ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) الضبعی . تابعی است او از ابن عباس و از او قتاده روایت کند.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) ابن بقیّه ٔ نحوی . رجوع به ابن بقیه ابوطالب احمد... شود.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) تابعی است . او ازابی ذر و وی از رسول صلوات اﷲ علیه روایت کرده است .
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) ابجر. عبیداﷲ یا محمدبن قاسم . مغنّی مشهور. او از غیر نژاد عرب بود و روئی خوش و آوازی دلکش داشت و در مکّه میزیست . به سالی که ولیدبن هشام خلیفه ٔ اموی بزیارت خانه شد شیفته ٔ او گشت و ویرا با خود بدمشق برد.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) محمّدبن علی مکی . رجوع به محمّد... شود.
فرخی .
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) ابن عبدالمطلب بن هاشم بن عبدمناف عم رسول صلوات اﷲ علیه پدر امجد امیرالمؤمنین علی علیه السلام . نام آن حضرت عمران و بقولی عبد مناف است و اوّلی مشهورتر است و از اینرو حضرت امیر مؤمنان را علی عمرانی خوانند. رسول صلوات اﷲ علیه پس از وفات جدّ در کفالت ابوطالب بود و کرتی با او بسفر شام شد وتا سه سال پیش از هجرت در مقابل مشرکین حامی و حارس آن حضرت او بود و اکثر روات عامّه گویند او اسلام نیاورد و بعضی از روات سنت و جماعت و قاطبه ٔ محدّثین شیعه گویند قبول اسلام کرد لیکن ایمان خویش پوشیده میداشت تا بر حمایت و حفظ و مدافعت برادرزاده ٔ بزرگوار خود نزد کفار قریش قادرتر باشد و به سال دهم از بعثت وفات کرد و ابن عباس گوید رسول اکرم در پیش جنازه ٔ او بایستاد و فرمود ای عم صله ٔ رحم کردی و نیکوئیها به جای آوردی خداوند متعال ترا جزای خیر دهاد. و ابوطالب را چهار پسر بود، طالب و عقیل و جعفر و امیرالمؤمنین علی علیه السلام و دو دختر، ام هانی و جمّانه .
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) ابن غیلان بزاز. محدّث است .
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) احمدبن الحسین بن علی بن احمدبن محمدبن عبدالملک الزیات . مصاحب و راوی کتب ابن وحشیّه از معزّمین بطریقه ٔ محموده و معاصر ابن الندیم محمدبن اسحاق صاحب الفهرست بوده است . (از ابن الندیم ).
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) احمدبن بکر عبدی . رجوع به احمد ... شود.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) اسماعیل بن حسین بن محمدبن حسین بن احمدبن محمد. رجوع به اسماعیل ... شود.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) الضبعی . دینار حجام . تابعی است و قتاده از او روایت کند.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) المفضل بن سلمةبن عاصم اللغوی . عالم بمذهب کوفیّین و ملیح الخط. او در آغاز از پیوستگان فتح بن خاقان بود و صحبت ابن الاعرابی و علماء دیگر درک کرد. و برکتاب العین خلیل استدراکات داشت و در آن کتابی کرد و از اوست : کتاب البارع در علم لغت و از آن کتاب تنها باب همزه و هاء و عین وحاء و غین و خاء مبیّضه شده است ، کتاب الفاخر. کتاب العود و الملاهی . کتاب جلاء الشبه . کتاب الطیف . کتاب ضیاء القلوب فی معانی القرآن در بیست و چند جزو. کتاب معانی القرآن مفسر. کتاب الاشتقاق . کتاب الفاخر فیما یلحن فیه العامه . کتاب الزرع و النبات و النخل و انواع الشجر. کتاب خلق الانسان . کتاب مایحتاج الیه الکاتب . کتاب المقصور و الممدود. کتاب المطیب . کتاب المدخل الی علم النحو. کتاب الانواء و البوارح . کتاب الخطو القلم . کتاب جماهیرالقبائل و آن کتابی لطیف است وکتاب الرّد علی الخلیل و اصلاح ما فی کتاب العین من الغلط و المحال و التصحیف . و رجوع به مفضل ... شود.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) او از طالوت و از او نضربن اسماعیل روایت کند.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) تابعی است . او از ابی هریره و از او یحیی بن ابی کثیر روایت کند.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) تاج الدین فارسی شیرازی . او پس از عزل مؤیدالدین مرزبان بسعی اتابک بوزابه ، به وزارت مسعودبن محمد سلجوقی (527 -547 هَ . ق .) رسید لکن چون عقل و کیاستی وافی نداشت پس از قتل بوزابه معزول و به شیراز بازگشت . رجوع به دستورالوزراء خوندمیر ص 214 و حبط ج 1 ص 384 شود.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) خلافی محمودبن علی بن ابی طالب بن عبداﷲبن ابی الرجاءاصفهانی . (قاضی ...). فقه نزد محمدبن یحیی شهید فرا گرفت . و درعلم خلاف مرتبتی بلند یافت و در آن صاحب طریقه ٔ خاص گشت و تألیف او بنام التعلیقه شاهد فضل و تحقیق اوست . وفات او به سال 585 هَ . ق . بوده است .
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) رستم بن علی ملقب بمجدالملّة و کهف الامة. رجوع به رستم ... شود.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) رکن الدین طغرل بیک برادرچغری بیک . رجوع به محمدبن میکائیل بن سلجوق ... شود.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) سبی . از مردم سبیّه دهی به رمَلَه . محدّث است .
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) سعدبن محمدبن علی ازدی معروف به وحید. رجوع بسعد... شود.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) صوفی . خزرج بن علی بن العباس . یکی از مشاهیر اهل طریقت و از اصحاب جنید. او بشیراز بود سپس بجای دیگر شد و در رباطی منزل گرفت و درون و بیرون رباط بسیاهی کرد و گفت خانه ٔ سوگواران چنین باید و بدانجا ببود تا درگذشت . و جمال الدین ابوالفرج بن جوزی در صفةالصفوه گوید که ابوطالب صوفی حدیث باسناد از احمدبن عبداﷲ الفرسی روایت کند.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) طغرل بیک ، محمدبن میکائیل بن سلجوق بن دقاق ملقب به رکن الدین . رجوع به محمد... شود.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) عبدالجبار معافری بن محمدبن علی بن محمد مغربی لغوی . رجوع به عبدالجبار... شود.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) عبدالعزیزبن محمد السرخسی . رجوع به عبدالعزیز... شود.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) عبیداﷲبن احمدبن یعقوب انباری . مقیم واسط. از شیعه بابوشیَّه . او را صد و چهل کتاب و رساله است ، از جمله : کتاب البیان عن حقیقة الانسان . کتاب الشافی فی علم الدین . کتاب الامامه . (از ابن الندیم ).
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) علی بغدادی . او راست : عیون التواریخ . و حمداﷲ مستوفی از این کتاب نقل کرده است . رجوع به حبط ج 1 ص 358 شود.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) علی بن عبدالملک بن عباس قزوینی . رجوع به علی ... شود.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) فریدالدین عطار. محمدبن ابی بکر ابراهیم نیشابوری . کنیت او بقول مشهور ابوحامد است . رجوع به فریدالدین ... شود.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) قاضی . او از عکرمه و از او اسباط و ابراهیم بن عیینه روایت کنند.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) کرمانی . او راست : کتاب تفسیر.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) کلیم . شاعر فارسی مولد و منشاء او شهر کاشان و بقولی همدان . او کرتی به سال 1028 هَ . ق . و بار دیگر پس از آن تاریخ سفر هندوستان کرده و از سال 1055 هَ . ق . سمت ملک الشعرائی شاه جهان شهاب الدین بابری پادشاه هند یافته و منظومه ای موسوم به ظفرنامه بنام او کرده است . گویند نور جهان بیگم دختر اعتمادالدوله و زن شاه جهان که زنی هنرمند و بذله گو و شاعر و شعرشناس بود گاهی اشعار کلیم را تعییر و انتقاد میکرد و گاهی نیز با مزاح های لطیف باستهزاء او میپرداخت از جمله وقتی این بیت کلیم را که گوید:
ز شرم آب شدم آب را شکستی نیست
بحیرتم که مرا روزگار چون بشکست .
بشنید گفت جای حیرت نیست چه از بسیاری برودت خاطر وخُنُکی ، طبع کلیم منجمد شده و یخ بسته بوده است و البته یخ قابل شکستن است .
اشعار کلیم مثل گفته ٔ همه پیروان سبک هندی پر از اغلاقها و تعقیدها و تجشمهای مکروه و دور از ذوق سلیم است . و ابیات ذیل نسبةً از تکلفات سبک عاری است :
چنان لطف خاصیش با هر تن است
که هر بنده گوید خدای من است .
ای گلبن تازه خار جورت
اول بر پای باغبان رفت .
وضع زمانه قابل دیدن دوبار نیست
روپس نکرد هر که ازین خاکدان گذشت
طبعی بهم رسان که بسازی بعالمی
یا همتی که از سر عالم توان گذشت
بدنامی حیات دو روزی نبود بیش
آنهم کلیم با تو بگویم چسان گذشت
یک روز صرف بستن دل شد به آن واین
روز دگر به کندن دل زین و آن گذشت .
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) مأمونی . شاعری معاصر نوح بن منصور سامانی و از او در تاریخ یمینی دو قطعه در مدح ابوالحسن عتبی وزیر نوح به عربی آمده است .
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) مجدالدوله ، رستم بن فخرالدوله . یکی از سلاطین آل بویه در ری و اصفهان از 387 تا 420 هَ . ق . و محمودبن سبکتکین او را خلع کرد. پس از فخرالدوله مجدالدوله با صغر سن بجای پدر نشست و مادرش سیّده به انتظام امور ملک پرداخت و آنگاه که مجدالدوله به حد مردان رسید با مادر آغاز مخالفت کرد و سیّده از پسر برنجید و ابتدا به قلعه ٔ طبرک سپس به کردستان رفت و با بدربن حسنویه و فوجی از ابطال سپاه بصوب ری نهضت کردو مجدالدوله را با وزیر او دستگیر کرد و پس از روزی چند از جریمه ٔ پسر درگذشت و مجدالدوله بر مسند امارت مستقر گشت لکن به دستور پیشین مهام امور در قبضه ٔ اقتدا رسیده بود و شمس الدوله برادر مجدالدوله را حکومت همدان داد و ابوجعفر کاکویه را به امارت اصفهان فرستاد و پس از فوت سیّده در اوائل سال 420 هَ . ق . سلطان محمود غزنوی به عراق شتافت و مجدالدوله را با پسر او به غزنی فرستاد و مکتوبی به قادر خلیفه نوشت ومجدالدوله را به بدمذهبی و باطنی بودن متهم ساخت . مدت سلطنت مجدالدوله و مادر او سی وسه سال بوده است .
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) محمد انصاری . رجوع به محمّد ابوطالب انصاری شود.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) محمدبن حسن بن یوسف بن مطهر. فرزند علامه حلی ملقب به فخرالمحققین فقیه شیعی . او راست : کتاب ایضاح در شرح قواعد. شرح کتاب نهج المسترشدین . شرح مبادی الاصول . شرح تهذیب الاصول . مولد او به سال 682 هَ . ق . و وفات 771 هَ . ق . است .
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) محمّدبن محمّدبن علقمی . رجوع به ابن علقمی شود.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) محمّدبن محمّدبی ابراهیم بن غیلان . رجوع به محمّد... شود.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) محمّدبن مسلمه ، عمیدالدوله . بعد از عزل ابوطلحه وزارت یافت و لقب رئیس الرؤسا بدو دادند و میان او و بساسیری که از جمله ٔ امرای دیالمه بود خلاف و مشاجرتی برخاست بساسیری با اتباع خویش از بغداد بیرون شد و دست غارت و تاراج برد. و از مستنصر علوی مصر استمداد کرد و او به وی مدد داد و جنگ میان سپاهیان بغداد و بساسیری درگرفت و ابوطالب کشته و سپاه خلیفه بغداد منهزم گشت بساسیری بر بغداد مستولی شد و طغرل بیک سلجوقی به بغداد رفت و فتنه ٔ بساسیری را بنشاند.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) محمدبن میکائیل بن سلجوق ملقب به رکن الدوله . رجوع به محمد... شود.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) محمّدبن محمّدبن مکی . فرزند شهید اول . رجوع به محمّد شود.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) معافری . عبدالجبّاربن محمّدبن علی بن محمّد مغربی . ادیبی لغوی است . مولد او به مغرب بود و به بسیاری از ممالک سفر کرد و سپس به بغداد رفت و در آنجا به تدریس پرداخت و به سال 551 هَ . ق . به مصر شد و در 566 هَ . ق .آنگاه که از مصر عازم دیار مغرب بود براه درگذشت .
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) مکفوف نحوی . شاگرد کسائی است . او راست : کتابی در حدود حروف عوامل و افعال و اختلاف معانی آنها.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) مکّی . محمدبن علی بن عطیه صوفی واعظ. او از مردم ایران بود از نواحی جبل و مجاورت مکّه اختیارکرد و از اینرو او را مکّی گویند. سپس به عراق شد و چندی به بصره و مدّتی به بغداد زیست و در هر دو جا موعظت میکرد لکن برای کلماتی درشت ومبُهَم که در سخنان داشت متهم گشت و مردم از وی بپراکندند و به سال 386 هَ . ق . در بغداد فرمان یافت .
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) نعمه . (سید...) ابوطالب بن اسداﷲبن نعمه (؟) علوی . یکی از رجال عهد سنجر و ملکشاه و ممدوح انوری است و ظاهراً در بلخ امارت داشته و کشته شده است و انوری را در اوصاف سخا و بذل او قصایدغرا و قطعات است و پانزده سال پس از مرگ او گوید:
طاق بوطالب نعمه است که دارم ز برون
وز درون پیرهن بوالحسن عمرانی .
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) هاشم الولید. از ابی بکربن عیاش روایت کند.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) یحیی بن ابی الفرج . سعیدبن ابی القاسم هبةاﷲبن علی کاتب واسطی . رجوع به یحیی ... شود.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) یحیی بن علی بن طیب دسکری . رجوع به دسکری ... شود.
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) یحیی بن یعقوب بن مدرک بن سعدالانصاری القاضی . از روات حدیث و خال ابی یوسف است .
ابوطالب . [ اَ ل ِ ] (اِخ ) یزیدبن المهلب بن ابی صفره ازدی . رجوع به یزید... شود.
