ابو الفتح عبد الرحمن منصور خازنی غلام رومی مملوک ابو جعفر خازن دانشمند و ریاضی دان مشهور قرن ششم ( ف. پس از ۵۲۵ ه. ق. ) . مهمترین کتابهای او زیج السنجری و (( میزان الحکمه ) ) است .
خازنی
فرهنگ فارسی
لغت نامه دهخدا
خازنی . [ زِ ] (اِخ ) نام حکیمی است دانشمند. (آنندراج ). عبدالرحمن خازنی معروف بزاهد از علماء ریاضی ورصد در قرن پنجم و ششم است که در سال 467 هَ . ق . در مجمع اصلاح تاریخ و تبدیل جلالی حضور داشته در 513 زیج شاهی را تألیف نموده و در 525 کتابی مانند زیج در اوساط کواکب آورده است . از تاریخ وفاتش چیزی بدست نیامد. از تألیفات خازنی «رسالة فی الاَّلات العجیبة» است و اولش این است : «الحمدﷲ الذی انار قلوبنا بنور الاسلام و هدانا الیه بخاتم النبیین محمدالمصطفی علیه السلام . اما بعد فان اﷲ تعالی لما ابدع الاشیاء...» این کتاب مشتمل بر هفت مقاله است در شرح برخی از آلات رصدیه ٔ قدما. 1- در آلت ذات الشعبتین . 2- ذات التقبتین . 3- ذات المثلث . 4- ربع. 5- آلت انعکاس . 6- اسطرلاب . 7-در استخراجات مشخصات فلکیه . در آن کتاب شنبه ٔ 12 ربیعالاول 525 هَ . ق . را برای مثل اعتدال ربیعی نام می برد و عرض ری را در آنجا 35 درجه و 40 دقیقه ضبط کرده و اوساط کواکب ثابته در آن بسال 509 هَ . ق . به اول محرم گذارده شده و ثوابت را رصد نکرده بلکه 15 درجه بر مقادیر آنها که در مجسطی است اضافه نموده و اشتباهاً آن را زیج عبدالرحمن خازنی معرفی نموده اند و از مطالعه ٔ این کتاب معلوم میشود که عبدالرحمن خازنی تا سال 525 حیات داشت . عبدالرحمن زیجی بنام سنجر پادشاه سلجوقی تألیف کرده که یک نسخه ٔ خطی آن در کتابخانه ٔ واتیکان موجود است و در آن کتاب مانند ادوار سند هند جداولی ساخته است و می نویسد که : «بقوة نظر نافی ادوار السند و هزارات ابی معشر و غیرهما تهیاء لنا استخراج ادوار توافق الحرکات المعتبره و ان کان الوصول الی مثلها غامضاً جداً لکثرة الحسابات فیها» عبدالرحمن خازنی در حدود 513 برای سنجیدن وزن مخصوص اجسام قانونی وضع کرده که تعقیب میزان ارشمیدس بوده و میزان الحکمه ساخت . و نیز ترازوئی اختراع کرد که از غرائب مکانیک بشمار میرفت و میزانش تا سه رقم اعشار بود و در 515 ساعت آبی را به نام میزان الساعة ساخت . (از گاهنامه ٔ سیدجلال طهرانی سال 1311 ص 185 و 184).
خازنی . [ زِ ] (حامص ) خزانه دار بودن . انباردار بودن :
او را بخازنی کتب کردی اختیار
کت رای خسروانه قوی اختیار باد.
تا کی از خازنی و خازن احکام خطا
کان خطا را خط بطلان بخراسان یابم .
او را بخازنی کتب کردی اختیار
کت رای خسروانه قوی اختیار باد.
مسعود.
تا کی از خازنی و خازن احکام خطا
کان خطا را خط بطلان بخراسان یابم .
خاقانی .
خازنی. [ زِ ] ( حامص ) خزانه دار بودن. انباردار بودن :
او را بخازنی کتب کردی اختیار
کت رای خسروانه قوی اختیار باد.
کان خطا را خط بطلان بخراسان یابم.
خازنی. [ زِ ] ( اِخ ) نام حکیمی است دانشمند. ( آنندراج ). عبدالرحمن خازنی معروف بزاهد از علماء ریاضی ورصد در قرن پنجم و ششم است که در سال 467 هَ. ق. در مجمع اصلاح تاریخ و تبدیل جلالی حضور داشته در 513 زیج شاهی را تألیف نموده و در 525 کتابی مانند زیج در اوساط کواکب آورده است. از تاریخ وفاتش چیزی بدست نیامد. از تألیفات خازنی «رسالة فی الاَّلات العجیبة» است و اولش این است : «الحمدﷲ الذی انار قلوبنا بنور الاسلام و هدانا الیه بخاتم النبیین محمدالمصطفی علیه السلام. اما بعد فان اﷲ تعالی لما ابدع الاشیاء...» این کتاب مشتمل بر هفت مقاله است در شرح برخی از آلات رصدیه قدما. 1- در آلت ذات الشعبتین. 2- ذات التقبتین. 3- ذات المثلث. 4- ربع. 5- آلت انعکاس. 6- اسطرلاب. 7-در استخراجات مشخصات فلکیه. در آن کتاب شنبه 12 ربیعالاول 525 هَ. ق. را برای مثل اعتدال ربیعی نام می برد و عرض ری را در آنجا 35 درجه و 40 دقیقه ضبط کرده و اوساط کواکب ثابته در آن بسال 509 هَ. ق. به اول محرم گذارده شده و ثوابت را رصد نکرده بلکه 15 درجه بر مقادیر آنها که در مجسطی است اضافه نموده و اشتباهاً آن را زیج عبدالرحمن خازنی معرفی نموده اند و از مطالعه این کتاب معلوم میشود که عبدالرحمن خازنی تا سال 525 حیات داشت. عبدالرحمن زیجی بنام سنجر پادشاه سلجوقی تألیف کرده که یک نسخه خطی آن در کتابخانه واتیکان موجود است و در آن کتاب مانند ادوار سند هند جداولی ساخته است و می نویسد که : «بقوة نظر نافی ادوار السند و هزارات ابی معشر و غیرهما تهیاء لنا استخراج ادوار توافق الحرکات المعتبره و ان کان الوصول الی مثلها غامضاً جداً لکثرة الحسابات فیها» عبدالرحمن خازنی در حدود 513 برای سنجیدن وزن مخصوص اجسام قانونی وضع کرده که تعقیب میزان ارشمیدس بوده و میزان الحکمه ساخت. و نیز ترازوئی اختراع کرد که از غرائب مکانیک بشمار میرفت و میزانش تا سه رقم اعشار بود و در 515 ساعت آبی را به نام میزان الساعة ساخت. ( از گاهنامه سیدجلال طهرانی سال 1311 ص 185 و 184 ).
او را بخازنی کتب کردی اختیار
کت رای خسروانه قوی اختیار باد.
مسعود.
تا کی از خازنی و خازن احکام خطاکان خطا را خط بطلان بخراسان یابم.
خاقانی.
خازنی. [ زِ ] ( اِخ ) نام حکیمی است دانشمند. ( آنندراج ). عبدالرحمن خازنی معروف بزاهد از علماء ریاضی ورصد در قرن پنجم و ششم است که در سال 467 هَ. ق. در مجمع اصلاح تاریخ و تبدیل جلالی حضور داشته در 513 زیج شاهی را تألیف نموده و در 525 کتابی مانند زیج در اوساط کواکب آورده است. از تاریخ وفاتش چیزی بدست نیامد. از تألیفات خازنی «رسالة فی الاَّلات العجیبة» است و اولش این است : «الحمدﷲ الذی انار قلوبنا بنور الاسلام و هدانا الیه بخاتم النبیین محمدالمصطفی علیه السلام. اما بعد فان اﷲ تعالی لما ابدع الاشیاء...» این کتاب مشتمل بر هفت مقاله است در شرح برخی از آلات رصدیه قدما. 1- در آلت ذات الشعبتین. 2- ذات التقبتین. 3- ذات المثلث. 4- ربع. 5- آلت انعکاس. 6- اسطرلاب. 7-در استخراجات مشخصات فلکیه. در آن کتاب شنبه 12 ربیعالاول 525 هَ. ق. را برای مثل اعتدال ربیعی نام می برد و عرض ری را در آنجا 35 درجه و 40 دقیقه ضبط کرده و اوساط کواکب ثابته در آن بسال 509 هَ. ق. به اول محرم گذارده شده و ثوابت را رصد نکرده بلکه 15 درجه بر مقادیر آنها که در مجسطی است اضافه نموده و اشتباهاً آن را زیج عبدالرحمن خازنی معرفی نموده اند و از مطالعه این کتاب معلوم میشود که عبدالرحمن خازنی تا سال 525 حیات داشت. عبدالرحمن زیجی بنام سنجر پادشاه سلجوقی تألیف کرده که یک نسخه خطی آن در کتابخانه واتیکان موجود است و در آن کتاب مانند ادوار سند هند جداولی ساخته است و می نویسد که : «بقوة نظر نافی ادوار السند و هزارات ابی معشر و غیرهما تهیاء لنا استخراج ادوار توافق الحرکات المعتبره و ان کان الوصول الی مثلها غامضاً جداً لکثرة الحسابات فیها» عبدالرحمن خازنی در حدود 513 برای سنجیدن وزن مخصوص اجسام قانونی وضع کرده که تعقیب میزان ارشمیدس بوده و میزان الحکمه ساخت. و نیز ترازوئی اختراع کرد که از غرائب مکانیک بشمار میرفت و میزانش تا سه رقم اعشار بود و در 515 ساعت آبی را به نام میزان الساعة ساخت. ( از گاهنامه سیدجلال طهرانی سال 1311 ص 185 و 184 ).
دانشنامه عمومی
ابوالفتح عبدالرحمن منصور خازنی، دانشمند ایرانی و یونانی تباری بود که در حدود سال های ۱۱۱۵ تا ۱۱۲۱ میلادی برآمد. خازنی در سده پنجم و ششم نقش مهمی در تدوین گاهشماری جلالی داشت. وی خزانه دار دربار سلجوقی در مرو نیز بود.
صفا، ذبیح الله، تاریخ ادبیات ایران (جلد دوم)، انتشارات فردوس، چاپ هفدهم
سارتن، جرج. مقدمه بر تاریخ علم. ترجمهٔ غلامحسین صدری افشار. انتشارات علمی و فرهنگی.
وی غلامی یونانی یا رومی بود که پس از پیروزی سلجوقیان بر امپراتوری روم شرقی همراه بسیاری از یونانیان بیزانسی دیگر به عنوان برده به آسیای مرکزی برده شد. خواجه اش علی خازن مروزی سبب شد تا در مرو تحصیلات علمی و فلسفی خوبی داشته باشد.
زیجی تألیف کرد و آن را به افتخار سنجر بن ملکشاه بن الب ارسلان، فرمانروای خراسان، که بعداً به پادشاهی رسید، به زیج سنجری، موسوم ساخت.
در ۱۱۲۱–۱۱۲۲ کتاب میزان الحکمه را تألیف نمود که از مهمترین کتاب های قرون وسطی در زمینه مکانیک، تعادل مایعات و فیزیک است. این کتاب شامل جدول وزن های مخصوص چندین مایع و جامد و تاریخ مربوط به این موضوع است.
صفا، ذبیح الله، تاریخ ادبیات ایران (جلد دوم)، انتشارات فردوس، چاپ هفدهم
سارتن، جرج. مقدمه بر تاریخ علم. ترجمهٔ غلامحسین صدری افشار. انتشارات علمی و فرهنگی.
وی غلامی یونانی یا رومی بود که پس از پیروزی سلجوقیان بر امپراتوری روم شرقی همراه بسیاری از یونانیان بیزانسی دیگر به عنوان برده به آسیای مرکزی برده شد. خواجه اش علی خازن مروزی سبب شد تا در مرو تحصیلات علمی و فلسفی خوبی داشته باشد.
زیجی تألیف کرد و آن را به افتخار سنجر بن ملکشاه بن الب ارسلان، فرمانروای خراسان، که بعداً به پادشاهی رسید، به زیج سنجری، موسوم ساخت.
در ۱۱۲۱–۱۱۲۲ کتاب میزان الحکمه را تألیف نمود که از مهمترین کتاب های قرون وسطی در زمینه مکانیک، تعادل مایعات و فیزیک است. این کتاب شامل جدول وزن های مخصوص چندین مایع و جامد و تاریخ مربوط به این موضوع است.
wiki: خازنی
کلمات دیگر: