخ خرد و کوچک. ( ناظم الاطباء ). به معنی میخ کوچک است. ( از آنندراج ). میخ خرد. میخ کوچک. ( یادداشت مؤلف ). || دارویی خوشبو که قرنفل و فلفل دنباله دار نیز گویند. ( ناظم الاطباء ). بوی افزاری است که از هندوستان آرند و در طعامهاکنند. بوی افزاری است طعام را. دارویی خوشبو که در دیگ افزارها به کار برند. ( یادداشت مؤلف ). قرنفل را گویند و آن از ادویه حاره است گویند تا آن را نجوشانند اهل جزیره قرنفل نگذارند که به جایی برند. ( برهان ). میخک یکی از انواع تیره موردیهاست که غنچه های ناشکفته آن شبیه به میخ است به نام میخک در ادویه خوراکی به کار می رود. ( این میخک را با گل میخک نباید اشتباه کرد ). ( از گیاه شناسی آقای گل گلاب ص 262 ). قرنفل را گویند چه به میخ کوچک شباهت دارد و اصل در آن ( کرن پهول ) بوده قرنفل معرب آن است. ( آنندراج ) ( انجمن آرا ). اسم فارسی قرنفل است. ( تحفه حکیم مؤمن ). قرنفل. قرنفول. ( منتهی الارب ). به معنی قرنفل است. ( فرهنگ جهانگیری ) :
فلفل و میخک و بزبار و کبابه چینی
جوز بویا بود و هیل و قرنفل در کار.و رجوع به قرنفل شود. || گلی است که بوی میخک دارد. گلی زینتی. ( یادداشت مؤلف ) . ( اصطلاح گیاه شناسی )یکی از دو دسته اقسام تیره قرنفلیان. قرنفلیان را از روی شکل گلها به دو دسته تقسیم می کنند: یکی دسته ٔمیخکها که قسمتی از کاسبرگهای آنها به هم چسبیده است. انواع آن عبارتند از میخک و شیلن و صابونی باغاسول با ساقه های زیرین و ساق و برگ لعابدار که در آب کف می کنند، دیگر لیخنس و قرنفل... دسته دیگر گیاهانی که کاسبرگ های آنها بکلی از یکدیگر جداست. ( از گیاه شناسی گل گلاب ص 245 و 246 ). || مرضی چون استخوانی در کف پای و جز آن. میخچه. ( یادداشت مؤلف ). و رجوع به میخچه شود. || انگشت مانندی بر بالای پای خروس و مرغ. ( یادداشت مؤلف ) . || در بیت های زیر از نظام قاری ظاهراً نوعی پارچه باشد :
برد و میلک خاص و میخک قیف و قطنی گو برو
صوف گو بازآکه قاری ترک این شش میکند.یارب این نوخلعتان با میلک و میخک رسان
کاین تکبر از قبای صوف و دیبا میکنند.بپرده شاهد کمخا و جلوه گر میخک
بهم برآمده دستار کاین چه بوالعجبی ست.

گیاهی زینتی با گل های پُرپَر به رنگ های سرخ، بنفش، یا سفید.

{Dianthus} [زیست شناسی- علوم گیاهی] سرده ای از میخکیان اغلب علفی کوتاه یکساله یا چندساله با حدود 300 گونه که در حاشیۀ باغ ها می رویند؛ تمام گونه های این سرده عمدتاً بومی نیمکرۀ شرقی هستند و در نواحی مدیترانه ای یافت می شوند