کلمه جو
صفحه اصلی

دنباله دار هالی

دانشنامه عمومی

دنباله دار هالی، که نام رسمی آن «هالی پی۱» است یکی از معروفترین دنباله دارها و تنها دنباله دار کوتاه دوره شناخته شده است که هر ۷۵ تا ۷۶ سال یک بار در آسمان کرهٔ زمین به روشنی و با چشم غیر مسلح دیده می شود. آخرین باری که این دنباله دار در قسمت های داخلی سامانهٔ خورشیدی دیده شده در سال ۱۹۸۶ میلادی بوده است. این دنباله دار در سال ۲۰۶۲ دوباره در آسمان زمین پدیدار خواهد شد.حضیض آن ۰٫۵۸۶ واحد نجومی و اوج آن ۳۵٫۱ واحد نجومی است.
بازگشت دنباله دار هالی به سامانهٔ خورشیدی داخلی حداقل تا ۲۴۰ سال قبل از میلاد (بیش از ۲۲۵۰ سال پیش) مشاهده شده و توسط ستاره شناسان ثبت شده است. گزارش های روشنی از حضور این دنباله دار توسط چینیان، بابلیان، و تاریخ نویسان قرون وسطای اروپا در دست است، اما هیچگاه به عنوان «بازگشت همان جسم» در هیچ زمانی شناخته نشده بود. دوره ای و تناوبی بودن پدیدار شدن این دنباله دار برای اولین بار در سال ۱۷۰۵ میلادی توسط ستاره شناس انگلیسی، ادموند هالی دریافته و ثبت شد؛ این دنباله دار هم اکنون به نام این اخترشناس نام گذاری شده است.
در دورهٔ اخیر پیدایش دنباله دار هالی در سال ۱۹۸۶، این دنباله دار نخستین دنباله داری بود که جزئیات ویژگی های آن برای اولین بار از نزدیک توسط یک فضاپیما مشاهده شد؛ که در نتیجه اولین داده های مشاهده ای از ساختار و مکانیزم یک دنباله دار و چگونگی تشکیل دم و کمای آن تهیه و به ثبت رسید. این دانسته های مشاهده ای، تعدادی از فرضیه های دیرینه در مورد ساخت و ساز دنباله دارها، به ویژه مدل «گلولهٔ کثیف برفی» فرد ویپل را؛ که به درستی پیش بینی کرد که هالی از مخلوطی از یخ و مواد فرار - مانند آب، دی اکسید کربن، آمونیاک و - و گرد و غبار تشکیل شده است، پشتیبانی و تأیید کرد. این مأموریت فضایی همچنین داده های قابل ملاحظه ای را ارائه داد که به بهسازی و اصلاح و پیکربندی دوبارهٔ ایده ها و دانسته های پیشین کمک کرد. برای مثال؛ حالا می دانیم که سطح دنباله دار هالی تا حدود زیادی متشکل از گرد و خاک، مواد غیر فرار، و تنها بخش کوچکی از آن از یخ است.
دنباله دار «هالی پی۱» که بنام اخترشناس انگلیسی ادموند هالی نام گذاری شده در فارسی و بیشتر زبان ها همان «هالی» بر وزن واژهٔ «خالی به معنی تهی» تلفظ می شود؛ هرچند که ادموند هالی در دوران زندگی نام خود را به شیوه های گوناگونی می نوشت که هرکدام تلفظ دیگری دارند که هایلی، هِیلی، هیلی، هالی، هاولی را شامل می شود. بنابراین تلفظ معاصر آن در رابطه با ریشهٔ نام گذاری نامشخص است.

دانشنامه آزاد فارسی

دنباله دارِ هالی (Halley's comet)
دنباله دارِ هالی
دنباله داری که تقریباً هر ۷۵ سال یک بار پیرامون خورشید مدارپیمایی می کند. این دنباله دار با نام ریاضی دان، فیزیک دان، و اخترشناس انگلیسی، ادموند هالی نامیده شده است که مدار آن را محاسبه کرد. هالی درخشان ترین و چشمگیرترین دنباله دار دوره ای است. مشاهدات ثابت شدۀ آن بیش از ۲هزار سال قدمت دارند. حرکت آن بر گرد خورشید در جهت مخالف حرکت سیاره هاست. مدار آن بیست درجه نسبت به صفحۀ اصلی منظومۀ خورشیدی مایل است و از مدار زهره تا مدار نپتون امتداد دارد. ظهور بعدی آن در ۲۰۶۱ خواهد بود. این دنباله دار را در آخرین ظهورش (۱۹۸۶) با کاوشگرهای فضایی بررسی کردند. کاوشگر اروپایی جیوتو نشان داد که هستۀ این دنباله دارها قطعه یخی بی شکل و کوچک با اندازۀ تقریبی ۱۵ کیلومتر طول و ۸ کیلومتر عرض است که با لایه ای از ماده ای بسیار تیره پوشیده شده است. گمان می رود این لایه شامل ترکیباتی سرشار از کربن باشد. این سطح پوششی بازتابِ نسبی بسیار کمی دارد و فقط چهار درصد نور دریافت شده از خورشید را بازمی تاباند. هرچند این دنباله دار یکی از تاریک ترین اجسام شناخته شده است، سر و دنباله ای درخشان دارد که براثر فوران گاز از شکاف های لایۀ غبار بیرونی ایجاد می شوند. این شکاف ها دَه درصد کل ناحیۀ سطحی را تشکیل می دهند و فقط هنگام قرارگرفتن در معرض خورشید فعال می شوند. نیروی ناشی از این فورانها، بر سرعت حرکت دنباله دار در مدارش مؤثر است.


کلمات دیگر: