اجزاء

اَجزاء
(جمع جزء) اصطلاحی در کلام، اجزای اصلی و فرعی تشکیل دهندۀ پیکر انسان است: ۱. اجزای اصلی یا ذرات اصلی، در سراسر زندگی ثابت می مانند. حقیقت انسان که با واژۀ «من» بیان می شود، همین اجزاست؛ و همین اجزاست که مُخاطب، مکلَّف، مُثاب و مُعاقَب است و اگر خورنده ای آن ها را بخورد جزء پیکر وی نمی شود (← آکل و مأکول، شبهه). همین اجزاست که در رستاخیز بازمی گردد و پاداش و کیفر می بیند؛ ۲. اجزای فرعی یا ذرات غیراصلی، به خلاف اجزای اصلی پیوسته دستخوش دگرگونی و افزایش و کاهش است و با مرگ انسان نابود می شود. نیز← اعاده؛ معاد

[ویکی فقه] إجزاء. إجزاء یعنی کفایت کردن مأموربه اضطراری از مأموربه اختیاری و نیز مأموربه ظاهری از واقعی .
لغویان یکی از معانی إجزاء را بسنده کردن و اکتفا دانسته اند. این واژه در اصطلاح علم اصول، به معنای کفایت کردن مأموربه اضطراری از اختیاری و مأموربه ظاهری از واقعی است که لازمه اش، سقوط اعاده و قضا است؛ مثلًا، اگر کسی در حال ضرورت، با تیمم نماز بخواند، این نماز، کفایت می کند و لازم نیست بعد از برطرف شدن عذر در خارج وقت، با وضو نماز بخواند؛ البته اگر مکلف در قسمتی از وقت بتواند به وظیفه اختیاری عمل کند و اضطرار، مربوط به قسمتی از وقت باشد، در این صورت اضطرار صدق نمی کند؛ چون مکلف در فاصله زمانی بین اوّل تا آخر وقت، قدرت بر انجام وظیفه با تمام اجزا و شرایط را دارد؛ هم چنین کسی که نماز را در سفر، از روی جهل، تمام خوانده و در تمام وقت، در این جهل معذور بوده، بعد از آن که فهمید وظیفه اش نماز قصر بوده، می تواند به همان نماز ۴ رکعتی اکتفا کند.پیش از ورود در آیات، تذکر دو نکته لازم است:۱.برخی، به اطلاق مقامی در آیات استدلال کرده اند؛ چون در مقام بیان وظیفه مکلّفان است و به تکلیف اضطراری بسنده کرده و تکلیف دیگری را بیان ننموده است؛ بنابراین، آشکار می شود که آن چه انجام گرفته، مجزی است. اطلاق پیش گفته در برابر اطلاق لفظی است که اگر کلامی صادر شود و گوینده در مقام بیان مقصود خویش باشد و قیدی را ذکر نکند، روشن می شود که قید مذکور، دخالتی در غرض وی نداشته است.۲.برخی نیز استدلال کرده اند که از آیات استفاده می شود نماز مضطر، مانند نماز شخص مختار، مصداقی از مصادیق طبیعت نماز است؛ بنابراین با انجام آن، «طبیعت» موجود شده، قهراً امر ساقط خواهد بود.