اعتدال بهاری

اعتدال بهاری یا هموگانِ بهاری (در نیم کره شمالی) در ستاره شناسی به لحظه ای گفته می شود که خورشید از دید ناظر زمینی از صفحه استوای سماوی می گذرد و حرکت خود به سمت شمال آسمان را در پیش می گیرد. اعتدال بهاری یکی از دو اعتدالین زمین است که در هر سال رخ می دهد (اعتدال دیگر اعتدال پائیزی است). اعتدال بهاری در نیم کره شمالی برابر است با اعتدال پائیزی در نیم کره جنوبی. حرکت زمین به دور خورشید در هر سال باعث می شود تا ناظر زمینی تصور کند خورشید روی یک مدار دایره ای که با مدار استوای زمین ۲۳٫۵ درجه اختلاف دارد، به دور سیاره ما می چرخد. در این میان چهار نقطه از مدار فرضی گردش خورشید به دور زمین بسیار مهم می شود. دو اعتدال بهاری و پاییزی که محل تلاقی دو مدار گردش خورشید به دور زمین و دایره استوای سماوی است و دو انقلاب تابستانی و انقلاب زمستانی که به نظر می رسد خورشید در بیشترین ارتفاع نسبت به استوای سماوی قرار گرفته است.
اعتدال پائیزی
انقلاب تابستانی
انقلاب زمستانی
در تقویم هجری خورشیدی ایرانی برای تعیین روز تقویمی آغاز سال، ظهر نسبت به لحظه تحویل سال (اعتدال بهاری) مرز در نظر گرفته می شود. یعنی درصورتیکه لحظه تحویل سال قبل از ظهر باشد همانروز، روز آغاز سال و چنانچه لحظه تحویل سال بعد از ظهر باشد فردای آن، روز آغاز سال به حساب می آید. از اینرو میانگین سالانهٔ لحظهٔ اعتدال بهاری (تحویل سال) مابین ظهر آخرین روز سال و ظهر اولین روز سال؛ یعنی نیمه شب (حدودا ساعت ۰۰:۰۰ بامداد اولین روز سال) خواهد بود. این تقویم بیشترین هماهنگی با زمان واقعی نجومی دارد و نوروز آن هماهنگ با میانگین اعتدال بهاری می باشد.
جشن باستانی نوروز از لحظه تحویل سال در نیم کره شمالی شروع می شود. در گذشته، با به دست آوردن احکام نجوم هر فصل سال، زمان تحویل خورشید را به برج آغازین آن فصل در نظر می گرفتند و از همین روی تحویل سال و آغاز فصل بهار، هنگام ورود خورشید به برج حمل در دائرةالبروج یا آغاز برج حمل بود. امروزه به کمک ابزار مدرن می توان لحظه رسیدن خورشید به نقطه اعتدال بهاری را به طور مستقیم و با دقت زیاد محاسبه کرد و در این لحظه، مختصات دائرةالبروجی خورشید، صفر فرض می شود.
شعر زیر از بدرالدین چاچی به مضمون اعتدال بهاری اشاره دارد: