قمار

قمار. [ ق ِم ْ ما ] (اِ) قِمار. بازی قمار :
می و قمّار و لواطه بطریق سه امام
مر ترا هر سه حلال است هلا سر بفراز.

ناصرخسرو.

قمار. [ ق ُ / ق ِ / ق َ ] (اِخ ) نام شهری است در منتهای هندوستان قریب دریای شور به طرف جنوب که عود خوب در آنجا پیدا میشود. (آنندراج از برهان و سراج ) و در بحر الجواهر و منتخب کشف اللطایف آمده که قمار به فتح اول نام موضعی است ازبلاد هند که عود بهتر در آنجا باشد و در سراج آمده که چون قاف در هندی نیست ظاهراً قمار معرب کُمار باشدو آن نام جایی است در هند. (آنندراج ). قمار [ ق َ یاق ِ ] موضعی است در هند و عامه گویند عود بدانجا منسوب است ولی آنچه دانشمندان در این مورد گویند این است که عود به قامرون منسوب است . و آن موضعی است در هند. (از معجم البلدان ). شهری بزرگ است [ به هندوستان ] و ملوک قمار عادلترین ملکانند اندر هندوستان و اندر همه ٔ هندوستان زنا مباح است مگر اندر قمار که حرام دارند. و صلت ملوک قمار دندان پیل است و عود قماری .(حدود العالم ). جزیره ای است در دریای هند و در آن شهرهای بسیاری است . پارسایان و دانشمندان چین و هند در آن سکنی کنند و در آن بت های بسیاری است که بنحوی عجیب قلمکاری شده . عود قماری بدان منسوب است و مرکز معدن طلاست و آبنوس و طاوس . (نخبة الدهر دمشقی ص 65).
ابن الندیم گوید: ابودلف سیاح ینبوعی مرا حکایت کرد که در قمار بتکده ای است دیوارهای آن از زر و سقف آن از عود هندی و هر عود بطول پنجاه ذراع و بیشتر بت ها و محاریب و قبله های آن مرصع به مرواریدهای گرانبها و یاقوت های درشت است . رجوع به الفهرست شود :
مهتر بود خزانه ٔ زرّ تو از خزر
بهتر بود قمطره ٔ عود تو از قمار.

منوچهری .

سوخت شب مشک رنگ زآتش خورشید و برد
نکهت باد سحر قیمت عود قمار.

خاقانی .

قمار. [ ق ِ ] (ع مص ) مقامره . به گرو چیزی باختن و نبرد کردن با هم به گرو. (منتهی الارب ). به گرو باختن و غلبه کردن در بازی قمار. (اقرب الموارد). || (اِ) منگ . (فرهنگ اسدی ). هر بازی که در آن بطور غالب شرط شود که برنده چیزی از بازنده بگیرد خواه با ورق باشد یا غیر آن . و اصل قمار این است که یکی از رفیق خود اندک اندک چیزی در بازی بگیرد. (از اقرب الموارد). هر بازی که در آن شرطی باشد مگر تیراندازی و اسب دوانی . (برهان ). قمار هر بازی که در آن شرط و گروبندی باشد و هر بازی که در آن بشرط زر داده و گرفته شود و با لفظ باختن و بردن و کردن مستعمل . (آنندراج ). قمار از دیرباز در میان ملت ها معروف بود واز یونانیان قدیم جز مردم جمهوری اسپارت کسی آن را حرام نکرد. بسیاری از امپراطوران روم علاقه ٔ فراوان به قماربازی داشتند و گاه در آن مبلغ هنگفتی می باختند. تاسیت ، مؤلف رومی از عشق آلمانیها بقمار چیزها نقل میکند که باور نکردنی است . وی مینویسد که آنان حتی آزادی خود را قمار میکردند و اگر میباختند در اسارت برنده درمی آمدند. قمار در آئین رومی ها حرام است . مسیحیان نیز آن را حرام میدانند. در قرن شانزدهم قمار در اروپا رواج و رونق بسزا گرفت و قمارخانه های بزرگی بنیاد شد. دولت انگلستان بسال 1853 قمار را تحریم کرد و در آمریکا بسال 1855 حرام گردید. و در پروس بسال 1854 تحریم شد و سایر ایالات آلمان بسال 1868 آن راحرام کردند. اسلام قبل از همه ٔ ملل متمدن جهان قمار را تحریم کرد. (از دائرة المعارف وجدی ) :
من گرفتم که قمار از همه عالم بردی
دست آخر همه را باخته میباید رفت .

صائب (از آنندراج ).

پادشاهانه کرده ایم قمار
داو اول خزانه باخته ایم .

ظهوری (از آنندراج ).

- قاب قمارخانه ؛ مردی سخت لاابالی .
- قمار باختن ؛قمار بازی کردن :
بررقعه ٔ زمانه قماری نباختم
کو را به هر دو نقش دغایی نیافتم .

خاقانی .

لباس عاریت پیش از طلب انداختن دارد
قماری را که بردی نیست در پی ، باختن دارد.

صائب (ازآنندراج ).

- قمارباز ؛ آنکه قمار کند. منگیاگر. مقامر. قَمّار.
- قماربازی ؛ عمل قمارباز.
- قمارخانه ؛ محل قماربازان . جای قمار :
دنیا قمارخانه ٔ دیو است و اندر او
ما منگیاگران و اجل نقش بین منگ .

سوزنی .

- قمار زدن ؛ قمار کردن .
- قمارستان . رجوع به همین مدخل شود.
- قمار کاغذی ؛ رجوع به این کلمه در شود.
- قمار کردن ؛ قمار باختن است . قماربازی کردن :
روی فلک را ببرد صبح مگر
صبح مگر با فلک قمار کند.

ناصرخسرو.

قُماریدن =
م. ث
وقتی می قُماری، کل بدنت از آدرنالین لبریز میشه.

لیلاج

در پارسی بدان مَنگیا mangiyaa گویند.

شرط بندی

در پارسی ب قمار منگیا یا گروبندی و برد و باخت در منگیا یا گروبندی گویند

دومار: واژه عربی "قُمار" هم از این واژه گرفته شده است!
یک جور بازی آشوری بوده است که دو مار به نبرد با هم می پرداختند که امروزه به گونه قُمار درآمده است!
آس بازی، شرط بندی، گنجفه - نوبت، نوبت کسی در بازی دومار ( قمار ) ، داو!

برد و باخت

دو واژه ی بهم پیوسته و پرکاربرد �برد و باخت� را می توان بگونه ای دربرگیرنده بجای واژه ی از ریشه عربی �قمار� نشاند و بکار برد. شوربختانه واژه های برابر یاد شده در بالا در زبان پارسی کنونی چندان بکار نمی آیند و در آینده نیز بگمانم کاربرد نخواهند یافت. واژه ی پیشنهاد شده ی �شرط بندی� نیز با چشم پوشی بر نیمی عربی و نیمی پارسی بودن آن با آنکه در زبان پارسی جاافتاده و کاربرد دارد، تنها در باره هایی ویژه بکار می رود و از دربرگیرندگی �برد و باخت� برخوردار نیست.

واژه ی قمار فارسی در زبان های غربی به game به معنی بازی و بازی شرط بندی، بازی سرگرم کننده تبدیل شده است. بنابراین واژه ی قمار با game همریشه می باشد. از این رو یکی از معانی game در انگلیسی : باختن، قمار کردن، تفریح کردن است.
واژه ی game از واژه ی Gambling ( قمار ) انگلیسی مشتق شده است .

قِمار یا قماربازی نوعی بازی که در آن شرط پرداخت مالی به برنده از سوی بازنده می شود. همه فقها به حرمت قمار فتوا داده اند
تلفظ صحیح: قِمار ( qemar )

منابع

• https://farsi.khamenei.ir/treatise-content?id=98

قمار فارسی و از ترکیب دو واژه ( کم ؛ آر ) درست شده که معنی آن ( کم آوردن ) و باخت است