گیسو

گیسو. (اِ)گیس . (فرهنگ جهانگیری ) (فرهنگ شعوری ). صاحب آنندراج گوید: گیسو موی درازی که از دو جانب سر کشیده باشد و این غیر از زلف است . و همین معنی را غیاث اللغات از همین مؤلف نقل کرده است . ولی ظاهراً گیس و گیسو بر موی بلند سر اطلاق شود. و اختصاص به موی جانبی از سر ندارد. اما بیشتر اطلاق آن بر موی سر زنان باشد و گاه در مردان و آنگاه اختصاصاً موی پیش سر را کاکل و دو جانب سر را زلف گویند هرچند که زلف نیز در تداول شعرا گاه بر تمامی موی سر اطلاق شده است از جمله صاحب دهار گیسو را مرادف زلف دانسته است و شعر فردوسی :
فرنگیس بگرفت گیسو به دست
به فندق گل ارغوان را بخست .
مؤید آن است که گیسو گرفتن اعم باشد از گرفتن زلف و غیر زلف بنابراین دعوی اختصاص گیسو به زلف یعنی موی دو سوی سر مردود می نماید :
از گیسوی او نسیم مشک آید
وز زلفک اونسیم نسترون .

رودکی .

به رخساره چون روز و گیسو چو شب
همی در ببارید گفتی ز لب .

فردوسی .

ز پرده به گیسوش بیرون کشید
ز تخت بزرگیش در خون کشید.

فردوسی .

روز چوگان زدن از خوبی چوگان زدنش
زهره خواهد که ز گیسو کند او را چوگان .

فرخی .

تیره بر چرخ راه کاهکشان
همچو گیسوی زنگیان به نشان .

عنصری .

کابروی و مژه عزیزتر باشند
هر چند بلندتربود گیسو.

ناصرخسرو.

گیسوی من به سوی من ند و ریحانست
گر به چشم تو همی تافته مار آید.

ناصرخسرو.

گیسوی تو شهپر همای نبوی دان
بوینده چو مشک تبت و تنگت و طفقاج .

سوزنی .

گر مدعیان گیسوی مشکین تو بینند
دانند که نز جنس همایست غلیواج .

سوزنی .

گیسو چو خوشه تافته وز بهر عید وصل
من همچو خوشه سجده کنان پیش عرعرش .

خاقانی .

تاج زرین به سر دختر شاهنشه زنگ
باز پوشیده به گیسوش سراپا بینند.

خاقانی .

حصار قلعه ٔ یاغی به منجنیق مده
به بام قصر برافکن کمند گیسو را.

سعدی .

شیادی گیسوان بافت که من علویم . سعدی (گلستان ).
ج ، گیسوان و گیسوها. ذُوأبَة، غُسنَة، غُسناة؛ گیسو. (منتهی الارب ) (اقرب الموارد): جَیسُوان . معرب گیسوان است که به معنی زلف باشد. (منتهی الارب ).
- صاحب گیسوی ؛ دارای گیسو بودن .
- || کنایه از علوی بودن :
گر کند با تو کسی دعوی به صاحب گیسوی
گیسو از شرمت فرو ریزد پدید آید کلی .

سوزنی .

- گیسوان ؛ در اصطلاح نجوم و ستاره شناسی سه ستاره است در جزو خفیه یا مظلمه خارج از شکل اسد که در کتب نجوم ضفیره یا هلبه خوانند و بعضی آن را ذوأبه نیز خوانده اند و برخی همه ٔ ستارگان تاریک و ابری را ضفیره و ذوأبه مینامند اما درست آن است که ضفیره به همان سه ستاره کوچک که جمله ٔ آن را گیسو خوانند، گفته شود. سه ستاره ٔ گیسو (ضفیره ) علاوه بر یکهزاروبیست و دو کوکب مرصود است که مشهور گفته اند. (از التفهیم بیرونی ص 87 و حاشیه ) : ارسطوطالس مجره را چیزی دارد که به هوا از بخار دخانی شده ، برابر ستارگان بسیار گرد آمده آنجا، همچنانک خرمن گیسو و دنبال اندر هوا برابر ایشان پدید آید. (التفهیم بیرونی ص 115). ستارگان با دنبال و گیسو و کواکبهای رجم و انداختن و مانند آن . (التفهیم بیرونی ص 165).

موی سر

زلف

موی بلند سر

زلف بلند بانوان، سه ستاره ی دنباله دار صور فلکی که نام کوچک ترین آنها گیسو است

استعاره از موی یار دلربا

به معنای زلف بلند یار

این واژه از کهن به جا مانده و در اوستایی آن را به صورت گئسو ( ئ =ع ) بیان میکردند.

منبع
خودآموز اوستایی
Www. avesta. org

موی بلند سر خوشکل عاشق مبارزه

گیسو از فعل ترکی geymek به معنی پوشیدن به دست می آید که از آن مشتق geysi یا geys� به دست می آید و به معنی پوشش ، لباس ، تن پوش می باشد که در ارتباط با مو و سر و آرایش موی سر، به مدل های مو مختلفی که از بستن مو های بلند ( که می تواند موی طبیعی فرد یا نوعی موی مصنوعی باشد ) به دست می آید و به شکل یک پوشش بر روی سر دیده می شود اطلاق می گردد که به صورت "گیسو"وارد فارسی شده است. البته در قدیم چون مدل های بستن موی محدود و ساده ای وجود داشته ( مدل بستن بلند این حالت ها به کلمه "گیسو" نسبت داده شده است و به آن ها گیسو گفته شده است و حتی با تعمیم معنای به جای" مدل موی بلند بسته شده" به "موی بلند" گفته شده است
همانند کلمه" وایتکس" که در اصل نام یک برند است که ماده سفید کننده تولید می کند و کلمه در اصل از دو بخش white ex تشکیل شده که ex در واقع مخفف extra به معنی مضاعف و white به معنی سفید می باشد ولی زمانی که ماده سفید کننده وایتکس به بازار آمد چون در ابتدا معادلی برای آن نبود این کلمه به معنی "سفید کننده" مورد استفاده قرار گرفت و مثلا می گفتیم " با وایتکس بشور "و این طور شد که "وایتکس " که در اصل به معنی "دو چندان سفید "بود معنی" ماده سفید کننده، ماده ضد عفونی کننده، ماده شوینده " را به خود گرفت ولی بعدها با معادل سازی واژه "سفید کننده ، شوینده، ضدعفونی کننده" به جای آن و امثال آن مورد استفاده قرار گرفت
واژه"گیسو" نیز فرآیند مشابهی را طی کرده ولی برای آن معادلی ایجاد نشده است

گَئِسو ( ga eso ) در زبان اوستایی گیسو و موی سر

سه ستاره دنباله دار در صورت فلکی های کهکشان وجود داردکه کوچک ترین آن گیسو است♡