کلمه جو
صفحه اصلی

مجمع الفصحاء

دانشنامه عمومی

مجمعُ الفُصحاء (تألیف ۱۲۸۴ قمری) تذکرهٔ ادبی مفصلی از رضاقلی خان هدایت طبرستانی در شرح احوال و منتخباتی از اشعار ۸۶۷ شاعر در دو مجلد تدوین یافته است. نخستین مجلد به شرح حال شاهان و امیرانی که شعر سروده اند و شاعران متقدم تا سدهٔ هشتم قمری اختصاص یافته و در مجلد دوم ذکر احوال و آثار شاعران سده های بعدی و معاصر مؤلف تا ۱۲۸۴ فراهم آمده است. هدایت در تألیف آن از بیشتر تذکره های شاعران سود جسته، اما اشتباهات آن ها را نیز تکرار کرده و اشتباهات دیگری نیز خاصه در ذکر تاریخ ها مرتکب شده است که بعضی از آن ها عجیب است. با این حال از آنجا که بزرگترین تذکرهٔ شاعران پارسی گوی است، از مآخذ بزرگ شعر فارسی به شمار می رود و بسیارند شاعرانی که جز در این تذکره نام و اثری از ایشان بر جای نمانده است؛ همچنانکه قسمتی از اشعار بسیاری شاعران دیگر منحصراً در این اثر تذکره محفوظ مانده است. نخستین بار در ۱۲۹۵ قمری و نسخهٔ منقحی به تصحیح مظاهر مصفا در سال ۱۳۳۶ تا ۱۳۴۰ شمسی در شش مجلد منتشر شد.

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] مجمع الفصحاء، اثر رضاقلی خان هدایت، از جمله بهترین و کامل ترین تذکره های عمومی است که شرح احوال بیش از یک هزار تن از شاعران ایران با منتخباتی از اشعار آنان در آن گردآوری شده است.
مظاهر مصفا درباره اهمیت این اثر می نویسد: «این کتاب از زمان تألیف تاکنون همواره مورد استناد تتبع و تحقیق تذکره ‏نویسان و سخن ‏سنجان و نویسندگان تاریخ ادبى ایران بوده است».
در ابتدای اثر، یادداشتی به قلم حشمت الله قنبری، دو یادداشت از مظاهر مصفا مصحح کتاب، مقدمه چاپ سنگی و مقدمه مؤلف آمده است. پس از آن تذکره و اشعار 1068 شاعر در شش مجلد کتاب ارائه شده است.
نویسنده بیش از سى سال از زندگى پربار خود را صرف جمع‏ آورى اسناد و مدارک ادیبان ایران و تحقیق و پژوهش در احوال ایشان کرد و با همت قابل ستایش خود آخرین و جامع‏ترین تذکره شعر و ادب فارسى را از زمان ابوالعباس مروزى تا سال 1284ق، تحت عنوان «مجمع الفصحاء» براى اهالى علم و ادب و فرهنگ فارسى‏ به یادگار گذاشت.
مصحح کتاب، در ابتدای مقدمه اش پیشینه تذکره نویسی را چنین بیان می کند: «در ایران تذکره ‏نویسى از چندین قرن پیش رایج شده و کسانى درصدد جمع شعر شاعران و نوشتن ترجمه زندگى ایشان برآمده ‏اند و اگر این همت به کار نمى ‏رفت، امروز از حال بیشتر، بلکه تمامى شاعران گذشته بى خبر بودیم». وی از چهار مقاله نظامی عروضی، نویسنده و شاعر سده ششم به عنوان قدیمی ترین تذکره یاد می کند. سپس تذکره های متعددی چون «لباب الألباب» محمد عوفی، «مجالس النفائس» علی شیر و «هفت اقلیم» امین احمد رازی را معرفی می کند. در آخر نیز «مجمع الفصحاء» را آخرین و جامع ترین تذکره شاعران فارسی زبان دانسته و به معرفی نویسنده این اثر و کتاب های دیگرش می پردازد.
پس از مقدمه محقق کتاب، قصیده ای به قلم نویسنده و پس از آن مقدمه چاپ سنگی، که هر دو در مدح و ثنای ناصرالدین شاه است، آورده شده است.


کلمات دیگر: