فرسنگ

پرسنگ:فرسخ، مقیاس مسافت قریب شش کیلومتر
( اسم ) واحد مسافت .

(فَ سَ ) [ په . ] (اِ. ) = فرسخ : واحدی برای اندازه گیری مسافت ، تقریباً شش کیلومتر.

فرسنگ. [ ف َ س َ ] ( اِ ) پهلوی فرسنگ ( مقیاس طول )، پارسی باستان ظاهراً فرسنگا و صورت یونانی شده آن پراساغس و معرب آن فرسخ است. ( از حاشیه برهان چ معین ). قدری باشد معین از راه و آن به مقدار سه میل است و هر میلی چهارهزار گز باشد و طول هرگزی به قدر بیست وچهار انگشت دست باشد که به عرض در پهلوی هم گذارند و آن شش قبضه است یعنی شش مشت. ( برهان ). فرسنگ ایرانی قدیم برابر با چهارهزار و چهارصد و سی وسه یا سی ودو گز بوده است. ( از ایران باستان پیرنیا جدول اندازه ها در ج 1 ص 166 ). هر فرسنگی سه میل باشد و هر میلی چهارهزار و پانصد ارش به ذراع مرسل وسه هزار ارش به ذراع سلطان و هر ذراعی سی وشش انگشت که هر یکی به مقدار شش جو از پهنا به هم برنهاده. ( مجمل التواریخ و القصص ). مقدار طولی که امروز یک فرسنگ یا فرسخ به شمار میرود شش کیلومتر است :
تهمتن دو فرسنگ با او برفت
همی مغزش از رفتن او بکفت.دو فرسنگ چون اژدهای دژم
همی مردم آهیخت گفتی به دم.به دور از دو فرسنگ هر کس بدید
همی گفت کاین است بد را کلید.نبینی در جهان بی داغ پایم
نه فرسنگی و نه فرسنگساری.بینی آن ترکی که او چون برزند بر چنگ چنگ
از دل ابدال بگریزد به یک فرسنگ سنگ.چون سواران سپه را به هم آورده بود
بیست فرسنگ زمین بیش بود لشکرگاه.چون فرسنگی کنار رود برفت آب پایاب داشت. ( تاریخ بیهقی ).
هرکه او گامی از تو دور شود
تو از اودور شو به صد فرسنگ.دل نهادی بدین سرای سپنج
چند بسیار تاختی فرسنگ.صحرای دلم هزار فرسنگ
آتشگه کاروان ببینم.تو را یک زخم پیکانش ز بند خود برون آرد
به صد فرسنگ استقبال آن یک زخم پیکان شو.از جفا تا او چهار انگشت بود
از وفا تا عهد صدفرسنگ داشت.قرب پانزده فرسنگ بر اثر او برفت. ( ترجمه تاریخ یمینی ). برسید بر کنار آبی که سنگ از صلابت او بر سنگ همی آمد و صریرش به فرسنگ همی رفت. ( گلستان ). رجوع به فرسخ شود.

۱. = فرسخ
۲. [قدیمی] = فرسنگسار