عبدالقیس از قبیله های عرب حجاز که در تمام نقاطی که عربها زندگی می کردند نیز شاخه هایی از این قبیله وجود داشت. پیش از ظهور اسلام نقش برجسته ای در جنگ های صورت گرفته با شاهان ساسانی داشته است و به کرات به سپاهیان ایران که قصد گسترش قلمرو حکومت خود را داشته اندحمله می کرد. شاپور دوم ساسانی اقدام به سرکوب عبدالقیس کرد و با حمله به بخش هایی از عربستان بسیاری از افراد این قبیله را کشت و بعدها بخشی از آن ها را به استان کرمان کوچ داد. شاپور دوم پس از جنگ با رومیان با اعراب آشتی کرد و بعضی از قبایل تَغلِب و عبدالقیس و بکربن وائل را در تَوَّج و شهرهای دیگر سکونت داد.
دانشنامه ایرانیکا:
دانشنامه جهان اسلام: توج
رسول جعفریان- تاریخ خلفا
دائرةالمعارف فارسی
دائرةالمعارف تشیع به نقل از: الاغانی- تاریخ ابن خلدون- تاج الفروس- جهره انساب العرب و چند منبع دیگر
طایفه و قبیله عبدالقیس یا عبدقیس از قبایل قدیم عرب در تهامه در عربستان شرقی که شاخه ای از قبیله «ربیعه» است. این طایفه از ذریه «عبدالقیس بن افصی بن… ربیعة بن نزار بن معدبن عدنان» است. عبدالقیس قبیله ای عدنانی بوده و نسب آن ها به عبد القیس بن أفصی بن دعمی بن جدیلة بن أسد بن ربیعة بن نزار بن معد بن عدنان برمی گردد. وطن اصلی آن ها در زمان جاهلیت «تهامه» بود و بعداً به دو منطقه بزرگ عربستان یکی «بحرین» و یکی «ساحل قطیف» مهاجرت کردند و این بحرین، ناحیه ای است که از قرن دهم میلادی به «الاحساء» معروف شده است و اکنون جزء استان های عربستان است. در سال های بعد به علت اینکه این طایفه جمعیت زیادی پیدا کردند عده ای به عمان و بعضی دیگر به سواحل ایران کوچ کردند. عبدالقیس در سال ۹ هجری مسلمان شدند.
در زمان عمر، خلیفه دوم، حَکَم بن ابی العاص با سپاهی بزرگ از قبایل عبدالقیس، اَزْد، تمیم، بَنوناجیه و دیگران، از بحرین از راه دریایی به ایران یورش آورد و پس از گرفتن جزیرة اَبَرکاوان (قشم) در سال ۱۸ یا ۱۹ تَوَّج را فتح کرد. او پس از گشودن توج، در آنجا مساجدی ساخت و طایفة عبدالقیس را در آنجا ساکن کرد.
همراه با کشورگشایی های مسلمانان، عبدالقیس مهاجرت تازه ای به کوفه کردند و در زمان عمربن خطاب، محله ای را به خود اختصاص دادند و مسجدی بنا کردند و با قبیله «بنی جمراء» که از تبار ایرانی بودند هم پیمان شدند. بنی عبدالقیس، از قبائل شیعه بودند و با علی بیعت کردند و در جنگ جمل شرکت کردند. در جنگ صفین، همراهی علی کرده و او «صعصعة بن صوحان» را فرمانده سپاه آن ها کرد و نیز جنگ های خونینی با خوارج نمودند. عبدالقیس در لشکرکشی مسلمانان به موصل و خراسان، شرکت داشتند، جنگجویان آن ها در خراسان در سال ۹۶ هجری قمری، چهار هزار نفر بودند. این طایفه در سیاست و حکومت منطقه های فتح شده نقش عمده ای نداشتند و عموماً در هر محل به آداب محیط مأنوس می شدند.
