شوخی

شوخی یا مِزاح به تمایل اشخاص به ارائه تجربیات شخصی که موجب خنده و تفریح می گردد، می گویند. مردم در اکثر سنین مایل به انجام شوخی هستند و اکثریت آنها پس از شنیدن شوخی لبخند زده و خوشحال می شوند. نوع شوخی و مزاح بسته به موقعیت جغرافیایی، فرهنگ، آموزش و پرورش و تیزهوشی متفاوت است. برای مثال کودکان با مسائل کم اهمیت تر مثل دیدن خیمه شب بازی یا دیدن کارتون خوشحال می شوند. اما در سنین بالاتر اینها دیگر برایشان خنده دار نمی باشد.
به توانایی درک یا بیان جنبه های طنزآمیز موقعیت ها، شوخ طبعی می گویند.

شوخی (رمان). شوخی (به چکی: Žert) نخستین رمان منتشر شده از میلان کوندرا رمان نویس چک - فرانسوی است. این رمان برای نخستین بار در سال ۱۹۶۷ منتشر شد و شامل چندین شوخی است که بر زندگی شخصیت های داستان تأثیر عمیقی بر جای می گذارد.
• «خوش بینی تریاک توده هاست! جو سالم بوی گند حماقت می دهد! درود بر تروتسکی!»• «این دشمنان نیستند که انسان را به تنهایی و انزوا محکوم می کنند بلکه دوستانند.»• «گاهی سرنوشت انسان ها قبل از مرگ شان به پایان می رسد.»• «زندگی با کسانی که حاضرند آدم را به سوی تبعید یا مرگ روانه کنند آسان نیست، صمیمی شدن با آنها آسان نیست، عشق ورزیدن به آنها آسان نیست.»• «و بعد از این همه سال دوباره در وطن بودم. در میدان اصلی که در دوران کودکی، پسر بچگی و جوانی به دفعات بی شمار از آن عبور کرده بودم. ایستاده بودم و هیچ احساسی نداشتم. به تنها چیزی که می توانستم فکر کنم این بود که آن فضای مسطح، با برج مخروطی تالار شهرداری آن (مانند سربازی با کلاه خود قدیمی) که بر فراز بام ها قد برافراشته بود، به محوطه عظیم میدان سان می مانست.»• «اگر بشر بهشت آینده را از دست بدهد، باز همچنان مالک بهشت گذشته، بهشت گمشده است.»• «سرمایه داری شیوه زندگی دسته جمعی را از بین برد. هنر مردمی موقعیت، معنا و نقش خود را از دست داد. سعی برای احیای آن در شرایط اجتماعی که آدمها از هم جدا شده اند و سر هر کس به کار خودش است کار عبثی است.»• «جوان ها نمی توانند دست از نقش بازی کردن بردارند: آنها در حالیکه هنوز نارسیده اند به دنیای آدم های رسیده پرتاب می شوند و باید نقش آنها را بازی کنند؛ بنابراین شکل الگو و مدل آدمی را انتخاب می کنند که به نظرشان جذاب می آید، تا حد لازم مد روز است و با هدفهایشان می خواند و سعی می کنند مثل او رفتار کنند.»• «از دست خودم، سن و سالم، و زمانه عصبانی بودم، این سن غنایی مضحک، که مرد پیش از ان درگیر معمای زیاده بزرگ وجود خویش است که با معماهای بیرون از خودش گلاویز شود و آنهای دیگر فقط برایش در حکم آینه های متحرکی هستند که در آنها مات و مبهوت دنبال تصاویر و احساسات خودش، هیجانها و اضطرابهای خودش و ارزشهای خودش می گردد.»• «سیاره ای که در آن زندگی می کنیم برزخی میان بهشت و جهنم است. هیچ عملی به خودی خود خوب یا بد نیست. تنها جای آن در نظم امور آن را خوب یا بد می کند.»• «هیچ چیز به اندازهٔ غم مشترک آدم ها را به این سرعت و سهولت (گرچه اغلب به گونه ای کاذب و فریبنده) به هم نزدیک نمی کند. جوّ همدردی بی توقعانه انواع حالات بیم و احتیاط را از بین می برد، فرزانه و عامی، دانشمند و بی سواد به آسانی آن را درک می کنند و در حالی که ساده ترین وسیلهٔ نزدیک شدن آدم ها به یکدیگر است، فوق العاده کمیاب هم هست.»• «خودت را رها کن وجودت را بده در ایثار وجودت آرامش بسیاری خواهی یافت. خداوند وجود دارد. خودت را به او بسپار سبکی بیشتری احساس خواهی کرد.»• «هرگز نمی توانم پاول را از لوح دلم پاک کنم، حتی با اینکه دیگر عاشق او نیستم، حتی با اینکه مرا جریحه دار کرده باز نمی توانم.»• «هیچ زنی نمی تواند تا ابد به یک عشق بچه گانه قانع باشد. پاول کاملاً راضی بود. او از آسایش بی تعهدی لذت می برد، هر مردی در وجودش یک رگه خودخواهی دارد، بر زن است که از خود و از مأموریت خود به عنوان یک زن دفاع کند.»• «از همان اول دقیقاً می دانستم که این هوا و هوس نیست. از همین هم ترسیدم. می دانستم که احساسم نسبت به تو حقیقی است. تو حقیقت من بودی و هیچ کاریش نمی توانستم بکنم.»• «هیچ عملی به خودی خود خوب یا بد نیست. تنها جای آن در نظم امور آن را خوب یا بد می کند.»• «تمسخر زنگاری است که به هر چه بنشیند کم کم آن را تحلیل می برد.»• «دین بر حق نیازی به تأیید نیروهای مادّی ندارد. مخالفت مادیون تنها اعتقاد را محکم تر می کند.»• «اغلب از خودم می پرسم آیا خداوند عمداً به نوع بشر نفهمانده که آدمها بدون کیفر نمی توانند بر تخت او تکیه زنند و بدون وجود او حتی عادلانه ترین نظم جهانی محکوم به شکست، فساد و فناست؟ مردم اینجا فکر می کنند چند قدم با بهشت فاصله دارند، چقدر مغرور بودند که آن بهشت ازآن خودشان است و برای رسیدن به آن نیازی به یای خداوند نیست و آن بهشت ناگهان جلوی چشمانشان ناپدید شد…»• «برای تملک بدنی که آن قدر حسرتش را داشتم فقط می بایست او را درک می کردم، او را می شناختم، او را نه فقط به خاطر آنچه برای من بود، بلکه به خاطر هر آنچه که بود و مستقیماً روی من تأثیر نمی گذاشت، که مال او بود و فقط متعلق به او بود دوست داشته باشم.»• «هر ذره از هر آنچه در نتیجه یک اشتباه ایجاد می شود به اندازه چیزهایی که از راه منطق و ضرورت ایجاد می شوند واقعی هستند.»• «… اما اگر انسان در زندگی خصوصی خود محکوم به ابتذال باشد، آیا می تواند از صحنهٔ تاریخ فرار کند؟ نه. من همیشه عقیده داشته ام که تناقض های تاریخ و زندگی خصوصی صفاتی یکسان دارند: کارهلنا در دام شوخی فریب آمیزی که لودویک برایش گسترده تمام می شود: کار لودویک و تمام آن دیگران در دام شوخی یی که تاریخ با آنها کرده است تمام می شود: دام آوازهٔ آرمانشهر: آنها به زور راهی به دروازه های این بهشت برای خود گشوده اند، اما هنگامی که در با صدا پشت سرشان بسته می شود، خود را در جهنم می یابند. در چنین وقت هایی حس می کنم که تاریخ حسابی دارد می خندد.»• «هیچ یک از جنبش های بزرگی که با هدف تغییر دادن دنیا به وجود آمده است نمی تواند تمسخر و تحقیر را تحمل کند. تمسخر زنگاری است که به هر چه بنشیند آن را تحلیل می برد.»• «زیستن در دنیایی که هیچ کس بخشوده نمی شود و هر نوع رهایی غیرممکن است، زیستن در جهنم است.»• «من همیشه در یک زمان در دو دنیا زندگی کرده بودم - به همسازی دو جانبه آنها اعتقاد داشتم. دلحوشیِ بی اساسی بود. حالا از یکی از آنها محروم شده بودم. از آن که حقیقی بود. حالا تنها دنیای افسانه ها برایم باقی مانده است.»• «اما چگونه می توانم مطمئن باشم که صدای خداوند را از بقیه صداها تشخیص می دهم؟ اگر صداهایی که شنیدم صدای بزدلی خودم بود چه؟»

[ویکی فقه] سخن یا عملی که در مخاطب نوعی احساس دلپذیری ایجاد کند و او را بخنداند را شوخی گویند. از احکام آن در بابهای طهارت، صلات، تجارت و شهادات سخن گفته اند.
آیا دروغ گفتن از روی شوخی حرام است؟ مسئله دو صورت دارد: یکی آنکه در مقام شوخی و به قصد خنداندن دیگران، به صورت جدی از وقوع چیزی که واقع نشده خبر دهد، مانند آنکه در موقعیتی که فردی منتظر بازگشت مسافری است، کسی به دروغ، آمدن مسافرش را خبر می دهد تا او را بفریبد و حاضران را بخنداند. و دیگری آنکه سخنی را به قصد شوخی ادا کند، بدون آنکه قصد اخبار از واقع داشته باشد، حاضران نیز از این قصد وی آگاه باشند. صورت نخست، مصداق دروغ و حرام است؛ بر خلاف صورت دوم که نه مصداق دروغ و نه حرام است.
زیاده روی در شوخی، خلاف مروت
...