محمد بن طاهر ملقب به محمد خراسانی (درگذشت ۲۹۷ هجری قمری / ۹۱۰ میلادی) فرزند طاهر بن عبدالله، پنجمین و واپسین حاکم دودمان طاهریان در خراسان بود که از جانب خلیفهٔ مستعین حاکم خراسان شد و حکومت را در دست گرفت. در آغاز امر جانشینی خلیفه قصد داشت محمد بن عبدالله بن طاهر را به عنوان حاکم انتخاب کند اما او نپذیرفت؛ خلیفه هم با وجود نارضایتی اشراف و بزرگان، با انتصاب محمد بن طاهر، او را به عنوان حاکم خراسان برگزید. خلیفه امارت های مرو، سرخس، خوارزم و ادارهٔ حرمین شریفین را نیز به اعضای خاندان طاهری واگذار کرد. محمد بن طاهر از ابتدا سعی می کرد روابط حسنه ای با خلیفه داشته باشد؛ به همین خاطر، هدایای بسیاری از جمله دو فیل و عطرهایی نیز از کابل برای مستعین فرستاد.
تاریخ بغداد اثری است در رابطه با تاریخ شهر بغداد نوشته ابوالفضل احمد بن ابی طاهر طیفور (۲۰۴ تا ۲۰۶ ه. ق – ۲۸۰ ه.ق) که در قرن سوم نگارش شده است و علاوه بر بیان تاریخ بغداد، روایاتی از خلفا و اطرافیان آنان و رویدادهای آن زمان را نیز در بر می گیرد. آنچه اکنون از این کتاب باقی است از ۲۰۴ ه.ق تا ۲۱۸ ه.ق را پوشش می دهد و می توان از طریق آن به اطلاعات ارزنده ای دربارهٔ خلفا و بزرگان دربار و زناشویی مأمون دست یافت. علاوه بر آن روایات تازه ای را دربارهٔ طاهر بن حسین و عده ای از شاعران و موسیقی دانان بیان می کند. طبری نیز برای نگارش تاریخ سلسلهٔ عباسی از این اثر بهره برده است و در نقاطی از کتاب او می توان به سبک یکسان دو کتاب پی برد.
حکومت محمد با ضعف طاهریان همزمان بود. امیران ترک بسیار قدرتمند شده بودند و سعی می کردند از این قدرت علیه طاهریان استفاده کنند. طبرستان از جمله شهرهایی بود که از اختیار طاهریان خارج شده بود. پس از قیام مازیار این شهر در دست طاهر بن عبدالله و سپس محمد بن عبدالله بود. پس از انتصاب محمد به جانشینی اسحاق بن ابراهیم در بغداد، سلیمان و سپس محمد بن اوس بلخی، طبرستان را در دست گرفتند. رفتار مغرورانه و خشونت آمیزی که آن ها با مردم طبرستان داشتند، باعث ناراحتی و رنجش مردم می شد. مردم پس از مدتی به حسن بن زید علوی که به «داعی کبیر» معروف بود، پناه بردند. داعی کبیر هم در سال ۲۵۰ هجری قمری / ۸۶۴ میلادی وارد طبرستان شد و مردم و حتی اسپهبدان جبال هم به پیشواز وی رفتند. طی جنگی که میان حسن بن زید علوی و محمد بن اوس در سال ۲۵۰ هجری قمری / ۸۶۴ میلادی شکل گرفت، طاهریان به شدت آسیب دیدند و پس از آن هرگز به طبرستان بازنگشتند و با شروع حکمرانی محمد بن طاهر بود که طبرستان برای همیشه از نفوذ طاهریان خارج شد.
در سیستان هم اوضاع زیاد مساعد نبود. یعقوب لیث صفاری موفق شده بود با همکاری عیاران و مطوعه، عمار خارجی را شکست دهد و پوشنگ و هرات را به تصرف خود درآورد. یعقوب در سال ۲۵۹ هجری قمری / ۸۷۳ میلادی به بهانهٔ حضور عبدالله بن محمد بن صالح سگزی در نیشابور به شهر حمله کرد و موفق شد سرداران و بزرگان طاهری را به همراه محمد بن طاهر اسیر کند. پس از فتح خراسان وی عازم گرگان، فارس (سرزمین) و اهواز هم شد که سودی برایش در برنداشت. یعقوب لیث در ۱۰ رجب سال ۲۶۲ هجری قمری / آوریل ۸۷۶ میلادی در نبرد دیرالعاقول از عباسیان شکست خورد و محمد بن طاهر هم در همین حین موفق به فرار شد و دیگر هیچگاه جرئت بازگشت به خراسان را نیافت.
محمد بن طاهر حدود ۱۰ سال به عنوان شرطه بغداد زندگی کرد. وی در سال ۲۹۷ هجری قمری / ۹۱۰ میلادی درگذشت. با مرگ او حکومت طاهریان برچیده شد. بدرفتاری صاحب منصبان طاهری با مردم، مالیات سنگین، شورش های داخلی، انتصاب افراد نالایق برای مشاغل مهم حکومتی باعث انحطاط این حکومت شد و با ظهور دولت های نو ظهور صفاری و سامانی، طاهریان هیچگاه فرصت بروز دوباره نیافتند.
تاریخ بغداد اثری است در رابطه با تاریخ شهر بغداد نوشته ابوالفضل احمد بن ابی طاهر طیفور (۲۰۴ تا ۲۰۶ ه. ق – ۲۸۰ ه.ق) که در قرن سوم نگارش شده است و علاوه بر بیان تاریخ بغداد، روایاتی از خلفا و اطرافیان آنان و رویدادهای آن زمان را نیز در بر می گیرد. آنچه اکنون از این کتاب باقی است از ۲۰۴ ه.ق تا ۲۱۸ ه.ق را پوشش می دهد و می توان از طریق آن به اطلاعات ارزنده ای دربارهٔ خلفا و بزرگان دربار و زناشویی مأمون دست یافت. علاوه بر آن روایات تازه ای را دربارهٔ طاهر بن حسین و عده ای از شاعران و موسیقی دانان بیان می کند. طبری نیز برای نگارش تاریخ سلسلهٔ عباسی از این اثر بهره برده است و در نقاطی از کتاب او می توان به سبک یکسان دو کتاب پی برد.
حکومت محمد با ضعف طاهریان همزمان بود. امیران ترک بسیار قدرتمند شده بودند و سعی می کردند از این قدرت علیه طاهریان استفاده کنند. طبرستان از جمله شهرهایی بود که از اختیار طاهریان خارج شده بود. پس از قیام مازیار این شهر در دست طاهر بن عبدالله و سپس محمد بن عبدالله بود. پس از انتصاب محمد به جانشینی اسحاق بن ابراهیم در بغداد، سلیمان و سپس محمد بن اوس بلخی، طبرستان را در دست گرفتند. رفتار مغرورانه و خشونت آمیزی که آن ها با مردم طبرستان داشتند، باعث ناراحتی و رنجش مردم می شد. مردم پس از مدتی به حسن بن زید علوی که به «داعی کبیر» معروف بود، پناه بردند. داعی کبیر هم در سال ۲۵۰ هجری قمری / ۸۶۴ میلادی وارد طبرستان شد و مردم و حتی اسپهبدان جبال هم به پیشواز وی رفتند. طی جنگی که میان حسن بن زید علوی و محمد بن اوس در سال ۲۵۰ هجری قمری / ۸۶۴ میلادی شکل گرفت، طاهریان به شدت آسیب دیدند و پس از آن هرگز به طبرستان بازنگشتند و با شروع حکمرانی محمد بن طاهر بود که طبرستان برای همیشه از نفوذ طاهریان خارج شد.
در سیستان هم اوضاع زیاد مساعد نبود. یعقوب لیث صفاری موفق شده بود با همکاری عیاران و مطوعه، عمار خارجی را شکست دهد و پوشنگ و هرات را به تصرف خود درآورد. یعقوب در سال ۲۵۹ هجری قمری / ۸۷۳ میلادی به بهانهٔ حضور عبدالله بن محمد بن صالح سگزی در نیشابور به شهر حمله کرد و موفق شد سرداران و بزرگان طاهری را به همراه محمد بن طاهر اسیر کند. پس از فتح خراسان وی عازم گرگان، فارس (سرزمین) و اهواز هم شد که سودی برایش در برنداشت. یعقوب لیث در ۱۰ رجب سال ۲۶۲ هجری قمری / آوریل ۸۷۶ میلادی در نبرد دیرالعاقول از عباسیان شکست خورد و محمد بن طاهر هم در همین حین موفق به فرار شد و دیگر هیچگاه جرئت بازگشت به خراسان را نیافت.
محمد بن طاهر حدود ۱۰ سال به عنوان شرطه بغداد زندگی کرد. وی در سال ۲۹۷ هجری قمری / ۹۱۰ میلادی درگذشت. با مرگ او حکومت طاهریان برچیده شد. بدرفتاری صاحب منصبان طاهری با مردم، مالیات سنگین، شورش های داخلی، انتصاب افراد نالایق برای مشاغل مهم حکومتی باعث انحطاط این حکومت شد و با ظهور دولت های نو ظهور صفاری و سامانی، طاهریان هیچگاه فرصت بروز دوباره نیافتند.
wiki: محمد بن طاهر