پازند

چوب آتش زنه، تفسیرکتاب زند، شرحی که درپای اوراق زنند، و آن بزبان پهلوی وغالبابالغات فارسی بوده است
( اسم ) چیزی که بر آتش زنه زنند تا از آن آتش بر آید .
اصل کتابست و ابستا گزارش

(زَ ) ( اِ. ) ۱ - چوب آتش زنه . ۲ - برگردان متون پهلوی به خط اوستایی .

پازند. [ زَ ] ( اِخ ) اصل کتاب است و ابستا گزارش. ( فرهنگ اسدی ). تفسیر زند باشد و زند کتاب زردشت است و برعکس این هم گفته اند یعنی زند تفسیر پازند است و بعضی دیگر گویند زند و پازند دو کتاب است از تصنیفات ابراهیم زردتشت در آئین آتش پرستی و دیگری میگوید که ترجمه کتاب زند است و با زای فارسی هم آمده است. ( برهان قاطع ). تفسیر زند باشد و زند کتاب زردشت است. ( جهانگیری ). کتاب زردشت است که پیغمبرگبران آتش پرست بود. کتابی است که ابراهیم زردشت وضعکرده بود. ( از فرهنگی خطی ). پازند و زند و دو کتابیست از ابراهیم زردشت. ( فرهنگ سروری )....و زرادشت شرحی بر ابستا کرد و آنرا زند نامید و این در نزد مجوسان کلام خداست که بر زردشت نازل گشت. آنگاه زردشت آنرااز لغت پهلوی به فارسی درآورد و سپس شرحی بر زند نگاشت و آنرا پازند نامید و موبدان و هیربدان دانشمند شرحی دیگر بر این شرح نگاشته و یارده ( ظ: ایارده )اش نام نهادند که برخی از مجوسان «اگرده »اش نیز خوانند و چون اسکندر بر کشور ایران استیلا یافت و دارا پسر دارا را بکشت آنرا بسوزانید. ( التنبیه و الاشراف مسعودی ). بنابر تحقیقات اخیره ، پازند عبارت از خط و زبانی است که برای صعوبت خط پهلوی زند را بعدها بدان خط وزبان نوشته اند و چون در آغاز آنرا مانند حاشیه در پای ( یعنی ذیل ) اوراق مینوشته اند به پازند مشهور شده.در پازند لغات آرامی به لغات ایرانی تبدیل شده است وجای خط پهلوی را خط اوستائی گرفته است :
گویند نخستین سخن از نامه پازند
آنست که با مردم بداصل مپیوند.زو دوست ترم هیچکسی نیست وگر هست
آنم که همی گویم پازند قران است.ای خوانده کتاب زند و پازند
زین خواندن زند تا کی و چند.بر گل نوزند واف مطربی آغاز کرد
خواند به الحان خوش نامه پازند و زند.حرف و صوت ار قضا بگرداند
مرحبا زند و حبّذا پازند.|| ( اِ ) چیزی که بر آتش زنه زنند تا از آن آتش برآید و معنی ترکیبی آنکه همپائی و معاونت با آتش زنه در برآوردن آتش کند و بدین مناسبت شرح زند را گویندچه احکام آتش که در زند مکنون است به اعانت آن شرح ظاهر میشود. ( رشیدی ).

= زند۴
۱. ترجمۀ زند به فارسی.
۲. شرح و تفسیری که مانند حاشیه در پای اوراق زند نوشته اند و آن به زبان پهلوی و غالباً با لغات فارسی و به خط اوستایی و گاه به خط فارسی بوده: گویند نخستین سخن از نامهٴ پازند / آن است که با مردم نااصل مپیوند (لبیبی: شاعران بی دیوان: ۴۸۰ ).