دژ ورشو (به لهستانی: Twierdza Warszawa)، (به روسی: Варшавская крепость) مجموعه ای از استحکامات است که امپراتوری روسیه در دوره تسلطش بر لهستان طی قرن ۱۹ میلادی اقدام به ساخت آن نمود. اولین مرحله از استحکامات شهر ورشو بلافاصله پس از سرکوب قیام نوامبر با ساخت ارگ ورشو طی سال های ۱۸۳۲ تا ۱۸۳۴ میلادی آغاز شد. این استحکامات اولیه طی سال های بعد با افزودن استحکامات دیگر در اطراف آن توسعه پیدا کرد و در سال ۱۸۷۴ به اتمام رسید. چند سال بعد در ۱۸۷۹ میلادی دولت روسیه تزاری تصمیم گرفت تا استحکامات شهر را با افزودن ۲۰ دژ که سرتاسر شهر را در بر می گرفتند توسعه دهد که طی سال های ۱۸۸۳ تا ۱۸۹۰ اقدام به ساخت این حلقه دفاعی جدید شد. در آن زمان برنامه ای برای اتصال این استحکامات به دژ مودلین در شمال شهر از طریق زنجیره ای از دژهای کوچکتر وجود داشت که تنها قسمتی از آن تکمیل شد. بهبود روز افزون توانایی توپخانه ها باعث میشد تا عملیات مداوم جهت بهبود استحکامات دژها صورت بگیرد به صورتی که در انتها، مجموعه استحکامات شهر شامل ۲۹ دژ به همراه ارگ ورشو و تعداد زیادی مواضع دفاعی دیگر بود.
پس از شکست روسیه در جنگ روسیه و ژاپن طی سال های ابتدایی قرن بیستم امپراتوری روسیه تغییراتی را در راهبردهای دفاعی خود اعمال کرد که در نتیجه آن حفظ مجموعه استحکامات شهر ورشو دیگر فایده نظامی نداشت و به همین دلیل در سال ۱۹۰۹ فرمان نابودی آن صادر شد. عملیات تخریب استحکامات به کندی پیش می رفت و در سال ۱۹۱۳ با شدت گرفتن تنش ها در اروپا فرمان توقف آن صادر شد. با شروع جنگ جهانی اول عملیات شتابزده ای برای بازگرداندن استحکامات به آمادگی رزمی انجام شد اما در اوت ۱۹۱۵ میلادی فرمان عقب نشینی سراسری از لهستان صادر شد و استحکامات ورشو رها شدند.
با استقلال لهستان در سال ۱۹۱۸ میلادی عملیات برچیده شدن پاره ای از استحکامات ادامه یافت و قسمتی دیگر نیز توسط ارتش به عنوان انبار و سربازخانه به کار گرفته شد. طی نبرد ورشو در نبرد لهستان-شوروی پاره ای از استحکامات آماده دفاع شدند و در سال ۱۹۳۹ نیز در جریان محاصره ورشو استحکامات ورشو شاهد شدیدترین نبردها با نیروهای ارتش آلمان بودند.
امروزه عمده این استحکامات هنوز هم وجود دارند و تنها قسمتی از آن ها در طی این سالیان به صورت کامل از میان رفته اند. اما به واسطه آنکه اجماعی برای استفاده امروزی از آن ها وجود ندارد بدون رسیدگی رها شده اند و در وضعیت خوبی نیستند، تنها ناحیه ارگ است که امروزه نگهداری می شود و به روی بازدید عموم باز است.
پس از شکست روسیه در جنگ روسیه و ژاپن طی سال های ابتدایی قرن بیستم امپراتوری روسیه تغییراتی را در راهبردهای دفاعی خود اعمال کرد که در نتیجه آن حفظ مجموعه استحکامات شهر ورشو دیگر فایده نظامی نداشت و به همین دلیل در سال ۱۹۰۹ فرمان نابودی آن صادر شد. عملیات تخریب استحکامات به کندی پیش می رفت و در سال ۱۹۱۳ با شدت گرفتن تنش ها در اروپا فرمان توقف آن صادر شد. با شروع جنگ جهانی اول عملیات شتابزده ای برای بازگرداندن استحکامات به آمادگی رزمی انجام شد اما در اوت ۱۹۱۵ میلادی فرمان عقب نشینی سراسری از لهستان صادر شد و استحکامات ورشو رها شدند.
با استقلال لهستان در سال ۱۹۱۸ میلادی عملیات برچیده شدن پاره ای از استحکامات ادامه یافت و قسمتی دیگر نیز توسط ارتش به عنوان انبار و سربازخانه به کار گرفته شد. طی نبرد ورشو در نبرد لهستان-شوروی پاره ای از استحکامات آماده دفاع شدند و در سال ۱۹۳۹ نیز در جریان محاصره ورشو استحکامات ورشو شاهد شدیدترین نبردها با نیروهای ارتش آلمان بودند.
امروزه عمده این استحکامات هنوز هم وجود دارند و تنها قسمتی از آن ها در طی این سالیان به صورت کامل از میان رفته اند. اما به واسطه آنکه اجماعی برای استفاده امروزی از آن ها وجود ندارد بدون رسیدگی رها شده اند و در وضعیت خوبی نیستند، تنها ناحیه ارگ است که امروزه نگهداری می شود و به روی بازدید عموم باز است.
wiki: دژ ورشو