غار اسپهبد خورشید

غار اسپهبد خورشید یا کرکیل دژ یا کیجاکچال بر سر راه سوادکوه به تهران در ناحیه دوآب در نوزده کیلومتری شهر پل سفید در شهرستان سوادکوه استان مازندران قرار دارد. این غار در مسیر قلعه کنگلو قرار دارد. این غار بر سینه لردکمر قرار داشته و در متون تاریخی به نام طاق عایشه گرگیلی دژ نیز خوانده شده است. در زبان مردم منطقه سوادکوه این غار به نام لاپ کمر معروف است. همچنین مردم روستاهای اطراف این غار را به نام «دیوکالی» به معنای «لانهٔ دیو» می شناسند.
کروکی داخل غار اسپهبد خورشید
لینک عکس هوایی غار اسپهبد خورشید
قوس دهانه غار، یکی از عظیم ترین دهانه های غار طبیعی دنیا است. طول قوس طاق طبیعی و عظیم غار چهل متر بوده و درون غار به صورت تالاری بیضی شکل به درازای ۷۵، عرض ۲۵ و ارتفاع ۱۵ متر است. در برابر غار دیواری با سنگ و ساروج چیده شده و تا مدخل آن ادامه دارد. بنای این دیوار به دوره ساسانیان بازمی گردد. در مقابل غار پرتگاه مهیبی قرار دارد که ورود به آن را بسیار مشکل می سازد. به دلیل وجود آب آشامیدنی در غار، در گذشته امکان مقاومت به مدت طولانی در آن وجود داشته است.
داخل غار دارای اتاق هایی است که قدمت ساخت آن ها به دوره ساسانیان بازمی گردد. این غار در فهرست آثار ملی ایران قرار دارد و برای ثبت جهانی آن نیز پرونده ای تشکیل گردیده است. با این وجود تمرینات نظامی و معدن ماسه فعال در مجاورت آن، در حال لطمه زدن به آن می باشد.
این غار به عنوان دژی طبیعی، همواره مورد استفاده اسپهبدان طبرستان بوده است. در صدر اسلام و همزمان با شورش مردم طبرستان، این غار مامن ونداد هرمز بود.