مترادف تنگنا : جای تنگ، قبر، لحد، گور، گرفتاری، محظور، مضیقه، بن بست، تنگ راه ، تضییق، تنگی، ضیق، محدودیت ، سختی، فشار
متضاد تنگنا : فراخنا، مخمصه
تنگنا
مترادف تنگنا : جای تنگ، قبر، لحد، گور، گرفتاری، محظور، مضیقه، بن بست، تنگ راه ، تضییق، تنگی، ضیق، محدودیت ، سختی، فشار
متضاد تنگنا : فراخنا، مخمصه
فارسی به انگلیسی
narrow pass, strait, [fig.] tight corner, straightened circumstances
فارسی به عربی
عنق الزجاجة , فک , قرصة , مازق , مضیق
مترادف و متضاد
تنگنا، گیر، حیص و بیص، افیون
تنگنا، تنگراه، تنگه، راه خیلی باریک
تنگنا، مضیقه، اندک، نیشگون، موقعیت باریک، جآنشین
تنگنا، گیر، کوچه بن بست، وضع بغرنج و دشوار، حالتی که از ان رهایی نباشد
تنگنا، مسیر جنگی
باب، تنگنا، تنگه، تنگ، بغاز
گیره، تنگنا، وراجی، فک، ارواره، دم گیره
تنگنا، کوچه بن بست
تنگنا، فاصله خیلی کم
گرفتاری، محظور، مضیقه
بنبست، تنگراه
۱. جای تنگ
۲. قبر، لحد، گور
۳. گرفتاری، محظور، مضیقه
۴. بنبست، تنگراه ≠ فراخنا
۵. تضییق، تنگی، ضیق، محدودیت ≠ مخمصه
۶. سختی، فشار
جای تنگ ≠ فراخنا
قبر، لحد، گور
فرهنگ فارسی
جای تنگ، کوچه تنگ، راه تنگ، سختی، فشار، تنگی
( اسم ) ۱ - تنگی ضیق . ۲ - جای تنگ مضیقه.۳ - سختی فشار . ۴ - در. کوه . ۵ - راه میان دو کوه . ۶ - قبر لحد . ۷ - دنیا . ۸ - قالب آدمی .
تنگنای . تنگی
( اسم ) ۱ - تنگی ضیق . ۲ - جای تنگ مضیقه.۳ - سختی فشار . ۴ - در. کوه . ۵ - راه میان دو کوه . ۶ - قبر لحد . ۷ - دنیا . ۸ - قالب آدمی .
تنگنای . تنگی
فرهنگ معین
(تَ ) (اِمر. ) ۱ - تنگی ، ضیق . ۲ - جای تنگ .
لغت نامه دهخدا
تنگنا. [ ت َ ] (اِ مرکب ) تنگنای . تنگی . (برهان ). ضیق و تنگی . (ناظم الاطباء)(فرهنگ فارسی معین ). تنگی هر چیزی . (شرفنامه ٔ منیری ). از: تنگ + نا (پسوند، همچون فراخنا و درازنا). (از حاشیه ٔ برهان چ معین ). || جای تنگ . (برهان ) (ناظم الاطباء). تنگجای . (از شرفنامه ٔ منیری ). جای تنگ . مضیقه . (فرهنگ فارسی معین ). به ضد فراخنا. جای تنگ . (انجمن آرا). مطلق جای تنگ . (غیاث اللغات ). حق آنست که بمعنی مطلق جای تنگ است چنانکه از مواقع استعمال همین معلوم می شود. (از آنندراج ) :
ز تنگنای قناعت قدم منه بیرون
که مرغ در قفس ایمن بود ز چنگل باز.
خو کرده به تنگنای شروان
با تنگی آب و نان مادر.
خاقانیا غریبم در تنگنای شروان
دارم هزار انده ، انده بری ندارم .
برگذر زین تنگنای ظلمت اینک روشنی
درگذر زین خشکسال آفت اینک مرحبا.
صبح امید مرا به تاختن هجر
برده و در تنگنای شام شکسته .
ازسموم قهرت اندر تنگنای معرکه
چون عرق بیرون تراود مغز خصم از استخوان .
وجوه امرای لشکر از اقامت رسم تعزیت و قیام به مهم تجهیز او به مدافعت ایشان پرداختند و برفور از تنگنای شهر به فضای صحرا انداختند. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی چ 1 تهران ص 103).
خسرو پیلتن بنام خدای
کی در این تنگنای گیرد جای ؟
شه دگرباره در گرفتن گور
شد در آن غار تنگنای به زور.
علم بفکن که عالم تنگنایست
عنان درکش که مرکب لنگ پایست .
ارسطو کجا تا به فرهنگ و رای
برونم جهاند از این تنگنای ؟
گدایی شنیدم که در تنگنای
نهادش عمر پای بر پشت پای .
بخاطرم غزلی سوزناک می گذرد
زبانه می زند از تنگنای دل به زبان .
دور از هوای نفس که ممکن نمی شود
در تنگنای صحبت دشمن مجال دوست .
خون خوری در چارمیخ تنگنا
در میان حبس و انجاس و عنا.
|| سختی و فشار. (فرهنگ فارسی معین ). سختی و دشواری . (ناظم الاطباء). محل زحمت و رنج . (از انجمن آرا) (از آنندراج ). کار دشوار و پیچیده : و این تنگنایی باشد که طبیب را متحیرکند. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ).
شهری به گفتگوی تو در تنگنای شوق
شب روز می کنند و تو در خواب صبحگاه .
در تنگنای حیرتم از نخوت رقیب
یارب مباد آنکه گدا معتبر شود.
در تنگنای حلقه ٔ این اژدهای پیر
شد چون لعاب افعی در حلق من زلال .
|| کوچه ٔ تنگ . (غیاث اللغات ). کوچه ٔ تنگ ، مقابل فراخنای . (آنندراج ). معبر تنگ :
آه را در تنگنای لب به زندان کن از آنک
ماجرای درد را محرم نخواهی یافتن .
زآب آتش زده کز دیده رود سوی دهان
تنگنای نفس از موج شرر بربندیم .
بیار آهی که چون از تنگنای لب رها گردد
ترا گویند بر کیوان نگر کایوان و ماه اینک .
برآنم کزین ره بدین تنگنای
به خشنودی تو زنم دست و پای .
نقل است که یک روز می گذشت با جماعتی در تنگنای راهی افتاد و سگی می آمد، با یزید بازگشت و راه بر سگ ایثار کرد تا سگ را باز نباید گشت . (تذکرة الاولیاء عطار).
شنیدم که در تنگنایی شتر
بیفتاد و بشکست صندوق در.
|| کنایه از قبرو لحد. (برهان ) (از فرهنگ فارسی معین ) (از آنندراج )(انجمن آرا) :
به خاک حافظ اگر یار بگذرد چون باد
ز شوق در دل آن تنگنا کفن بدرم .
|| دنیا. (برهان )(آنندراج ) (فرهنگ فارسی معین ) :
مانده شدی قصد زمین ساختی
سایه بر این آب و گل انداختی
باز چو تنگ آیی از این تنگنای
دامن خورشید کشی زیر پای
گرچه مجرد شوی از هر کسی
بر سر آن نیز نمانی بسی .
عهد چنان شد که درین تنگنای
تنگدل آیی و شوی باز جای .
- تنگنای خاک ؛ دنیا. (ناظم الاطباء) :
تا درد و محنت است در این تنگنای خاک
محنت برای مردم و مردم برای خاک .
جز حادثات ، حاصل این تنگنای چیست
ای تنگ حوصله چه کنی تنگنای خاک ؟
ای دوست دل منه تو در این تنگنای خاک
ناممکن است عافیتی بی تزلزلی .
- || قالب آدمی . (ناظم الاطباء). رجوع بمعنی هفتم شود.
- || قبر و لحد. (ناظم الاطباء). رجوع بمعنی پنجم شود.
- تنگنای دهر ؛ دنیا و روزگار. (ناظم الاطباء) :
از جوهر زمانه خواص وفا مجوی
در تنگنای دهر خلاص روان مخواه .
خاقانیا وفا مطلب زَاهل عصر از آنک
در تنگنای دهر وفا تنگیاب شد.
|| قالب آدمی هم هست . (برهان ) (آنندراج ) (فرهنگ فارسی معین ). || دره ٔ کوه و راه میان دو کوه . (برهان ) (فرهنگ فارسی معین ) (ناظم الاطباء). دره ٔ میان کوه . (انجمن آرا). راهی میان دو کوه و دره ٔ کوه . (از شرفنامه ٔ منیری ). دره ٔ کوه و راه میان کوه و میان دو کوه . (آنندراج ). به همه ٔ معانی رجوع به تنگ و دیگر ترکیبهای آن شود.
ز تنگنای قناعت قدم منه بیرون
که مرغ در قفس ایمن بود ز چنگل باز.
عمعق .
خو کرده به تنگنای شروان
با تنگی آب و نان مادر.
خاقانی .
خاقانیا غریبم در تنگنای شروان
دارم هزار انده ، انده بری ندارم .
خاقانی .
برگذر زین تنگنای ظلمت اینک روشنی
درگذر زین خشکسال آفت اینک مرحبا.
خاقانی .
صبح امید مرا به تاختن هجر
برده و در تنگنای شام شکسته .
خاقانی .
ازسموم قهرت اندر تنگنای معرکه
چون عرق بیرون تراود مغز خصم از استخوان .
ظهیر فاریابی (از آنندراج ).
وجوه امرای لشکر از اقامت رسم تعزیت و قیام به مهم تجهیز او به مدافعت ایشان پرداختند و برفور از تنگنای شهر به فضای صحرا انداختند. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی چ 1 تهران ص 103).
خسرو پیلتن بنام خدای
کی در این تنگنای گیرد جای ؟
نظامی .
شه دگرباره در گرفتن گور
شد در آن غار تنگنای به زور.
نظامی .
علم بفکن که عالم تنگنایست
عنان درکش که مرکب لنگ پایست .
نظامی .
ارسطو کجا تا به فرهنگ و رای
برونم جهاند از این تنگنای ؟
نظامی .
گدایی شنیدم که در تنگنای
نهادش عمر پای بر پشت پای .
(بوستان ).
بخاطرم غزلی سوزناک می گذرد
زبانه می زند از تنگنای دل به زبان .
سعدی .
دور از هوای نفس که ممکن نمی شود
در تنگنای صحبت دشمن مجال دوست .
سعدی .
خون خوری در چارمیخ تنگنا
در میان حبس و انجاس و عنا.
(مثنوی چ خاور ص 139).
|| سختی و فشار. (فرهنگ فارسی معین ). سختی و دشواری . (ناظم الاطباء). محل زحمت و رنج . (از انجمن آرا) (از آنندراج ). کار دشوار و پیچیده : و این تنگنایی باشد که طبیب را متحیرکند. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ).
شهری به گفتگوی تو در تنگنای شوق
شب روز می کنند و تو در خواب صبحگاه .
سعدی .
در تنگنای حیرتم از نخوت رقیب
یارب مباد آنکه گدا معتبر شود.
حافظ.
در تنگنای حلقه ٔ این اژدهای پیر
شد چون لعاب افعی در حلق من زلال .
مجد همگر (از آنندراج ).
|| کوچه ٔ تنگ . (غیاث اللغات ). کوچه ٔ تنگ ، مقابل فراخنای . (آنندراج ). معبر تنگ :
آه را در تنگنای لب به زندان کن از آنک
ماجرای درد را محرم نخواهی یافتن .
خاقانی .
زآب آتش زده کز دیده رود سوی دهان
تنگنای نفس از موج شرر بربندیم .
خاقانی (دیوان چ سجادی ص 541).
بیار آهی که چون از تنگنای لب رها گردد
ترا گویند بر کیوان نگر کایوان و ماه اینک .
خاقانی .
برآنم کزین ره بدین تنگنای
به خشنودی تو زنم دست و پای .
نظامی .
نقل است که یک روز می گذشت با جماعتی در تنگنای راهی افتاد و سگی می آمد، با یزید بازگشت و راه بر سگ ایثار کرد تا سگ را باز نباید گشت . (تذکرة الاولیاء عطار).
شنیدم که در تنگنایی شتر
بیفتاد و بشکست صندوق در.
(بوستان ).
|| کنایه از قبرو لحد. (برهان ) (از فرهنگ فارسی معین ) (از آنندراج )(انجمن آرا) :
به خاک حافظ اگر یار بگذرد چون باد
ز شوق در دل آن تنگنا کفن بدرم .
حافظ.
|| دنیا. (برهان )(آنندراج ) (فرهنگ فارسی معین ) :
مانده شدی قصد زمین ساختی
سایه بر این آب و گل انداختی
باز چو تنگ آیی از این تنگنای
دامن خورشید کشی زیر پای
گرچه مجرد شوی از هر کسی
بر سر آن نیز نمانی بسی .
نظامی (مخزن الاسرار چ وحید ص 118).
عهد چنان شد که درین تنگنای
تنگدل آیی و شوی باز جای .
نظامی (ایضاً ص 134).
- تنگنای خاک ؛ دنیا. (ناظم الاطباء) :
تا درد و محنت است در این تنگنای خاک
محنت برای مردم و مردم برای خاک .
خاقانی .
جز حادثات ، حاصل این تنگنای چیست
ای تنگ حوصله چه کنی تنگنای خاک ؟
خاقانی .
ای دوست دل منه تو در این تنگنای خاک
ناممکن است عافیتی بی تزلزلی .
سعدی .
- || قالب آدمی . (ناظم الاطباء). رجوع بمعنی هفتم شود.
- || قبر و لحد. (ناظم الاطباء). رجوع بمعنی پنجم شود.
- تنگنای دهر ؛ دنیا و روزگار. (ناظم الاطباء) :
از جوهر زمانه خواص وفا مجوی
در تنگنای دهر خلاص روان مخواه .
خاقانی .
خاقانیا وفا مطلب زَاهل عصر از آنک
در تنگنای دهر وفا تنگیاب شد.
خاقانی .
|| قالب آدمی هم هست . (برهان ) (آنندراج ) (فرهنگ فارسی معین ). || دره ٔ کوه و راه میان دو کوه . (برهان ) (فرهنگ فارسی معین ) (ناظم الاطباء). دره ٔ میان کوه . (انجمن آرا). راهی میان دو کوه و دره ٔ کوه . (از شرفنامه ٔ منیری ). دره ٔ کوه و راه میان کوه و میان دو کوه . (آنندراج ). به همه ٔ معانی رجوع به تنگ و دیگر ترکیبهای آن شود.
تنگنا. [ ت َ ] ( اِ مرکب ) تنگنای. تنگی. ( برهان ). ضیق و تنگی. ( ناظم الاطباء )( فرهنگ فارسی معین ). تنگی هر چیزی. ( شرفنامه منیری ). از: تنگ + نا ( پسوند، همچون فراخنا و درازنا ). ( از حاشیه برهان چ معین ). || جای تنگ. ( برهان ) ( ناظم الاطباء ). تنگجای. ( از شرفنامه منیری ). جای تنگ. مضیقه. ( فرهنگ فارسی معین ). به ضد فراخنا. جای تنگ. ( انجمن آرا ). مطلق جای تنگ. ( غیاث اللغات ). حق آنست که بمعنی مطلق جای تنگ است چنانکه از مواقع استعمال همین معلوم می شود. ( از آنندراج ) :
ز تنگنای قناعت قدم منه بیرون
که مرغ در قفس ایمن بود ز چنگل باز.
با تنگی آب و نان مادر.
دارم هزار انده ، انده بری ندارم.
درگذر زین خشکسال آفت اینک مرحبا.
برده و در تنگنای شام شکسته.
چون عرق بیرون تراود مغز خصم از استخوان.
خسرو پیلتن بنام خدای
کی در این تنگنای گیرد جای ؟
شد در آن غار تنگنای به زور.
عنان درکش که مرکب لنگ پایست.
برونم جهاند از این تنگنای ؟
نهادش عمر پای بر پشت پای.
زبانه می زند از تنگنای دل به زبان.
در تنگنای صحبت دشمن مجال دوست.
در میان حبس و انجاس و عنا.
ز تنگنای قناعت قدم منه بیرون
که مرغ در قفس ایمن بود ز چنگل باز.
عمعق.
خو کرده به تنگنای شروان با تنگی آب و نان مادر.
خاقانی.
خاقانیا غریبم در تنگنای شروان دارم هزار انده ، انده بری ندارم.
خاقانی.
برگذر زین تنگنای ظلمت اینک روشنی درگذر زین خشکسال آفت اینک مرحبا.
خاقانی.
صبح امید مرا به تاختن هجربرده و در تنگنای شام شکسته.
خاقانی.
ازسموم قهرت اندر تنگنای معرکه چون عرق بیرون تراود مغز خصم از استخوان.
ظهیر فاریابی ( از آنندراج ).
وجوه امرای لشکر از اقامت رسم تعزیت و قیام به مهم تجهیز او به مدافعت ایشان پرداختند و برفور از تنگنای شهر به فضای صحرا انداختند. ( ترجمه تاریخ یمینی چ 1 تهران ص 103 ).خسرو پیلتن بنام خدای
کی در این تنگنای گیرد جای ؟
نظامی.
شه دگرباره در گرفتن گورشد در آن غار تنگنای به زور.
نظامی.
علم بفکن که عالم تنگنایست عنان درکش که مرکب لنگ پایست.
نظامی.
ارسطو کجا تا به فرهنگ و رای برونم جهاند از این تنگنای ؟
نظامی.
گدایی شنیدم که در تنگنای نهادش عمر پای بر پشت پای.
( بوستان ).
بخاطرم غزلی سوزناک می گذردزبانه می زند از تنگنای دل به زبان.
سعدی.
دور از هوای نفس که ممکن نمی شوددر تنگنای صحبت دشمن مجال دوست.
سعدی.
خون خوری در چارمیخ تنگنادر میان حبس و انجاس و عنا.
( مثنوی چ خاور ص 139 ).
|| سختی و فشار. ( فرهنگ فارسی معین ). سختی و دشواری. ( ناظم الاطباء ). محل زحمت و رنج. ( از انجمن آرا ) ( از آنندراج ). کار دشوار و پیچیده : و این تنگنایی باشد که طبیب را متحیرکند. ( ذخیره خوارزمشاهی ).فرهنگ عمید
۱. [مجاز] سختی.
۲. [مجاز] فشار: خون خوری در چارمیخ تنگنا / در میان حبس و انجاس و عنا (مولوی: ۳۳۹ ).
۳. [قدیمی] راه تنگ.
۴. [قدیمی] تنگی: در تنگنای حیرتم از نخوت رقیب / یا رب مباد آنکه گدا معتبر شود (حافظ: ۴۵۸ ).
۵. [قدیمی] جای تنگ.
۶. [قدیمی] کوچۀ تنگ.
۲. [مجاز] فشار: خون خوری در چارمیخ تنگنا / در میان حبس و انجاس و عنا (مولوی: ۳۳۹ ).
۳. [قدیمی] راه تنگ.
۴. [قدیمی] تنگی: در تنگنای حیرتم از نخوت رقیب / یا رب مباد آنکه گدا معتبر شود (حافظ: ۴۵۸ ).
۵. [قدیمی] جای تنگ.
۶. [قدیمی] کوچۀ تنگ.
دانشنامه عمومی
تنگنا می تواند به موارد زیر اشاره داشته باشد.
تنگنا (فیلم ۱۳۵۲) فیلمی ساخته امیر نادری محصول سال ۱۳۵۲
تنگنا (فیلم ۱۳۷۴) فیلمی ساخته علی درخشی محصول سال ۱۳۷۴
تنگنا (فیلم ۱۳۸۵) فیلمی تلویزیونی محصول سال ۱۳۸۵ به کارگردانی علیرضا بذرافشان
تنگنا (فیلم ۱۳۵۲) فیلمی ساخته امیر نادری محصول سال ۱۳۵۲
تنگنا (فیلم ۱۳۷۴) فیلمی ساخته علی درخشی محصول سال ۱۳۷۴
تنگنا (فیلم ۱۳۸۵) فیلمی تلویزیونی محصول سال ۱۳۸۵ به کارگردانی علیرضا بذرافشان
wiki: نمایش نامه اثر محمود دولت آبادی می باشد. نگارش این نمایش نامه به سال ۱۳۴۷ و انتشار آن در سال ۱۳۴۹ می باشد.
wiki: تنگنا (نمایش نامه)
دانشنامه آزاد فارسی
تَنگنا
فیلمی ساختۀ امیر نادری در ۱۳۵۲ش. فیلم داستان یک ضدقهرمان است، با همان مایه های مورد علاقۀ نادری مانند تنهایی، سرگردانی، ناامیدی، زجر، جیب های خالی؛ داستان جوانِ آس وپاس و ولگردی به نامِ علی خوش دست و دوستان و دشمنانش که آن قدر اعتبار نداشتند که بتوانند با تهیۀ اندکی پول خود را از وضع نکبت بارشان نجات بدهند. تنگنا فیلمی اجتماعی بود که با ماجرای تلخ و سیاهی که روایت می کرد با استقبال تماشاگران مواجه نشد.
فیلمی ساختۀ امیر نادری در ۱۳۵۲ش. فیلم داستان یک ضدقهرمان است، با همان مایه های مورد علاقۀ نادری مانند تنهایی، سرگردانی، ناامیدی، زجر، جیب های خالی؛ داستان جوانِ آس وپاس و ولگردی به نامِ علی خوش دست و دوستان و دشمنانش که آن قدر اعتبار نداشتند که بتوانند با تهیۀ اندکی پول خود را از وضع نکبت بارشان نجات بدهند. تنگنا فیلمی اجتماعی بود که با ماجرای تلخ و سیاهی که روایت می کرد با استقبال تماشاگران مواجه نشد.
wikijoo: تنگنا
واژه نامه بختیاریکا
تنگ؛ تَنگِلایی؛ لاوار
پیشنهاد کاربران
خنس ، خنس و فنس
کلمات دیگر: