گرما

در فیزیک و ترمودینامیک، گرما انرژی جابجا شده از یک جسم به جسم دیگر یا از ناحیه ای به ناحیه ای دیگر، طی برهم کنش های گرمایی است. انتقال انرژی از راه های گوناگون مانند رسانش گرمایی، تابش، و همرفت انجام می شود. گرما یکی از ویژگی های سیستم یا جسم نیست، بلکه معمولاً به یک نوع فرایند مربوط است، و با جریان گرما و انتقال گرما هم معنا است.
واحد گرما در دستگاه SI، ژول است.
گرما را با نماد Q نمایش می دهیم.
در کل، گرما انتقال انرژی از یک جسم یا از یک سامانهٔ ترمودینامیکی به دیگری است در هنگامی که دو سامانه در دو دمای متفاوت باشند. این انرژی در اثر تماس حرارتی منتقل می شود. همچنین از انتقال گرما به عنوان یکی از فرایندهای بنیادی انتقال انرژی بین اجسام فیزیکی یاد می شود. انتقال گرما یکی از راه های جابجایی انرژی است که در آن کاری صورت نمی گیرد.صورتی از انرژی است که به واسطهٔ اختلاف دما منتقل می شود.
نیمه اول سده نوزدهم شاهد پیشرفت های فراوان و رشد بینش های عمیق دربارهٔ ماهیت های گرما بود چرا که در اواخر سده هجدهم انقلاب صنعتی در قاره اروپا و آمریکا گسترش یافت.
پیش از سال ۱۸۳۰ تصور می کردند که گرما و خواص گرمایی مواد با پدیده های مکانیکی الکتریکی ومغناطیسی ارتباطی ندارند. بنا بر نظریهٔ کالریک که در آن زمان رایج بود. مقدار گرمای هر جسم متناسب با مقداری از سیال کالریک بود که در جسم وجود داشت یعنی هر چه مقدار سیال کالریک آن نیز بیشتر بود انبساط گرمایی را که از پدیده های آشنا به شمار می آمد این طور توجیه می کردند که برای پذیرش سیال کالریک اضافی فضایی بیشتر لازم است. هر چند دادن گرما به جسم هیچ تغییر قابل اندازه گیری در جرم آن ایجاد نمی کرد و این امر را با معضل روبرو کرده بود اما هواداران این نظریه برای حل مشکل می گفتند که کالریک یک سیال است (سنجش ناپذیر) یا (آذرین) یعنی سیالی بدون جرم است.

گَرما (heat)
شکلی از انرژی در ماده، حاصل از حرکت ارتعاشی (انرژی جنبشی) مولکول ها یا اتم های آن ماده. انرژی گرمایی از طریق رسانایی، همرفتی، و تابش منتقل می شود و همواره از ناحیه ای با دمای زیادتر (شدت گرما) به ناحیه ای با دمای کمتر جاری می شود. گرما ممکن است صرفاً موجب افزایش دمای ماده ای شود یا آن را منبسط، اگر جامد باشد ذوب، و اگر مایع باشد بخار کند یا اگر مادۀ گازی در ظرف سربسته باشد، موجب افزایش فشار شود.
اندازه گیری. مقادیر گرما معمولاً برحسب واحدهای انرژی اندازه گیری می شوند، ازجمله برحسب ژول (J) یا کالری (cal). گرمای ویژۀ ماده عبارت است از نسبت مقدار گرمای لازم برای افزایش دمای جرم معیّنی از ماده، در دامنۀ دمای مفروض، مثلاً یک درجه به گرمای لازم برای افزایش دمای جرم آب برابر با آن، در همان دامنه گرمایی. گرما را با گرماسنج (کالری متر) اندازه گیری می کنند.
رسانایی، همرفتی و تابش. رسانایی عبارت است از عبور گرما از ماده به محیط اطراف به قسمی که ضمن انتقال گرما حرکت محسوسی واقع نشود. مثلاً وقتی سر میله ای فلزی را در آتش بگذاریم، کل طول میله گرم می شود. همرفتی عبور گرما از طریق سیالی (گاز یا مایع) است که جریان دارد. مثلاً هوای اتاق بر اثر حرارت اجاق یا رادیاتور (فن کویل) گرم می شود. تابش انتقال گرما از طریق پرتوهای زیرسرخ است. این پرتو از درون خلأ گذر می کند، با سرعت نور حرکت می کند، و منعکس یا شکسته می شود. گرمای خورشید از طریق تابش به زمین می رسد. نیز ← ترمودینامیک