تخته نرد

نرد یا نردشیر یا وینشیر از بازی های فکری و متکی به برنامه ریزی، روش، شمارش و شانس است. در این بازی دو نفره، طرفین مهره های خود را بر اساس دو عددی که بر روی تاس نقش می بندد در جهت حرکت عقربه های ساعت یا خلاف آن حرکت می دهند و درآخر از صفحهٔ بازی خارج می سازند، در پایان بازیکنی برنده خواهد بود که زودتر همهٔ مهره های خود را از زمین بازی خارج نماید.بعد از بازی گو و چکرز سومین بازی دنیاست که در میان مردم خاورمیانه و مردمان اروپای شرقی و به ویژه مردم ایران بسیار رایج است.در بعضی از مناطق ایران به این بازی نردستان یا تخته نردستان می گویند.
مهره با توجه به عدد روی تاس به خانهٔ باز (خانه ای که از دو مهره یا تعداد بیشتری از مهره های حریف پر نشده باشد) می تواند جابجا شود.
عددهای روی دو تاس تشکیل حرکت های جداگانه می دهد. به عنوان مثال، اگر یک بازیکن عدد تاسش ۵ و ۳ باشد، او می تواند یک مهره را پنج خانه و مهره دیگری را سه خانه جلوتر در خانه باز قرار دهد. یا می تواند یک مهره را هشت خانه به جلو ببرد و در یک خانه باز قرار دهد (تنها در صورتی که نقطه میانی سه و پنج هم زمان بسته نباشند). خانه بسته خانه ای است که دو مهره یا مهره های بیشتری از حریف آن خانه را پر کرده باشد.
بازیکنی که تاسش دو عدد برابر میاورد، اصطلاحاً جفت آورده و معادل آوردن چهار تا از آن عدد است. مثلاً اگر تاس ۶ و ۶ بیاورد، بازیکن دارای چهار «شش» برای استفاده است، و می تواند هر ترکیبی از مهره ها را حرکت دهد.
بازیکن باید تا زمانی که حرکت قانونی با عدد روی تاسها دارد، حرکت کند و نمی تواند از عددی که آورده صرف نظر کند. مثلاً اگر جفت ۳ آورده و فقط سه تای آن ها را می تواند بازی کند، باید آن سه را بازی کند.
بازیکن همواره باید بیشترین تعداد حرکت را که می تواند بازی کند، به این معنی که اگر فرضاً بازیکن تاسش ۴ و ۵ بیاید به این صورت که اگر مهره ای خاص را ۴ خانه حرکت دهد دیگر امکانی برای بازی کردن تاس ۵ نداشته باشد اما اگر مهره ای دیگر را ۴ خانه حرکت دهد امکان بازی کردن تاس ۵ نیز برایش مهیا شود اجباراً باید حالتی را که امکان بازی کردن هر دو تاس را به او می دهد بازی کند حتی اگر آشکارا به ضررش باشد.
کاوشهای باستان شناسی در شهر سوخته نشان می دهد این بازی در ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد در ایران وجود داشته است. مجموعه ای به شمار 30 مهره و دو تاس در یک صفحه ای که نگاره ای از مار بر روی آن است و در شهرسوخته یافت شده است ۱۰۰ تا ۲۰۰ سال کهنتر از آنی است که در شهر اور یافت شده است.
نیای تخت نرد: در میان تمامی مردم جهان ایران به عنوان سرزمین مادری این بازی شناخته شده است. نخستین بازی ساختهٔ دست بشر روی این کره خاکی که در واقع نیای تخت نرد و شاید شطرنج هم شناخته می شود و مربوط به حدود ۶ هزار سال پیش زمان تمدن عیلام در خوزستان منطقه ایذه وشوش می باشد، صفحهٔ بازی ای است که در شهر سوخته ی سیستان و بلوچستان از گور باستانی موسوم به شمارهٔ ۷۶۱ به همراه 30مهرهٔ آن کشف شده و از چوب آبنوس و به شکل ماری است که ۲۰ بار به دور خود حلقه زده و دمش را در دهان گرفته است. مهره ها و تاس های آن که با تاس های امروزی کاملاً متفاوت بوده است در یک ظرف سفالی در کنار صفحهٔ بازی قرار داشتند و از سنگ های رایج در شهر سوخته یعنی از لاجورد، عقیق و فیروزه بوده است. تا پیش از این گمان می رفت که صفحهٔ بازی پیدا شده در گورستان سلطنتی اور در بین النهرین (عراق کنونی) کهن ترین بازی ساخته شده به دست بشر می باشد. نمونه دیگری از قدیمی ترین بازی های صفحه و مهره ای دنیا که کشف شده مربوط به پنج هزار سال پیش و به شکل عقاب و عقرب از جنس سنگ صابونی در حاشیه هلیل رود در جیرفت کرمان در پی کاوش های یوسف مجیدزاده کشف شد و دارای سوراخ هایی (خانه هایی) است که مهره ها در آن جای می گرفتند. نمونه های دیگری نیز از بازی ها در تپه سیلک کاشان، صخره های جزیره خارگ در خلیج پارس کشف شده است. محققان این نوع بازی های صفحه و مهره ای که تعداد بیشتر و نمونه های کهن تر آن ها در ایران کشف گردیده و البته در بین دیگر ملت های کهن دنیا مانند چین، مصر و… وجود داشته را نیای بازی امروزی نرد نامیده اند. در واقع همه این بازی های ابتدایی به گونه ای بودند که تعدادی سنگ یا مهره را در صفحه ای که دارای خانه هایی به تعداد مختلف بوده، جابه جا می کردند و مهره ها را از یک نقطه آغازی به یک نقطه پایانی می رساندند.
چگونگی پیدایش نرد امروزی: کهن ترین اسناد موجود در جهان که بر وجود تخت نرد به صورت امروزی دلالت دارند، اسناد کاملاً معتبر و تاریخی ایرانی است که از ساخت این بازی در زمان ساسانیان به دست بزرگمهر وزیر باهوش خبر می دهند.

[ویکی شیعه] تخته نَرْد یا نرد، بازی ای شبیه به شطرنج است که در فقه از حکم آن بحث می شود. نرد از یک صفحه و تعدادی مهره تشکیل می شود و بیشتر از شانس بهره می برد. این بازی در روایات غالبا همراه با شطرنج آمده و از آن نهی شده است. روایات نرد را از کارهای باطل و مصادیق قمار دانسته اند.
در فقه از بازی نرد در بخش مکاسب محرمه (تجارت های حرام) و زیر عنوان ابزارهای قمار بحث می شود. فقها آن را ابزار قمار و حرام می دانند. شیخ انصاری، این بازی را حتی اگر ابزار قمار هم نباشد، حرام دانسته است.
تخته نرد از کهن ترین سرگرمی ها است که در ایران باستان پدید آمده و در مجالس دولتمردان و ثروتمندان رواج داشته است. نرد مانند شطرنج از یک صفحه و تعدادی مهره تشکیل می شود. این بازی سی مهره و دو طاس دارد و برخلاف شطرنج که مبتنی بر تلاش فکری است، بر شانس تکیه دارد.