ز
فارسی به انگلیسی
مترادف و متضاد
از، درباره، بوسیله، از طرف، از لحاظ، ز، در جهت، از مبدا، از منشا، در سوی
فرهنگ فارسی
از
زن سبک سرین یا کمانی که تیر از آن زود بلغزد و بر آید .
زن سبک سرین یا کمانی که تیر از آن زود بلغزد و بر آید .
فرهنگ معین
(حر. ) سیزدهمین حرف از الفبای فارسی که در حساب ابجد برابر با عدد ۷ می باشد.
لغت نامه دهخدا
ز. (حرف ) صورت حرف سیزدهم است از حروف هجا و در حساب جُمَّل آن را به هفت دارند و در شمار ترتیبی نماینده ٔ عدد 13 است و نام آن زاء، زای ، زی و ز است . و آن را در مقابل زاء غلیظه «ژ»، زاء خالصه و زاء اخت الراء گویند و در تجوید از حروف اسلیه و مائیه و حروف مهجوره و نیزاز حروف مصمته مکسوره باشد و در اصطلاح وقوف سجاوندی علامت خاصه برای مواضعی از آیات قرآن است که وصل در آنها اصل و وقف نیز مستحسن باشد. و در تقویم نگاری نماینده ٔ روز شنبه است . و نیز مراد از این حرف برج عقرب باشد. مؤلف نفائس الفنون صورت حرف «ز» را در خط عربی بدین گونه تعریف کند: و مقدار سر زای دو نقطه است . و گفته اند که ربع مجموع او باشد. از طرف بالا باریکتر فرا گیرند و طرف زیرین از آن غلیظتر چه او مرکب است از یک خط مقوس و ربع دائره . (نفائس الفنون ص 10). و رمز زائد است اندر کتابت چون کاتب چیزی زیاده بر اصل نویسد و بر سر کلمه اول «ز» و آنجا که قسمت زائد ختم شده بر بالای آخرین کلمه «الی » گذارند. و این برای آن است که مکتوب را محو نکنند و بر آن خط نکشند.
حرف «ز» در برخی از لهجه های فارسی :
> به «ج » تبدیل شود. مانند:
روز = روج .
سوز =سوج .
سوزه = سوجه .
پوزش = پوجش .
مردآویز = مرداویج .
غریفز = غریفج .
ارز = ارج .
ارغز = ارغج .
پزشک = بجشک .
پنبه زار = پنبه جار (به لهجه ٔ طبری ).
زیر = جیر.
تیریز = تیریج .
زلو = جلو.
ملاز =ملاج ، ملاجه .
نوز= نوج :
زیب زمانه باد ز تاج و سریر تو
تا هست زیب بستان از سرو و بید و نوج .
کارزار = کالجار، کالنجار.
آزیش = آجیش .
آزیدن =آجیدن .
مرگ ارزان = مرگ ارجان .
راز = راج .
باز= باج .
بز = بج :
ای فلک بوس داده بر کف پاج
هیچ نیکی ز تو نداشته باج
بخت نیکت چو بج به آس دوان
در بهمان به آستان تو باج .
> و به «چ » تبدیل شود:
پزشک = پچشک :
همرنگ زرشک شد سرشکم
بگرفت رگ مجس پچشکم .
نایزه = نایچه .
> و در صرف پاره ای از افعال و مصادر فارسی به «خ » تبدیل گردد:
بیاز، از آختن .
بیاموز، از آموختن .
بیامیز، از آمیختن .
بیاویز، از آویختن .
بیفراز، ازافراختن .
بیفروز، از افروختن .
بینداز، از انداختن .
بیندوز، از اندوختن .
بباز، از باختن .
ببیز، از بیختن .
بپز، از پختن .
بپرداز، از پرداختن .
بتاز، از تاختن .
بدوز، از دوختن .
بریز، از ریختن .
بساز، از ساختن .
سپوز، از سپوختن .
بسوز، از سوختن .
بفراز، از فراختن .
بگداز، از گداختن .
بگریز، از گریختن .
بنواز، از نواختن .
> و بدل از «ژ» آید:
زکیدن = ژکیدن .
آزخ = آژخ .
زیره = ژیره .
کوز = گوژه :
بدو گفت کای پشت بخت تو کوز
کسی از شما زنده مانده ست نوز.
در و دشت را شبنم چرخ کوز
کند ایمن از تف و تاب تموز.
مزده = مژده .
بازگونه = باژگونه .
زنده پیل = ژنده پیل .
> و به «ژ» بدل شود:
زیر = ژیر (به لهجه ٔ گیلکی ).
روز = روژ.
زند، زنده = ژند.
> و به «س » تبدیل گردد:
زفت = سفت .
دیز = دیس .
شب دیز = شب دیس .
ایاز = ایاس :
گر تو مرد طالبی و حق شناس
بندگی کردن بیاموز از ایاس .
پرواز = پرواس .
پرداز = پرداس :
به عهد او بود از جوربدکنش رستن
به خیر او بود از شر این جهان پرداس .
تنگز = تنگس :
چهره همه گلگونه و تزویر چو لاله
چنگال همه ناخن درنده چو تنگس .
> و بدل از «س » آید:
اسپرز = اسپرس .
اسپریز = اسپریس (میدان کارزار).
> و به «ش » تبدیل گردد:
دندان ابریز = دندان اپریش ، دندان فریش .
لغزیدن = لخشیدن .
زنگله = شنگله .
زلو = شلو، شلوک ، شلکه ، شلکا.
دریوز = دریوش :
زین خانه ٔ الفنج از این معدن کوشش
برگیر هلا زاد و مرو لاغر و دریوش .
مریز = مریش :
مرا خود دلی دردمند است و ریش
تو نیزم نمک بر جراحت مریش .
زغال = شکال ، زکال :
گردد از فرّ شما گوهر الماس جمد
گردد از سهم شما دانه ٔ یاقوت شکال .
> و به «غ » بدل گردد:
گریز = گریغ :
نترسیده از نیزه و تیر و تیغ
که در دین ما نیست روی گریغ.
زالوک = غالوک :
کمان گروهه ٔ زرین به چرخ گشته هلال
ستاره یکسر غالوکهای سیم اندود.
آمیز = آمیغ :
چو دریافت دلدار آمیغ جفت
به باغ بهارش گل نو شکفت .
> و به «ف » بدل گردد:
زغند = فغند :
کرد روبه یوزواری یک زغند
خویشتن را زان میان بیرون فکند.
هم آهوفغند است هم یوزتک
هم آهسته خوی است هم تیزگام .
> و بدل از «ک » آید:
مزیدن = مکیدن :
ز بی شیری انگشت خود می مزید
به مادر بر انگشت خود می گزید.
> و به «م » بدل گردد:
دژبراز= دژبرام (به معنی زشت ، خشم آلود، و هر کدام احتمال عکس و ترادف نیز دارد. (آنندراج ) :
بیارامید دیو دژبرامش
همان آهسته خوی تیزگامش .
> و به «هَ» بدل گردد:
ستیزیدن = ستیهیدن ، ستیهش :
اندر ستیهش است به من این زن
می نازدی به چادر و شلوارش .
بازو = باهو.
براز = براه :
کار زرگر شود به زر براه
زربه زرگر سپار و کار بخواه .
مجلس شاه بدیدم نه بدان نظم و نسق
صدر درگاه بدیدم نه بدان فرّ و براه .
درواز = درواه :
ز بیم آتش تیغش که بر شود به فلک
ستارگان همه در برج خویش درواهند.
> حرف «ز» در عربی :
بدل از «ح » آید:
زلقوم = حلقوم .
> و گاه به «د» بدل گردد:
عجالز = عجالد .
> و گاه به «ذ» بدل گردد:
فزع = بذع .
> و گاه به «س »بدل گردد:
کزیره = کسیره .
> و گاه بدل از «س » آید:
غرز = غرس .
زعتر = سعتر.
> و گاه بدل از «ص » آید:
حزد = حصد.
زندوق = صندوق .
قوزقام = قوص قام .
لزق = لصق .
یزدق = یصدق .
> و در بعضی کلمات عربی به «ص » و «س » تبدیل می شود:
بزاق = بصاق ، بساق .
زعتر = صعتر، سعتر.
> قلقشندی گوید: گاه عرب «ص » را نزدیک به «ز» تلفظ و صراط را همچون زراطادا کند. (صبح الاعشی ج 1 ص 161).
> و گاه بدل از «ض » آید:
حامز = حامض .
> و در برخی از الفاظ عربی با «ط» و «د» بدل شود. و به جای هر یک از آن دو به کار رود:
عجالز = عجالط، عجالد.
حرف «ز» در تعریب :
> گاه بدل از «ج » آید. مانند:
زیبق = جیوه .
کنز = گنج .
هنزمن = انجمن . (قاموس ).
> و گاه به «ج » بدل شود:
پزشک = بجشک .
> و گاه به «ذ» تبدیل گردد:
زنخ = ذقن .
> و گاه بدل از «ژ» آید:
زنده فیل = ژنده پیل .
کزاغند = گژاغند .
> و گاه بدل از «س » آید:
رزداق = روستا، رستاق .
> و گاه بدل از «ش » آید:
زنجرف = شنگرف .
زنجبیل = شنگبیل .
> و گاه به «ص » بدل گردد:
بوزی = بوصی .
گازر = قصار.
و مخفف «از» آید در همه موارد: از آن ، زان . از این ، زین . از انک ، زانک . از او، زو. ازش ، زش . ازم ، زم . و بجای از،در تمامی معانی و موارد استعمال به کار رود :
بگرد اندرش سرخ و زرد و بنفش
ز هر گونه ای برکشیده درفش .
ز دیبا و دینار و در و گهر
ز تاج و ز تیغ و کلاه و کمر.
ز اسبان رومی و دیبای چین
ز تخت و ز تاج و ز تیغ و نگین .
ز پوشیدنی و ز گستردنی
ز هر چیز کان باشد آوردنی .
ز شهزادگان سیصد و شصت گرد
دلیران و مردان بادستبرد.
ز چیزی که در گنج بد بردنی
ز افکندنیها و گستردنی .
ز زرین و سیمین و از تخت عاج
همان یاره و طوق زرین و تاج .
|| از جمله ٔ. از زمره ٔ. از افراد. از تمامی :
ای زهمه مردمی تهی و تهک
مردم نزدیک تو چرا پاید.
ز هر بدی که تو گوئی هزار چندانم
مرا نداند زان گونه کس که من دانم .
نه ز دولت نظری خواهم داشت
نه ز سلوت اثری خواهم داشت .
حافظ ز خوبرویان بختت جز این قدر نیست
گر نیستت رضائی حکم قضا بگردان .
|| از طرف . از سوی . از جانب :
مهر جوئی ز من وبی مهری
هده خواهی ز من و بی هده ای .
ببر این همه هدیه ها نزد شاه
بگویش ز دادار گیتی پناه .
کنون روز بادافره ایزدیست
مکافات بد را ز یزدان بدیست .
بگردون گردان کله برفراخت
همه شادمانی ز یزدان شناخت .
ز یزدان بر آن شاه باد آفرین
که نازد بدو تخت و تاج و نگین .
همی گفت کای کردگار سپهر
خداوند هوش و خداوند مهر
همه نیکوئیها بگیتی ز تست
نیایش ز فرزند گیرم نخست .
به گرسیوز آمد ز کار نیا
دو رخ زرد و یک دل پر از کیمیا.
سحرگه مرا چشم بغنوده دوش
زیزدان بیامد خجسته سروش .
آن جخش ز گردنش بیاویخته گوئی
خیگی است پر از باد بیاویخته از بار.
|| از فراز. از روی :
یکی نیزه زد بر کمرگاه اوی
ز زین برگرفتش بکردار گوی .
|| نزد. پیش :
خروشید و زد دست بر سر ز شاه
که شاهامنم کاوه ٔ دادخواه .
|| مطابق . موافق با :
ز راه خرد بنگری اندکی
که معنی مردم چه باشد یکی .
|| از میان . از بین :
آهو ز تنگ و کوه بیامد بدشت و باغ
بر سبزه باده خوش بود اکنون اگر خوری .
هر که را بخت یارمند بود
گو بشو مرده را ز گور انگیز.
دریغ آن شهنشاه والاگهر
بمردی ز شاهان برآورده سر.
خدنگی که پیکان او در ستیز
ز ترکش برآورد گرد دلیر.
ز همه خوبان سوی تو بدان یازم
که همه خوبی سوی تو بود یازان .
|| از ظلم . از ستم . از بیداد. از دست :
چو بشنید رنگ رخش زرد شد
ز گردون دل او پر از درد شد.
گفتم فغان کنم ز تو ای بت هزار بار
گفتا که از فغان بود اندر جهان فغان .
زی تیرنگه کرد پر خویش برو دید
گفتا ز که نالیم که از ماست که بر ماست .
|| از طریق . از روی :
ز کوی میکده برگشته ام ز راه خطا
مرا دگر ز کرم بر ره صواب انداز.
|| از نزد. از پیش :
بدو گفت چون بازگردم ز شاه
تو باید که با من بیائی براه .
|| بلافاصله . بی درنگ :
از او چیز بستد همه هر چه داشت
به بند گرانش ز ره بازداشت .
بنزدیک بهرام بردش زراه
بدان تا کند بیگناهش تباه .
|| ب . به :
سپاهی که نوروز گرد آورید
همی نیست کردش ز ناگه شجام .
چو بنهاد آن تل سوسن ز پیش من چنان بودم
که پیش گرسنه بنهی ترید چرب و بهنانه .
|| در. اندر :
شکفت لاله تو زیغال بشکفان که همی
ز پیش لاله بکف برنهاده به زیغال .
|| متعلق به . مال :
هنرها ز یزدان نبینی همی
بچرخ طلب برنشینی همی .
زمانه زما نیست گر بنگری
ندارد کسی آلت داوری .
|| با «در» ترکیب شود و معنی سزاوار و شایسته را دهد: ز در. از در :
رویت ز در خنده و سبلت ز در تیز
گردن ز در سیلی و پهلو ز در لت .
|| تعیین مقدار و مدت :
بخشکی بکرد آنچه بایست کرد
چه کشتی به آب اندر افکند مرد
بفرمود تا توشه برداشتند
ز یکساله تا آب بگذاشتند.
بی از آنکه در ابروش گره بینی یا خم
عمودی ز چهل من بخماند چو دوالی .
|| ابتداء زمان و مکان ، مرادف من ابتدائیه :
ز آغاز باید که دانی درست
سر مایه ٔ گوهران از نخست .
پسر آن ملکی تو که به مردی بگشاد
ز عدن تا جزران و ز جزران تا ککری .
ز اول وفا نمودی چندانکه دل ربودی
چون مهر سخت کردی سست آمدی بمیدان .
|| از برکت . در سایه ٔ :
شما را ز من هوش و جان در تن است
بمن نگرود هر که اهریمن است .
|| از انبوه . از کثرت :
وز آنجا بشهر بخارا کشید
ز لشکر زمین شد همی ناپدید.
ز بس گونه گونه سنان درفش
بسرهای زرین و زرینه کفش .
بر اوزر و گوهر همی ریختند
ز هر مشک و عنبر همی بیختند
ز دینار شد تارکش ناپدید
ز گوهر کسی چهره ٔ او ندید.
بدو گفت فردا در این رزمگاه
ز افکنده ، موران نیابند راه .
|| درباره ٔ. درخصوص . راجع به :
ز چیزی که رفت اندر آن رزمگاه
بقیصر نبشت اندر آن نامه شاه .
یکی نامه بنوشت زی شهریار
ز پرموده و لشکر بیشمار.
زپرویز چون داستانی شگفت
ز من بشنوی یاد باید گرفت .
|| برای . بعلت . بسبب . در نتیجه . در اثر :
بچاه سیصد باز اندرم من از غم او
عطای میر رسن ساختم ز سیصد باز.
فاخته گون شد هوا ز گردش خورشید
جامه خانه بتیک فاخته گون شد.
آن ساعدی که خون بچکد زو ز نازکی
گر برزنی بر او بر یک تار ریسمان .
چو خورشید بر آسمان روشنند
ز مردی همه ساله در جوشنند.
از ایشان ز صد نامور یک نماند
ز کشته ، گریزنده را ره نماند.
ز بیچاره گان خواسته بستدی
ز نفرین ، به روی تو آمد بدی .
ز نفط سیه چوبها برفروخت
بفرمان یزدان چو هیزم بسوخت .
سیاوش ز گفتار او شاد شد
نهانش ز اندیشه آزاد شد.
بکوه هماون ز جوشن تنم
بخست و نبود ایچ پیراهنم .
ز ناخوبکاری که او رانده است
به بد نام او در جهان مانده است .
روز من گشت از فراق تو شب
نوش من شد ز اندهانت کبست .
آن صنم را ز گاز و از نشکنج
تن بنفشه شد و دو لب نارنج .
دوستانم همه ماننده ٔ وسنی شده اند
همه زانست که با من نه درم مانده نه زر.
حیدر کز او رسید و ز فخر او
از قیروان بچین خبر خیبر.
آنکه چون مداح او نامش براند بر زبان
زازدحام لفظ و معنی جانش در غوغا بود.
تحیر است چو از دیدن ستاره بروز
ز دیدن قمر اندر شبان تیره مرا.
گرچه تب استخوان من کرد ز مهر گرم و رفت
همچو تبم نمیرود آتش مهر از استخوان .
خنده و گریه ٔ عشاق ز جائی دگر است
می سرایم بشب و وقت سحر می مویم .
|| بهره . نصیب :
ز تو آیتی در من آموختن
ز من دیو را دیده بردوختن .
ز من جستن و ره نمودن ز تو
بجان آمدن جان فزودن ز تو.
از او ناز و عتاب و عشوه و نامهربانیها
ز من عجز و نیاز و بندگی و جانفشانیها.
|| از قبیل . از گوهر.از نژاد :
بدوگفت پرورده ٔ پیلتن
سرافراز باشد به هر انجمن
تو فرزند بیداردل رستمی
ز دستان سامی و از نیرمی .
|| برای تشخیص و تمیز دو چیز و یا دو کس آید :
چو بندوی شد بی گمان کان سپاه
همی بازنشناسد او راز شاه .
|| با برخی افعال آید و معنی روی گرداندن و جدا شدن ، انصراف و گسیخته شدن دهد:
بهستیش باید که خستو شوی
ز گفتار بیکار یکسو شوی .
چو خواهی که یابی ز هر بد رها.
گریزان برفتند یکسر سپاه
زگیو سرافراز لشکرپناه .
بهنگامه ٔ بازگشتن ز راه
همانا نکردی بلشکر نگاه .
چه رفتن ز پیمان چه رفتن ز دین .
ز تاب و رنگ همچون زمْردین تاج
ز هم آمیخته گسترده بر عاج .
|| با برخی افعال بیاید و معنی ضد یا نفی معنی اصل آن فعل دهد:
ز یاد کردن ؛ از یاد بردن . بخشیدن ز، بخشائیدن ز؛ دریغ کردن . مضایقه . و رجوع به بخشیدن ز، در این لغت نامه شود :
که چندان کجا راه بگذاشتند
یکی چشم ز ایرج نه برداشتند.
چه رفتن ز پیمان چه رفتن زدین .
|| گاه زائد و برای استواری وزن شعر یا زینت جمله آید: گر انکه ، گر زانکه . وزانکه ، ور زانکه . ناگه ، ز ناگه . ناگهان ، ز ناگهان :
ز ناگه بار پیری در من افتاد
چو در خفته فتد ناگه کرنجو.
گر من بمثل سنگم با تو غرباسنگم
ور زانکه تو چون آبی با خسته دلم ناری .
چندیت مدح گفتم و چندین عذاب دید
گر زانکه نیست سیمت جفتی شمم فرست .
چو پیری درآید ز ناگه به مرد
جوانش کند باده ٔ سالخورد.
ز ناگه بروی اندر افتاد طوس
تو گوئی ز پیل ژیان یافت کوس .
وانگه به تبنکوی کش اندر سپردشان
ور زانکه نگنجند بدو درفشردشان .
ز ناگه بر مرغزاری رسید
درختان بارآور و سبزه دید.
همی خواست یاری بزاری و درد
ز ناگه نریمان بدو بازخورد.
که آفتاب شریعت بطالع مسعود
به اوج برج سعادت ز ناگهان آمد.
اگر رنجی ز ناگه در دل آید
ز تسلیم و رضا کارت گشاید.
|| و بیشتر پس از بی ، زیاده شود :
بی ز تقلیدی نظر را پیشه کن
هم به رأی و عقل خود اندیشه کن .
بی ز ابراهیم نمرود گران
کرد با کرکس سفر تا آسمان .
چون چراغی بی ز زیت و بی فتیل
نی کثیرستش ز نور و نی قلیل .
بی ز استعداد بر کانی روی
بر یکی گوهر نگردی محتوی .
بی ز دستی دستها بافد همی
جان جان سازد مصور آدمی .
بی ز ضدی ضد را نتوان نمود
وآن شه بی مثل را ضدی نبود.
بی ز مفتاح خرد این قرع باب
از هوا باشد نه از روی صواب .
جانب دیگر برفت آن مرد زخم
بی محابا بی مواسا بی ز رحم .
نقش بی کف کی بجنبد بی ز موج
خاک بی بادی کجا آید ز اوج .
گفت نه من پیش از او زاییده ام
بی ز ریشی بس جهان را دیده ام .
آنچنانکه میرود تا غرب و شرق
بی ز زاد و راحله این دل چو برق .
گفت استعداد هم از شه بود
بی ز جان کی مستعد گردد جسد.
|| را (حرف اضافه در مفعول بواسطه ) :
بخوبی نهد رسم و بنیادها
ز دولت بنیکی کند یادها. (از آنندراج ).
|| نسبت به . قیاس به :
آنچه کرده است ز آنچه باید کرد
سختم اندک نماید و سوتام .
فردا بیادگار صاحب از امروز
چو نانک امروز بهتر است ز دینه .
|| از قبیل . مانند :
دگر آنکه گفتی که از خواسته
ز دینار و از گنج آراسته .
|| برای تخفیف : آواز، آوا :
هر که جان خفته را ازخواب جهل آوا کند
خویشتن را گرچه دون است ای پسر والا کند.
حرف «ز» در برخی از لهجه های فارسی :
> به «ج » تبدیل شود. مانند:
روز = روج .
سوز =سوج .
سوزه = سوجه .
پوزش = پوجش .
مردآویز = مرداویج .
غریفز = غریفج .
ارز = ارج .
ارغز = ارغج .
پزشک = بجشک .
پنبه زار = پنبه جار (به لهجه ٔ طبری ).
زیر = جیر.
تیریز = تیریج .
زلو = جلو.
ملاز =ملاج ، ملاجه .
نوز= نوج :
زیب زمانه باد ز تاج و سریر تو
تا هست زیب بستان از سرو و بید و نوج .
مجد همگر (رشیدی ).
کارزار = کالجار، کالنجار.
آزیش = آجیش .
آزیدن =آجیدن .
مرگ ارزان = مرگ ارجان .
راز = راج .
باز= باج .
بز = بج :
ای فلک بوس داده بر کف پاج
هیچ نیکی ز تو نداشته باج
بخت نیکت چو بج به آس دوان
در بهمان به آستان تو باج .
سوزنی .
> و به «چ » تبدیل شود:
پزشک = پچشک :
همرنگ زرشک شد سرشکم
بگرفت رگ مجس پچشکم .
نایزه = نایچه .
> و در صرف پاره ای از افعال و مصادر فارسی به «خ » تبدیل گردد:
بیاز، از آختن .
بیاموز، از آموختن .
بیامیز، از آمیختن .
بیاویز، از آویختن .
بیفراز، ازافراختن .
بیفروز، از افروختن .
بینداز، از انداختن .
بیندوز، از اندوختن .
بباز، از باختن .
ببیز، از بیختن .
بپز، از پختن .
بپرداز، از پرداختن .
بتاز، از تاختن .
بدوز، از دوختن .
بریز، از ریختن .
بساز، از ساختن .
سپوز، از سپوختن .
بسوز، از سوختن .
بفراز، از فراختن .
بگداز، از گداختن .
بگریز، از گریختن .
بنواز، از نواختن .
> و بدل از «ژ» آید:
زکیدن = ژکیدن .
آزخ = آژخ .
زیره = ژیره .
کوز = گوژه :
بدو گفت کای پشت بخت تو کوز
کسی از شما زنده مانده ست نوز.
اسدی .
در و دشت را شبنم چرخ کوز
کند ایمن از تف و تاب تموز.
نظامی .
مزده = مژده .
بازگونه = باژگونه .
زنده پیل = ژنده پیل .
> و به «ژ» بدل شود:
زیر = ژیر (به لهجه ٔ گیلکی ).
روز = روژ.
زند، زنده = ژند.
> و به «س » تبدیل گردد:
زفت = سفت .
دیز = دیس .
شب دیز = شب دیس .
ایاز = ایاس :
گر تو مرد طالبی و حق شناس
بندگی کردن بیاموز از ایاس .
عطار.
پرواز = پرواس .
پرداز = پرداس :
به عهد او بود از جوربدکنش رستن
به خیر او بود از شر این جهان پرداس .
تنگز = تنگس :
چهره همه گلگونه و تزویر چو لاله
چنگال همه ناخن درنده چو تنگس .
اثیرالدین اخسیکتی .
> و بدل از «س » آید:
اسپرز = اسپرس .
اسپریز = اسپریس (میدان کارزار).
> و به «ش » تبدیل گردد:
دندان ابریز = دندان اپریش ، دندان فریش .
لغزیدن = لخشیدن .
زنگله = شنگله .
زلو = شلو، شلوک ، شلکه ، شلکا.
دریوز = دریوش :
زین خانه ٔ الفنج از این معدن کوشش
برگیر هلا زاد و مرو لاغر و دریوش .
ناصرخسرو.
مریز = مریش :
مرا خود دلی دردمند است و ریش
تو نیزم نمک بر جراحت مریش .
سعدی .
زغال = شکال ، زکال :
گردد از فرّ شما گوهر الماس جمد
گردد از سهم شما دانه ٔ یاقوت شکال .
ازرقی .
> و به «غ » بدل گردد:
گریز = گریغ :
نترسیده از نیزه و تیر و تیغ
که در دین ما نیست روی گریغ.
فردوسی .
زالوک = غالوک :
کمان گروهه ٔ زرین به چرخ گشته هلال
ستاره یکسر غالوکهای سیم اندود.
خسروانی .
آمیز = آمیغ :
چو دریافت دلدار آمیغ جفت
به باغ بهارش گل نو شکفت .
؟
> و به «ف » بدل گردد:
زغند = فغند :
کرد روبه یوزواری یک زغند
خویشتن را زان میان بیرون فکند.
رودکی .
هم آهوفغند است هم یوزتک
هم آهسته خوی است هم تیزگام .
؟ (از آنندراج ).
> و بدل از «ک » آید:
مزیدن = مکیدن :
ز بی شیری انگشت خود می مزید
به مادر بر انگشت خود می گزید.
نظامی .
> و به «م » بدل گردد:
دژبراز= دژبرام (به معنی زشت ، خشم آلود، و هر کدام احتمال عکس و ترادف نیز دارد. (آنندراج ) :
بیارامید دیو دژبرامش
همان آهسته خوی تیزگامش .
فخرگرگانی .
> و به «هَ» بدل گردد:
ستیزیدن = ستیهیدن ، ستیهش :
اندر ستیهش است به من این زن
می نازدی به چادر و شلوارش .
ناصرخسرو.
بازو = باهو.
براز = براه :
کار زرگر شود به زر براه
زربه زرگر سپار و کار بخواه .
عنصری .
مجلس شاه بدیدم نه بدان نظم و نسق
صدر درگاه بدیدم نه بدان فرّ و براه .
درواز = درواه :
ز بیم آتش تیغش که بر شود به فلک
ستارگان همه در برج خویش درواهند.
امیرمعزی .
> حرف «ز» در عربی :
بدل از «ح » آید:
زلقوم = حلقوم .
> و گاه به «د» بدل گردد:
عجالز = عجالد .
> و گاه به «ذ» بدل گردد:
فزع = بذع .
> و گاه به «س »بدل گردد:
کزیره = کسیره .
> و گاه بدل از «س » آید:
غرز = غرس .
زعتر = سعتر.
> و گاه بدل از «ص » آید:
حزد = حصد.
زندوق = صندوق .
قوزقام = قوص قام .
لزق = لصق .
یزدق = یصدق .
> و در بعضی کلمات عربی به «ص » و «س » تبدیل می شود:
بزاق = بصاق ، بساق .
زعتر = صعتر، سعتر.
> قلقشندی گوید: گاه عرب «ص » را نزدیک به «ز» تلفظ و صراط را همچون زراطادا کند. (صبح الاعشی ج 1 ص 161).
> و گاه بدل از «ض » آید:
حامز = حامض .
> و در برخی از الفاظ عربی با «ط» و «د» بدل شود. و به جای هر یک از آن دو به کار رود:
عجالز = عجالط، عجالد.
حرف «ز» در تعریب :
> گاه بدل از «ج » آید. مانند:
زیبق = جیوه .
کنز = گنج .
هنزمن = انجمن . (قاموس ).
> و گاه به «ج » بدل شود:
پزشک = بجشک .
> و گاه به «ذ» تبدیل گردد:
زنخ = ذقن .
> و گاه بدل از «ژ» آید:
زنده فیل = ژنده پیل .
کزاغند = گژاغند .
> و گاه بدل از «س » آید:
رزداق = روستا، رستاق .
> و گاه بدل از «ش » آید:
زنجرف = شنگرف .
زنجبیل = شنگبیل .
> و گاه به «ص » بدل گردد:
بوزی = بوصی .
گازر = قصار.
و مخفف «از» آید در همه موارد: از آن ، زان . از این ، زین . از انک ، زانک . از او، زو. ازش ، زش . ازم ، زم . و بجای از،در تمامی معانی و موارد استعمال به کار رود :
بگرد اندرش سرخ و زرد و بنفش
ز هر گونه ای برکشیده درفش .
فردوسی .
ز دیبا و دینار و در و گهر
ز تاج و ز تیغ و کلاه و کمر.
فردوسی .
ز اسبان رومی و دیبای چین
ز تخت و ز تاج و ز تیغ و نگین .
فردوسی .
ز پوشیدنی و ز گستردنی
ز هر چیز کان باشد آوردنی .
فردوسی .
ز شهزادگان سیصد و شصت گرد
دلیران و مردان بادستبرد.
فردوسی .
ز چیزی که در گنج بد بردنی
ز افکندنیها و گستردنی .
فردوسی .
ز زرین و سیمین و از تخت عاج
همان یاره و طوق زرین و تاج .
فردوسی .
|| از جمله ٔ. از زمره ٔ. از افراد. از تمامی :
ای زهمه مردمی تهی و تهک
مردم نزدیک تو چرا پاید.
ابوشکور.
ز هر بدی که تو گوئی هزار چندانم
مرا نداند زان گونه کس که من دانم .
سوزنی .
نه ز دولت نظری خواهم داشت
نه ز سلوت اثری خواهم داشت .
خاقانی .
حافظ ز خوبرویان بختت جز این قدر نیست
گر نیستت رضائی حکم قضا بگردان .
حافظ.
|| از طرف . از سوی . از جانب :
مهر جوئی ز من وبی مهری
هده خواهی ز من و بی هده ای .
رودکی .
ببر این همه هدیه ها نزد شاه
بگویش ز دادار گیتی پناه .
فردوسی .
کنون روز بادافره ایزدیست
مکافات بد را ز یزدان بدیست .
فردوسی .
بگردون گردان کله برفراخت
همه شادمانی ز یزدان شناخت .
فردوسی .
ز یزدان بر آن شاه باد آفرین
که نازد بدو تخت و تاج و نگین .
فردوسی .
همی گفت کای کردگار سپهر
خداوند هوش و خداوند مهر
همه نیکوئیها بگیتی ز تست
نیایش ز فرزند گیرم نخست .
فردوسی .
به گرسیوز آمد ز کار نیا
دو رخ زرد و یک دل پر از کیمیا.
فردوسی .
سحرگه مرا چشم بغنوده دوش
زیزدان بیامد خجسته سروش .
فردوسی .
آن جخش ز گردنش بیاویخته گوئی
خیگی است پر از باد بیاویخته از بار.
لبیبی .
|| از فراز. از روی :
یکی نیزه زد بر کمرگاه اوی
ز زین برگرفتش بکردار گوی .
فردوسی .
|| نزد. پیش :
خروشید و زد دست بر سر ز شاه
که شاهامنم کاوه ٔ دادخواه .
فردوسی .
|| مطابق . موافق با :
ز راه خرد بنگری اندکی
که معنی مردم چه باشد یکی .
فردوسی .
|| از میان . از بین :
آهو ز تنگ و کوه بیامد بدشت و باغ
بر سبزه باده خوش بود اکنون اگر خوری .
رودکی .
هر که را بخت یارمند بود
گو بشو مرده را ز گور انگیز.
خسروی .
دریغ آن شهنشاه والاگهر
بمردی ز شاهان برآورده سر.
فردوسی .
خدنگی که پیکان او در ستیز
ز ترکش برآورد گرد دلیر.
فردوسی .
ز همه خوبان سوی تو بدان یازم
که همه خوبی سوی تو بود یازان .
شهره آفاق .
|| از ظلم . از ستم . از بیداد. از دست :
چو بشنید رنگ رخش زرد شد
ز گردون دل او پر از درد شد.
فردوسی .
گفتم فغان کنم ز تو ای بت هزار بار
گفتا که از فغان بود اندر جهان فغان .
عنصری .
زی تیرنگه کرد پر خویش برو دید
گفتا ز که نالیم که از ماست که بر ماست .
ناصرخسرو (دیوان چ دانشگاه ص 524).
|| از طریق . از روی :
ز کوی میکده برگشته ام ز راه خطا
مرا دگر ز کرم بر ره صواب انداز.
حافظ.
|| از نزد. از پیش :
بدو گفت چون بازگردم ز شاه
تو باید که با من بیائی براه .
فردوسی .
|| بلافاصله . بی درنگ :
از او چیز بستد همه هر چه داشت
به بند گرانش ز ره بازداشت .
فردوسی .
بنزدیک بهرام بردش زراه
بدان تا کند بیگناهش تباه .
فردوسی .
|| ب . به :
سپاهی که نوروز گرد آورید
همی نیست کردش ز ناگه شجام .
فرخی .
چو بنهاد آن تل سوسن ز پیش من چنان بودم
که پیش گرسنه بنهی ترید چرب و بهنانه .
حکاک .
|| در. اندر :
شکفت لاله تو زیغال بشکفان که همی
ز پیش لاله بکف برنهاده به زیغال .
رودکی .
|| متعلق به . مال :
هنرها ز یزدان نبینی همی
بچرخ طلب برنشینی همی .
فردوسی .
زمانه زما نیست گر بنگری
ندارد کسی آلت داوری .
فردوسی .
|| با «در» ترکیب شود و معنی سزاوار و شایسته را دهد: ز در. از در :
رویت ز در خنده و سبلت ز در تیز
گردن ز در سیلی و پهلو ز در لت .
لبیبی .
|| تعیین مقدار و مدت :
بخشکی بکرد آنچه بایست کرد
چه کشتی به آب اندر افکند مرد
بفرمود تا توشه برداشتند
ز یکساله تا آب بگذاشتند.
فردوسی .
بی از آنکه در ابروش گره بینی یا خم
عمودی ز چهل من بخماند چو دوالی .
فرخی .
|| ابتداء زمان و مکان ، مرادف من ابتدائیه :
ز آغاز باید که دانی درست
سر مایه ٔ گوهران از نخست .
فردوسی .
پسر آن ملکی تو که به مردی بگشاد
ز عدن تا جزران و ز جزران تا ککری .
فرخی .
ز اول وفا نمودی چندانکه دل ربودی
چون مهر سخت کردی سست آمدی بمیدان .
سعدی .
|| از برکت . در سایه ٔ :
شما را ز من هوش و جان در تن است
بمن نگرود هر که اهریمن است .
فردوسی .
|| از انبوه . از کثرت :
وز آنجا بشهر بخارا کشید
ز لشکر زمین شد همی ناپدید.
فردوسی .
ز بس گونه گونه سنان درفش
بسرهای زرین و زرینه کفش .
فردوسی .
بر اوزر و گوهر همی ریختند
ز هر مشک و عنبر همی بیختند
ز دینار شد تارکش ناپدید
ز گوهر کسی چهره ٔ او ندید.
فردوسی .
بدو گفت فردا در این رزمگاه
ز افکنده ، موران نیابند راه .
فردوسی .
|| درباره ٔ. درخصوص . راجع به :
ز چیزی که رفت اندر آن رزمگاه
بقیصر نبشت اندر آن نامه شاه .
فردوسی .
یکی نامه بنوشت زی شهریار
ز پرموده و لشکر بیشمار.
فردوسی .
زپرویز چون داستانی شگفت
ز من بشنوی یاد باید گرفت .
فردوسی .
|| برای . بعلت . بسبب . در نتیجه . در اثر :
بچاه سیصد باز اندرم من از غم او
عطای میر رسن ساختم ز سیصد باز.
شاکر بخارایی .
فاخته گون شد هوا ز گردش خورشید
جامه خانه بتیک فاخته گون شد.
رودکی .
آن ساعدی که خون بچکد زو ز نازکی
گر برزنی بر او بر یک تار ریسمان .
خسروی .
چو خورشید بر آسمان روشنند
ز مردی همه ساله در جوشنند.
فردوسی .
از ایشان ز صد نامور یک نماند
ز کشته ، گریزنده را ره نماند.
فردوسی .
ز بیچاره گان خواسته بستدی
ز نفرین ، به روی تو آمد بدی .
فردوسی .
ز نفط سیه چوبها برفروخت
بفرمان یزدان چو هیزم بسوخت .
فردوسی .
سیاوش ز گفتار او شاد شد
نهانش ز اندیشه آزاد شد.
فردوسی .
بکوه هماون ز جوشن تنم
بخست و نبود ایچ پیراهنم .
فردوسی .
ز ناخوبکاری که او رانده است
به بد نام او در جهان مانده است .
فردوسی .
روز من گشت از فراق تو شب
نوش من شد ز اندهانت کبست .
اورمزدی .
آن صنم را ز گاز و از نشکنج
تن بنفشه شد و دو لب نارنج .
عنصری .
دوستانم همه ماننده ٔ وسنی شده اند
همه زانست که با من نه درم مانده نه زر.
عسجدی .
حیدر کز او رسید و ز فخر او
از قیروان بچین خبر خیبر.
ناصرخسرو.
آنکه چون مداح او نامش براند بر زبان
زازدحام لفظ و معنی جانش در غوغا بود.
ناصرخسرو.
تحیر است چو از دیدن ستاره بروز
ز دیدن قمر اندر شبان تیره مرا.
سوزنی .
گرچه تب استخوان من کرد ز مهر گرم و رفت
همچو تبم نمیرود آتش مهر از استخوان .
حافظ.
خنده و گریه ٔ عشاق ز جائی دگر است
می سرایم بشب و وقت سحر می مویم .
حافظ.
|| بهره . نصیب :
ز تو آیتی در من آموختن
ز من دیو را دیده بردوختن .
نظامی .
ز من جستن و ره نمودن ز تو
بجان آمدن جان فزودن ز تو.
نظامی .
از او ناز و عتاب و عشوه و نامهربانیها
ز من عجز و نیاز و بندگی و جانفشانیها.
|| از قبیل . از گوهر.از نژاد :
بدوگفت پرورده ٔ پیلتن
سرافراز باشد به هر انجمن
تو فرزند بیداردل رستمی
ز دستان سامی و از نیرمی .
فردوسی .
|| برای تشخیص و تمیز دو چیز و یا دو کس آید :
چو بندوی شد بی گمان کان سپاه
همی بازنشناسد او راز شاه .
فردوسی .
|| با برخی افعال آید و معنی روی گرداندن و جدا شدن ، انصراف و گسیخته شدن دهد:
بهستیش باید که خستو شوی
ز گفتار بیکار یکسو شوی .
فردوسی .
چو خواهی که یابی ز هر بد رها.
فردوسی .
گریزان برفتند یکسر سپاه
زگیو سرافراز لشکرپناه .
فردوسی .
بهنگامه ٔ بازگشتن ز راه
همانا نکردی بلشکر نگاه .
فردوسی .
چه رفتن ز پیمان چه رفتن ز دین .
اسدی .
ز تاب و رنگ همچون زمْردین تاج
ز هم آمیخته گسترده بر عاج .
(ویس و رامین چ کلکته ص 16).
|| با برخی افعال بیاید و معنی ضد یا نفی معنی اصل آن فعل دهد:
ز یاد کردن ؛ از یاد بردن . بخشیدن ز، بخشائیدن ز؛ دریغ کردن . مضایقه . و رجوع به بخشیدن ز، در این لغت نامه شود :
که چندان کجا راه بگذاشتند
یکی چشم ز ایرج نه برداشتند.
فردوسی .
چه رفتن ز پیمان چه رفتن زدین .
اسدی .
|| گاه زائد و برای استواری وزن شعر یا زینت جمله آید: گر انکه ، گر زانکه . وزانکه ، ور زانکه . ناگه ، ز ناگه . ناگهان ، ز ناگهان :
ز ناگه بار پیری در من افتاد
چو در خفته فتد ناگه کرنجو.
فرالاوی .
گر من بمثل سنگم با تو غرباسنگم
ور زانکه تو چون آبی با خسته دلم ناری .
ابوشکور.
چندیت مدح گفتم و چندین عذاب دید
گر زانکه نیست سیمت جفتی شمم فرست .
منجیک .
چو پیری درآید ز ناگه به مرد
جوانش کند باده ٔ سالخورد.
فردوسی .
ز ناگه بروی اندر افتاد طوس
تو گوئی ز پیل ژیان یافت کوس .
فردوسی .
وانگه به تبنکوی کش اندر سپردشان
ور زانکه نگنجند بدو درفشردشان .
منوچهری .
ز ناگه بر مرغزاری رسید
درختان بارآور و سبزه دید.
(گرشاسب نامه ).
همی خواست یاری بزاری و درد
ز ناگه نریمان بدو بازخورد.
(گرشاسب نامه ).
که آفتاب شریعت بطالع مسعود
به اوج برج سعادت ز ناگهان آمد.
کمال الدین اسماعیل .
اگر رنجی ز ناگه در دل آید
ز تسلیم و رضا کارت گشاید.
افسر.
|| و بیشتر پس از بی ، زیاده شود :
بی ز تقلیدی نظر را پیشه کن
هم به رأی و عقل خود اندیشه کن .
مولوی .
بی ز ابراهیم نمرود گران
کرد با کرکس سفر تا آسمان .
مولوی .
چون چراغی بی ز زیت و بی فتیل
نی کثیرستش ز نور و نی قلیل .
مولوی .
بی ز استعداد بر کانی روی
بر یکی گوهر نگردی محتوی .
مولوی .
بی ز دستی دستها بافد همی
جان جان سازد مصور آدمی .
مولوی .
بی ز ضدی ضد را نتوان نمود
وآن شه بی مثل را ضدی نبود.
مولوی .
بی ز مفتاح خرد این قرع باب
از هوا باشد نه از روی صواب .
مولوی .
جانب دیگر برفت آن مرد زخم
بی محابا بی مواسا بی ز رحم .
مولوی .
نقش بی کف کی بجنبد بی ز موج
خاک بی بادی کجا آید ز اوج .
مولوی .
گفت نه من پیش از او زاییده ام
بی ز ریشی بس جهان را دیده ام .
مولوی .
آنچنانکه میرود تا غرب و شرق
بی ز زاد و راحله این دل چو برق .
مولوی .
گفت استعداد هم از شه بود
بی ز جان کی مستعد گردد جسد.
مولوی .
|| را (حرف اضافه در مفعول بواسطه ) :
بخوبی نهد رسم و بنیادها
ز دولت بنیکی کند یادها. (از آنندراج ).
|| نسبت به . قیاس به :
آنچه کرده است ز آنچه باید کرد
سختم اندک نماید و سوتام .
فرخی .
فردا بیادگار صاحب از امروز
چو نانک امروز بهتر است ز دینه .
سوزنی .
|| از قبیل . مانند :
دگر آنکه گفتی که از خواسته
ز دینار و از گنج آراسته .
فردوسی .
|| برای تخفیف : آواز، آوا :
هر که جان خفته را ازخواب جهل آوا کند
خویشتن را گرچه دون است ای پسر والا کند.
ناصرخسرو.
ز. ( حرف ) صورت حرف سیزدهم است از حروف هجا و در حساب جُمَّل آن را به هفت دارند و در شمار ترتیبی نماینده عدد 13 است و نام آن زاء، زای ، زی و ز است. و آن را در مقابل زاء غلیظه «ژ»، زاء خالصه و زاء اخت الراء گویند و در تجوید از حروف اسلیه و مائیه و حروف مهجوره و نیزاز حروف مصمته مکسوره باشد و در اصطلاح وقوف سجاوندی علامت خاصه برای مواضعی از آیات قرآن است که وصل در آنها اصل و وقف نیز مستحسن باشد. و در تقویم نگاری نماینده روز شنبه است. و نیز مراد از این حرف برج عقرب باشد. مؤلف نفائس الفنون صورت حرف «ز» را در خط عربی بدین گونه تعریف کند: و مقدار سر زای دو نقطه است. و گفته اند که ربع مجموع او باشد. از طرف بالا باریکتر فرا گیرند و طرف زیرین از آن غلیظتر چه او مرکب است از یک خط مقوس و ربع دائره. ( نفائس الفنون ص 10 ). و رمز زائد است اندر کتابت چون کاتب چیزی زیاده بر اصل نویسد و بر سر کلمه اول «ز» و آنجا که قسمت زائد ختم شده بر بالای آخرین کلمه «الی » گذارند. و این برای آن است که مکتوب را محو نکنند و بر آن خط نکشند.
حرف «ز» در برخی از لهجه های فارسی :
> به «ج » تبدیل شود. مانند:
روز = روج.
سوز =سوج.
سوزه = سوجه.
پوزش = پوجش.
مردآویز = مرداویج.
غریفز = غریفج .
ارز = ارج.
ارغز = ارغج.
پزشک = بجشک .
پنبه زار = پنبه جار ( به لهجه طبری ).
زیر = جیر.
تیریز = تیریج.
زلو = جلو.
ملاز =ملاج ، ملاجه.
نوز= نوج :
زیب زمانه باد ز تاج و سریر تو
تا هست زیب بستان از سرو و بید و نوج.
آزیش = آجیش.
آزیدن =آجیدن.
مرگ ارزان = مرگ ارجان.
راز = راج.
باز= باج.
بز = بج :
ای فلک بوس داده بر کف پاج
هیچ نیکی ز تو نداشته باج
بخت نیکت چو بج به آس دوان
در بهمان به آستان تو باج.
پزشک = پچشک :
همرنگ زرشک شد سرشکم
بگرفت رگ مجس پچشکم.
نایزه = نایچه.
> و در صرف پاره ای از افعال و مصادر فارسی به «خ » تبدیل گردد:
بیاز، از آختن.
بیاموز، از آموختن.
بیامیز، از آمیختن.
بیاویز، از آویختن.
بیفراز، ازافراختن.
بیفروز، از افروختن.
بینداز، از انداختن.
بیندوز، از اندوختن.
بباز، از باختن.
حرف «ز» در برخی از لهجه های فارسی :
> به «ج » تبدیل شود. مانند:
روز = روج.
سوز =سوج.
سوزه = سوجه.
پوزش = پوجش.
مردآویز = مرداویج.
غریفز = غریفج .
ارز = ارج.
ارغز = ارغج.
پزشک = بجشک .
پنبه زار = پنبه جار ( به لهجه طبری ).
زیر = جیر.
تیریز = تیریج.
زلو = جلو.
ملاز =ملاج ، ملاجه.
نوز= نوج :
زیب زمانه باد ز تاج و سریر تو
تا هست زیب بستان از سرو و بید و نوج.
مجد همگر ( رشیدی ).
کارزار = کالجار، کالنجار.آزیش = آجیش.
آزیدن =آجیدن.
مرگ ارزان = مرگ ارجان.
راز = راج.
باز= باج.
بز = بج :
ای فلک بوس داده بر کف پاج
هیچ نیکی ز تو نداشته باج
بخت نیکت چو بج به آس دوان
در بهمان به آستان تو باج.
سوزنی.
> و به «چ » تبدیل شود:پزشک = پچشک :
همرنگ زرشک شد سرشکم
بگرفت رگ مجس پچشکم.
نایزه = نایچه.
> و در صرف پاره ای از افعال و مصادر فارسی به «خ » تبدیل گردد:
بیاز، از آختن.
بیاموز، از آموختن.
بیامیز، از آمیختن.
بیاویز، از آویختن.
بیفراز، ازافراختن.
بیفروز، از افروختن.
بینداز، از انداختن.
بیندوز، از اندوختن.
بباز، از باختن.
فرهنگ عمید
نام واج «ز».
نام واج «ز».
سیزدهمین حرف الفبای فارسی، زِ، زا. &delta، در حساب ابجد: «۷ ».
سیزدهمین حرف الفبای فارسی، زِ، زا. &delta، در حساب ابجد: «۷ ».
سیزدهمین حرف الفبای فارسی؛ زِ؛ زا. Δ در حساب ابجد: «۷ ».
دانشنامه عمومی
ز حرف یازدهم در الفبای عربی (زای)، سیزدهم در الفبای فارسی (زِ) و هفتمینِ الفبای عبری (زین ז) است. در حساب جمل به مثابهٔ عدد ۷ و منسوب به آن «زائی» است.
wiki: الفبای سیریلیک است.
wiki: ز (سیریلیک)
دانشنامه آزاد فارسی
زحل
سیزدهمین حرف از الفبای فارسی و یازدهمین از الفبای عربی (ابتثی) و حرف هفتم از حروف ابجد. در حساب جمل آن را معادل هفت به حساب می آورند. از نظر آوایی، آن را نمایندۀ صامتِ لثوی ـ دندانی ـ سایشی واک دار می دانند. نام این حرف «زِ= ze» و «زا= zâ» و «زی= zi» است. این حرف در تقویم نگاری، رمز روز شنبه و در نجوم، رمز برج عقرب است. در متون کهن و شعر، حرف «ز» مخففِ حرف اضافۀ «از» است، مثل «ز کوی یار می آید نسیم باد نوروزی» (حافظ).
سیزدهمین حرف از الفبای فارسی و یازدهمین از الفبای عربی (ابتثی) و حرف هفتم از حروف ابجد. در حساب جمل آن را معادل هفت به حساب می آورند. از نظر آوایی، آن را نمایندۀ صامتِ لثوی ـ دندانی ـ سایشی واک دار می دانند. نام این حرف «زِ= ze» و «زا= zâ» و «زی= zi» است. این حرف در تقویم نگاری، رمز روز شنبه و در نجوم، رمز برج عقرب است. در متون کهن و شعر، حرف «ز» مخففِ حرف اضافۀ «از» است، مثل «ز کوی یار می آید نسیم باد نوروزی» (حافظ).
wikijoo: ز
واژه نامه بختیاریکا
( زِ ) ( فا ) ؛ از
پیشنهاد کاربران
از، که در شعر و سرود به خاطر اهنگین شدن و موزون شدن شعر از این کلمه استفاده میشود
کلمات دیگر: