کلمه جو
صفحه اصلی

فارسنامه

فرهنگ فارسی

کتابی است بفارسی تالیف حاج میرزا حسن فسائی در تاریخ و جغرافیای فارس . مولف در سال ۱۲۸۹ ه ق . بتشویق ظل السلطان نقشه فارس را تهیه کرد و در سال ۱۲۹۳ بتشویق حاج معتمدالدوله فرهاد میرزا فرمانفرمای فارس آن نقشه را با ذکر همه دهها و جزایر و چشمهسارها و رودخانه ها و کوههای فارس تکمیل و بناصر الدین شاه تقدیم کرد . در سال ۱۲۹۶ دستخطی از طرف ناصرالدین شاه به معتمدالدوله صادر شد مبنی بر اینکه وی بنقشه اکتفا نکند و کتابی در جغرافیای فارس بنویسد و ضمنا وقایع اتفاقیه هر محل را بنگارد . باین جهت کتاب مزبور را بنام ناصرالدین شاه [ فارس نامه ناصری ] نامیدند و آن در سال ۱۳۱۲ و اوایل ۱۳۱۳ ه ق . بطبع رسیده . این کتاب شامل دو گفتار است : گفتاراول راجع به تاریخ فارس است و بترتیب از سال دهم هجری حوادث فارس را در هر سال تا ۱۳٠٠ ه ق . بر سبیل اختصار نوشته . این گفتار خلاصه ایست از تواریخ مورخان اسلامی و فقط زحمت مولف در این است که حوادث هر سال فارس را از تواریخ گذشتگان استخراج کرده طی همان سال آورده است . قسمت مختصری را که می توان تصنیف شمرد تاریخ سالهای معاصر خوداوست . گفتار دوم مشتمل است بر جغرافیای فارس و ضمنا شرح احوال علما و شعرا و تجار و اعیان و خوانین فارس . این بخش با ارزشتر از گفتار اول است . مولف گوید خود بهر جا سفر کرده و بعین و مشاهده نقشه فارس را ترسیم نموده است و نقشه کوچکی نیز از فارس در متن کتاب جا داده . ارزش عمده این کتاب در تراجم احوال رجال فارس است ( حسنعلی حکمت (بخرد ) . ماهنامه وحید : ۳ ص ۴۸ - ۴۱ ).

دانشنامه عمومی

فارسنامه (ابن بلخی). فارس نامه کتابی است پیرامون تاریخ و جغرافیای پارس که در دههٔ نخست سده ششم هجری قمری نوشته شده است. نام نویسندهٔ کتاب مشخّص نیست، ولی نویسنده خود در دیباچهٔ کتاب نسب نیایش را از بلخ و خویشتن را زاده و پرورده در پارس ذکر می کند. از این رو معمولاً از وی با نام ابن بلخی یاد می شود. بخش جغرافیای فارس نامه به خاطر اطلاعات بدیعی که در آن یافت می شود نزد پژوهشگران بسیار ارزشمند است، بخش تاریخ کتاب عمدتاً منطبق با تواریخ پیشین یا حتی مأخوذ از آنهاست، گرچه گاه اطلاعات اضافه ای هم در آن یافت می شود. بخش تاریخ این اهمیت را می دارد که نخستین تألیف (در مقابل ترجمه) پیرامون تاریخ ایران به زبان فارسی است که به دست ما رسیده است.
این کتاب، قدیمی ترین کتابی است که اطلاعات جامع و منحصر به فردی را دربارهٔ فارس، به زبان فارسی و با انشایی سلیس و روان و در شیوه ای موجز و دل نشین به اهل فضل و ادب عرضه داشته است و از زمان تألیف، به عنوان منبعی معتبر در شناخت فارس، مورد قبول و استفاده پژوهش گران و صاحب نظران قرار گرفته است.نویسنده فارس نامه در مقدمهٔ کتاب، هدف از نگارش آن را توصیف وضعیت تاریخی و جغرافیایی فارس در جهت آگاه کردن سلطان سلجوقی از موقعیت این ایالت عنوان می کند.
اگرچه ادوارد بروان، احتمال می دهد که این فارسنامه را ابوزید احمد بن سهل بلخی، مؤلف صورالاقالیم تألیف کرده باشد اما در هیچ یک از منابع معتبر، نامی از مؤلف فارسنامه به میان نیامده است و تنها حاجی خلیفه، در کشف الظنون او را بلخی خوانده و نوشته استبنابراین، ابن بلخی نامی است که حاجی خلیفه به استناد مطالب فارسنامه، بر مؤلف این اثر نهاده است. (اگر چه نیکسن معتقد است که این نام را حمدالله مستوفی بر مؤلف کتاب گذاشته است) و پس از وی دیگران نیز آن را به کار برده اند.
خاندان فارسنامه هم چنان که خود او نوشته است، در اوایل دولت سلجوقی به پارس آمدند و سلطان ابوشجاع محمدبن ملکشاه سلجوقی (۴۷۴ تا ۵۱۱ هـ. ق) در نامه ای که به خط خود به ابن بلخی نگاشت و مؤلف کتاب آن را درخواستی لطیف و املایی شافی می خواند، از او خواست که اوضاع و احوال پارس را در کتابی برای او بنگارد.با توجه به این که سلطان محمد بن ملکشاه در سال ۵۱۱ در گذشته است و مؤلف به همزمانی خود با اتابک چاولی متوفی به سال ۵۱۰ هـ.ق. اشاره دارد می توان حدس زد که سال تألیف فارسنامه باید قبل از ۵۱۰ هجری باشد.
فارس نامه ممکن است اشارت به هر یک از موارد زیر بدارد:
فارس نامهٔ ابن بلخی
فارس نامهٔ ناصری، از کتب دوره قاجاریه
روزنامه فارسنامه از روزنامه های دوران قاجار

فارس نامه (ابن بلخی). فارس نامه کتابی است پیرامون تاریخ و جغرافیای پارس که در دههٔ نخست قرن ششم هجری قمری نوشته شده است. نام نویسندهٔ کتاب مشخّص نیست، ولی نویسنده خود در دیباچهٔ کتاب نسب نیایش را از بلخ و خویشتن را زاده و پرورده در پارس ذکر می کند. از این رو معمولاً از وی با نام ابن بلخی یاد می شود. بخش جغرافیای فارس نامه به خاطر اطلاعات بدیعی که در آن یافت می شود نزد پژوهشگران بسیار ارزشمند است، بخش تاریخ کتاب عمدتاً منطبق با تواریخ پیشین یا حتی مأخوذ از آنهاست، گرچه گاه اطلاعات اضافه ای هم در آن یافت می شود. بخش تاریخ این اهمیت را می دارد که نخستین تألیف (در مقابل ترجمه) پیرامون تاریخ ایران به زبان فارسی است که به دست ما رسیده است.

پیشنهاد کاربران

هو
دو فارسنامه داریم که عبارتند از :
فارسنامه ناصری.
فارسنامه ابن بلخی به تصحیح و تنقیح گای لسترنج.
هردو کتاب مذکور به چاپ رسیده است.


کلمات دیگر: