ارگ

ارگ (ساز) یکی از سازهای موسیقی است.
ارگ (معماری) گونه ای ساختمان باروبندی شده است.
ارگ (یکا) یکی از واحدهای انرژی است.

اُرْگ (organ)
اُرْگ
ساز بادی باستانی ، که صدای آن با فشردن کلاویه ای تولید می شود که دریچه ای را باز می کند تا هوای فشرده از داخل یک لوله یا دسته ای از لوله ها عبور کند؛ مجموع تعداد این لوله ها برحسب اندازۀ ساز فرق می کند. ارگ در ساخته های جدی موسیقی و موسیقی کلیسایی کاربرد دارد و برای اجراهای موسیقی سبک نیز نوعی ارگ ساخته اند. هر لوله فقط صدای یک نت را تولید می کند، اما لوله ها به صورت ایست هایی گروه بندی شده اند، یعنی دسته هایی از لوله های ردیف شده یا متوالی که به کمک یک دکمه به صدا درمی آیند. این ایست ها نیز به نوبۀ خود بخشی از یک ارگ فرعی را تشکیل می دهند، و این ارگ فرعی هم یکی از قسمت های تونالی است که کلّ ارگ را می سازند. این قسمت های جداگانه که مانوآل نام دارند، عبارت اند از ارگ های بزرگ ، موج دار، کُر، تک صدایی ، پژواک و پدال ، که در اختیار دست ها و پاهای نوازنده قرار دارند. با چنین گروه بندی ها و تقسیم بندی هایی دست یابی به گستره های وسیعی از آوا و شدت صدا امکان پذیر می شود.تاریخچه. ساز ارگ از نی های پان و هیدرولیک (ارگ آبی ) شکل می گیرد، و نام آن در نوشته هایی متعلق به قرن ۳پ م آمده است . نخستین پیشرفت در ساختمان ارگ ، تأمین هوای فشرده از دَم ها بود. ارگ در قرون ۸ و ۹م از بیزانس به فرانسه صادر، و از آن پس ساخت و تولید آن در اروپا آغاز شد. جایگزین کردن لغزانک های قدیمی با نظام کلاویه به قرون ۱۱ تا ۱۳م بازمی گردد؛ نخستین کلاویۀ کروماتیک به ۱۳۶۱م تعلق دارد. بعدها کلاویه ای پدالی ، که با پاها نواخته می شد، برای کنترل لوله های بزرگ باس اضافه شد. تعداد لوله ها، که اندازه های شان از ۳۲ فوت تا کسری از یک اینچ را دربردارد، بی اندازه افزایش یافت و آن ها را به انواع و اقسام شکل های گوناگون و از مواد مختلف و با مکانیسم های صدادهی گوناگون ساختند؛ هریک از گستره های آوایی این لوله ها با ایست هایی کنترل می شود که آن ها را طبق خواست نوازنده می توانند به کار اندازند یا قطع کنند. تعداد مانوآل ها (کلاویه های دستی ) به سه عدد و بیشتر افزایش یافته است، که درنتیجه تعداد بیشتری ایست را پیش از اجرا می توان کنترل کرد و تغییر داد. از اواخر قرن ۱۹ دَم ها، که قبلاً با دست دمیده می شدند، مکانیکی به کار افتادند و تمهیدهایی ابداع شد تا تمامی ایست ها در قالب ترکیب های مختلف قابل راه اندازی و به کارگیری باشند. پیش از آن نیز استفاده از جفت کن ها، گستردگی این گونه امکانات را موجب شده بود، که رژیسترهایی را که با دو مانوآل یا یک مانوآل و پدال ها تحت اختیار قرار می گرفتند، به صورت مکانیکی با هم یکی می کردند. پدال های موج دار تولیدکنندۀ کرِشندو (افزایش بلندی صدا) و دیمینوئِندو (کاهش بلندی صدا) بر قدرت بیانگری ارگ افزودند، اما توانایی دست ها و پاهای نوازنده برای تغییر قدرت یا کیفیت آوا از این فراتر نمی رود. در ۱۹۴۳، ارگ الکتریکی چرخ آوا را لارنس هَموند (۱۸۹۵ـ۱۹۷۳)، مهندس امریکایی، اختراع کرد. انواع دیگر ارگ الکتریکی در دهۀ ۱۹۶۰ پدید آمدند. ارگ های مجهز به دستگاه های الکتریکی که تاحدی به کنترل هوای فشرده نیز متکی اند، جای ارگ های الکتریکی را گرفتند. این سازها شامل بسیاری جلوه های ویژۀ صوتی و نیز نمایش رنگ های آوایی مختلف اند. در ارگ های الکترونیک، نت ها با نوسان سازهای الکترونیک تولید می شوند و می توان به دلخواه (با آمپلی فایر) به آن ها عمق و پژواک بخشید.