کلمه جو
صفحه اصلی

انقلاب فرهنگی ایران

دانشنامه عمومی

انقلاب فرهنگی ایران، به مجموعه ای از رویدادهای مرتبط با نظام آموزش عالی در جمهوری اسلامی ایران (به ویژه سال های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۲ خورشیدی) گفته می شود که با هدف پاک سازی استادان و دانشجویانی که از دید حکومت جمهوری اسلامی ایران، «غرب زده» به شمار می رفتند، صورت پذیرفت. انقلاب فرهنگی هدفش را اسلامی سازی دانشگاه های مدرن و از بین بردن فاصلهٔ بین دو نظام آموزش عالی مجزای حوزوی و دانشگاهی قرار داد.
با پیروزی انقلاب اسلامی دانشگاه ها بازگشایی شدند. اما عملاً دانشگاه محل فعالیت های سیاسی شده بود. پیش از شروع انقلاب فرهنگی، دانشگاههای ایران، از مهم ترین کانون های اصلی حضور مخالفان علیه نظام جمهوری اسلامی بودند و وضعیت آن ها از دست حکومت خارج شده بود. یک سال پس از انقلاب، دانشگاه ها به کانون اصلی اپوزیسیون مخالف جمهوری اسلامی و محلی برای یارگیری تشکیلاتی این گروه ها از جمله سازمان چریک های فدایی خلق ایران و سازمان مجاهدین خلق تبدیل شده بود. در اواخر فروردین ماه سال ۱۳۵۹ خورشیدی، شورای انقلاب، با تأیید روح الله خمینی، به گروه های سیاسی فعال در دانشگاه ها، برای تخلیه دفترهای خود در دانشگاه ها، مهلتی سه روزه داد که طی این روزها، درگیری و خشونت در دانشگاه های مختلف ایران شدت گرفت و چندین نفر کشته و تعداد زیادی نیز مجروح شدند. این رویداد، سرآغاز «انقلاب فرهنگی» محسوب می شود که با دستور خمینی تعطیلی دانشگاه ها به مدت بیشتر از دو سال و اخراج صدها تن از استادان و هزاران تن از دانشجویان دگراندیش، چپ گرا و لیبرال را در پی داشت.
اقدامات انجام شده در دوران انقلاب فرهنگی ایران بخشی از برنامهٔ مبارزه با فرهنگ غرب در ایران محسوب می شد و یکی از اهداف انقلاب فرهنگی ایران، وحدت حوزه علمیه قم و دانشگاه بود. در طی این دوران محتوای بسیاری از کتاب های درسی و علمی طبق دیدگاه موجود شورای انقلاب فرهنگی، مورد بازبینی قرارگرفت. به شیوه های مختلف، دیدگاه های موسوم به چپ و لیبرال از دانشگاه حذف شد و همچنین تغییراتی با هدف اسلامی کردن دانشگاه و اجرای شریعت اسلامی در دانشگاه ها اعمال گردید. این سلسله برنامه ها، تأثیرات زیادی بر ساختار فرهنگی و علمی ایران به همراه داشت؛ چنان که تعداد بسیاری از فرهیختگان، ایران را ترک کردند.

دانشنامه آزاد فارسی

جریانی سیاسی ـ فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران ، با هدف تغییرات و تحولات گسترده در نظام آموزش عالی و دانشگاه های کشور (۱۳۵۹ش). درپی تأسیس جمهوری اسلامی ایران ، گروه های سیاسی مخالف ، محیط های دانشگاهی و دانشجویی را کانون فعالیت های سیاسی خود قرار داده بودند، از این رو تصمیم گرفته شد تا با تصرّف دفاتر احزاب و گروه های سیاسی مخالف و ضد انقلاب ، محیط های دانشگاهی را از این فعالیت ها پاکسازی کنند. از این رو در یک اقدام هماهنگ در فروردین ۱۳۵۹، این دفاتر تصرف شد که به درگیری مسلحانه میان اعضا و هواداران سیاسی این گروه ها با اعضای انجمن های اسلامی و مداخلۀ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و حمایت امام خمینی (ره) انجامید. دانشگاه های سراسر کشور تا پاکسازی کامل از وجود اعضا و هواداران احزاب و گروه های سیاسی و نیز ایجاد تحوّل مناسب آموزشی ، تعطیل شد. بدین منظور ستاد انقلاب فرهنگی در ۲۳ خرداد ۱۳۵۹ به فرمان امام خمینی (ره) تشکیل شد که پس از تشکیل جلسات متعدد و اتخاذ تصمیم ها و اقدامات لازم در اجرای فرمان مذکور، دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی کشور، پس از گذشت سه سال تعطیلی ، در ۱۳۶۲ بازگشایی شد.


کلمات دیگر: