گرته برداری

گَرته برداری نوعی وامگیری زبانی است که در آن، صورت ترکیبی یا اصطلاحات زبان دیگری، تجزیه می شود و برای هر یک از کلمه های آن اصطلاح، یک معادل قرار داده می شود و عبارت به زبان وام گیرنده ترجمه می شود. برای مثال، زمانی که «سیب زمینی» وارد ایران شد، واژه ای برای نامیدن آن وجود نداشت و برای نامیدن آن اصطلاح فرانسوی «Pomme de terre» را به صورت واژه های تشکیل دهندهٔ آن («سیب» و «زمین») تجزیه کردند و ترکیب «سیب زمینی» را به جای آن قرار دادند.
وامگیری زبانی
گرته برداری از اصطلاح ها و ترکیب ها
گرته برداری معنایی
گرته برداری نحوی
کاربردهای نادرست قواعد عربی در فارسی
عربی در فارسی
آمیزش فارسی با زبان های دیگر
گَرته برداری بسیار پنهان تر و پیچیده تر از وام واژه (گرفتن عین کلمات از زبان بیگانه، مانند: کامپیوتر، تلفن، شوفاژ و غیره) است و کمتر مورد توجه ادیبان و حتی زبان شناسان قرار گرفته است. در گرته برداری، برخلاف وام واژه ها، عین کلمه را از زبان بیگانه نمی گیرند، بلکه اصطلاح یا عبارت بیگانه ای را اخذ می کنند و هر کلمه از آن اصطلاح را به زبان خودی ترجمه می کنند و بدین ترتیب، آن عبارت بیگانه را با استفاده از واژه های خودی به کار می برند. در زبان فارسی، بسیاری از واژه ها و اصطلاح هایی که به امور و چیزهای جدید و معاصر مربوط هستند و پیش تر در زبان فارسی وجود نداشته اند، گرته برداری از زبان های اروپایی (به ویژه انگلیسی) هستند؛ مانند: آسمان خراش، بادام زمینی، راه آهن و غیره.
البته گرته برداری محدود به واژه ها و اصطلاحات نیست، بلکه حیطهٔ وسیع تری دارد و به ترجمه، معناکردن، جمله سازی، نحوهٔ نگارش، و نحو نیز کشیده می شود. مانند آنکه در فارسی گفته می شود: «فناوری های نو می رود که چهرهٔ زمین را به کلی دگرگون کند.» این نوع نگارش (می رود که...) گرته برداری نحوی از زبان های غربی است، که در این مثال باید گفته شود: «فناوری های نو نزدیک است که...».
گرته برداری چندین گونه دارد، که سه گونهٔ آن در ادامه آمده است.