برده

برده (ابهام زدایی). برده ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد:
برده (شهر)
برده (فیلم ۱۹۱۷)
برده (فیلم ۱۹۱۸)
برده (فیلم ۱۹۶۲)
برده (کلات)

بُردَه
رجوع شود به:برد

[ویکی فقه] برده (ابهام زدایی).
...

[ویکی فقه] برده (قصیده). بُرْدَه ، یا بُراه، مشهورترین قصیده در مدح حضرت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) می باشد.
«برده » در اصل گویا بافته ای خشن از نوع گلیم بوده که استفاده های گوناگون داشته است . روزها آن را به دوش می انداختند و بدن را به آن می پوشاندند و شبها، جامه خواب بوده است . این معانی همه از روایاتی که درباره «برده» حضرت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) نقل شده ، آشکار است .
رابطه برده با شعر عربی
اما رابطه برده با شعر عربی ، در روزگار حضرت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) آشکار شده است : کعب بن زهیر پیوسته پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله وسلّم) را هجو می گفت و چون رسول اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) خون او را مباح کرد، شاعر به خدمت پیامبر شتافت و قصیده ای در اظهار پشیمانی تقدیم آن حضرت کرد. در عوض ، حضرت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم)، برده خود را به او بخشید. قصیده کعب که با کلمات «بانت سعاد» آغاز می شود، به همین نام شهرت یافته است ، نه برده . با اینهمه ، ماجرای برده و شَرَفی که نصیب کعب شده بود، در ادبیات عرب شهرتی شگفت یافت و آثار آن در ادب فارسی نیز پدیدار است . حدود ۶۰۰ سال پس از رحلت حضرت پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) ماجرای برده تکرار شد. اما این بار، با آنکه در رؤیا رخ داده بود، چندان شهرت یافت و فراگیر شد که کلمه «برده » برای قصیده ای که به این مناسبت سروده شده بود، عَلَم گردید.
اسباب پدید آمدن قصیده
شرح زندگی بوصیری ، برای درک شرایط و احوال اجتماعی و روان شناختیی که موجب پدید آمدن قصیده شد، بسیار ضروری است . وی نسبت خود را از قریه ابوصیر در مصر یافته است ، اما او خود در ۶۰۸ق /۱۲۱۱م در دلاص یا بهشیم زاده شد، حدود ۱۰ سال در قدس زیست و سپس به مدینه رفت ؛ پس از آن ۱۳ سال در مکه به تعلیم قرآن مشغول شد. آنگاه به بَلْبَیس در کشور خود، مصر بازگشت و آنجا، در حدود سال ۶۵۹ق /۱۲۶۱م در دستگاه دولت ، در مقام «مباشر» (کاتب رسمی ) به خدمت مشغول شد. ۴ سال بعد، خود مکتب خانه ای برای تعلیم قرآن ایجاد کرد. بوصیری آنجا هم دوام نیاورد و به پشت گرمی ذوق شعری خود، رو به قاهره و درگاه بزرگان نهاد؛ اما چون توفیقی نیافت ، دوباره مکتب خانه ای به پا کرد و به تعلیم قرآن پرداخت . وی عاقبت در ۶۹۴ق /۱۲۹۵م در قاهره درگذشت . چنانکه ملاحظه می شود، بوصیری هیچ گاه نتوانست از راه قلم به جایی برسد. شعر او نه فاخر و بلندپایه و پرطمطراق است ، و نه لطیف و عاشقانه و شورانگیز. تنها جایی که ، به غیر از مدیحه معروف ، می توان شعر او را با لذت خواند، آنجاست که وی به انتقاد از دستگاه اداری مصر، و فساد کارمندان و قاضیان و دیگر طبقات اجتماع می پردازد؛ و بدین سان ، پرده از چهره جامعه ای که دچار انحطاط گردیده ، برمی دارد. وی به صراحت اشاره می کند که کارمندان ، محصولات مردم را می دزدند و از این راه لباس های ابریشمی می پوشند و باده می نوشند؛ کُتّاب ، به پارسایی تظاهر می کنند، اما شکم هاشان را به مال حرام می آکنند؛ قاضیان با تاویل ها و تفسیرهای مزورانه ، خیانت خود را توجیه می کنند؛ قبطیان ، ادعای مالکیت مصر را دارند؛ یهودیان ادعاهایی دیگر دارند و مسلمانان با هیچ کدام نمی سازند. قصیده بسیار مفصلی که ابن شاکر در فوات آورده ، و آن را مشهور خوانده ، آکنده از اینگونه موضوعات است ؛ اما قصیده با همه اعتباری که از نظر تاریخ و جامعه شناسی دارد، شعر ارجمندی به شمار نمی آید. بسیاری از قصاید و قطعات مشهور او نیز از همین قبیل است : ماجرای خری که مفتّش «شرقّیه » به عاریت گرفته بود و پس نمی داد، قصیده ای با انبوهی اصطلاحات مصری که در شرح تنگدستی خود برای وزیر فرستاد، و نمونه های دیگر. با اینهمه ، قصیده ای که به نام «برده » نامزد شده ، قصیده ای استوار، روان ، گویا و دارای نظمی روشن و منطقی است ، و بی تردید مشهورترین شعری است که در ستایش پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) سروده شده است ، اما اسبابی که درباره سرودن آن نقل کرده اند، نیز مهم است ، زیرا خود، از جهات گوناگون موجب اعتبار و شهرت بسیار قصیده شده است و از سوی دیگر، علت تسمیه آن را به برده آشکار می سازد. گویا آنچنانکه بوصیری خود اشاره کرده ، به پیشنهاد زین الدین یعقوب از وزرای مصر بود که وی به سرودن چندین قصیده در مدح پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) رو آورد. در همان احوال بیمار شد و نیمی از اندامش فلج گردید. در ایام بیماری قصیده ای سرود و نامش را الکواکب الدریه فی مدح خیر البریه نهاد و به برکت آن ، از خداوند طلب شفا کرد. وی پیوسته آن را می خواند و می گریست ، تا شبی پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) به خوابش آمد، دست مبارک را بر اندام بیمارش کشید و برده ای بر او افکند. نام دیگر قصیده «براه» به معنی شفایابی از همین جا سرچشمه می گیرد. اما حکایت معجزه آمیز به همین جا ختم نمی شود، زیرا بر اساس روایت ، بوصیری که سلامت یافته بود، بامداد از خانه خارج شد و در راه درویشی که او نیز همه آن ماجرا را در خواب دیده بود، قصیده مدحیه را (که هنوز کسی از وجودش خبر نداشت ) از او طلب کرد.
حکایت های مختلف بر قصیده
...