نقد ادبی

نقدِ ادبی یا سخن سنجی دانشی برای بررسی ویژگی ها و تفسیر نقاط قوت و ضعف یک اثر ادبی و تحلیل و ارزیابی آن در کنار تشریح جوانب پیچیدهٔ آثار ادبی و روشی برای سنجش اعتبار و مقام آن ها است. به کسی که نقد ادبی می داند، مُنتقد ادبی می گویند.
سخن شناسی
نقد سنتی
نقد ادبی روانکاوانه
نقد هنری
نقد ادبی به معنای مطالعه، بحث، ارزیابی و تفسیر محصولات ادبی است. نقد ادبی می تواند به شکل یک گفتمان نظری بر اساس نظریه ادبی باشد یا بحث مفصل تری که حالت گزارش گونه در باب یک اثر ادبی داشته باشد. این نوشته های گزارش گونه اغلب در قالب نوشته های روزنامه نگاری یا یادداشت هایی در زمان پدیدار شدن آثار ادبی رخ می نماید و در مواردی با قضاوت هایی یا اظهار نظرهایی در مورد خوب بودن یا نبودن، ارزش مند بودن یا نبودن اثر ادبی همراه است.
دیون در مبحث ۵۳ خود می گوید ارسطو را باید نقطه آغاز نقد ادبی دانست. و بر این اساس تاریخ این پدیده دست کم تا سده چهارم پیش از میلاد به عقب می نشیند. ارسطو در بوطیقا در مورد بسیاری از آثار هنری دوران صحبت می کند و مفاهیم میمسیس و کاتارسیس را مطرح می کند که امروزه نیز در نقد اهمیت بسیاری دارند. افلاطون در همان دوران به شعر حمله می کند و آن را هنری دست دوم، تقلیدی و نادرست می داند. بهاراتا مونی در همین دوران در ناتیاشاسترا در مورد نمایش های سانسکریت و ادبیات کهن هند اظهار نظر می کند. فلیسین مارسو معتقد است استقبال (پاستیش) بهترین نوع نقد ادبی است و با توجه به اهمیتی که گذشتگان به تقلید می دادند این نظر غریبی نیست.
سنت تفسیری مرسوم در ادیان ابراهیمی در سده های میانه را می توان از عناصر شکل دهنده مطالعات نقد ادبی دانست. از سده نهم میلادی نیز در ادبیات عربی آثاری برای نخستین بار مشخصاً در زمینه نقد نگاشته شده است که از این میان می توان نخست کتاب الحیوان و دوم کتاب البیان و التبیین نوشته جاحظ و کتاب البدیع نوشته عبدالله ابن المعتز را نام برد.

نقد ادبی (کتاب). نقد ادبی کتابی است از آثار عبدالحسین زرین کوب. درون مایهٔ این کتاب شرح و بسط نقد و تاریخ نقّادی آثار ادبی است. نسخهٔ اولیهٔ کتاب که به حدود سال ۱۳۳۸ خورشیدی تدوین گشته است در دو مجلد است.بعدها خود زرین کوب، خلاصه ای از این دو جلد را تحت عنوان «آشنایی با نقد ادبی» تهیه و به چاپ سپرد.
نقد ادبی: جستجو در اصول و روش ها و مباحث نقادی با بررسی در تاریخ نقد و نقادان|سایت خانهٔ کتاب
آشنایی با نقد ادبی|سایت خانهٔ کتاب

نَقدِ ادبی (literary criticism)
اصطلاحی در علوم ادبی که موضوع آن ارزیابی و تحلیل آثار ادبی است. واژۀ «نقد» یا انتقاد غالباً به معنای منفی و عیب جویانه تعبیر شده است؛ در حالی که در حقیقت ارزیابی ادبی جنبه ای کلی دارد و شامل نکات مثبت و منفی می شود. در عصر حاضر، نقد آثار ادبی تحلیل هایی است شامل جنبه های ساختاری، نشانه شناسی، اسطوره شناسی، فمینیستی، مارکسیستی و روانکاوی متون. در گذشته، دانشمندان حوزۀ نقد بیشتر متمایل به بررسی نظریات سیاسی و اخلاقی و یا ارزیابی اثر به منزلۀ پدیده ای صوری و مجزا از خلق کنندۀ آن بودند. اولین نقد ادبی نظام مند بوطیقا (فن شعر) نوشتۀ ارسطو بود. بعدها در یونان رساله ای با نامدر باب شکوه سخن نوشته شد که معمولاً آن را منتسب به لونگینوس می دانند. هوراس و کوئینتیلیان منتقدان تأثیرگذار لاتین بودند. با ظهور رنسانس (نوزایی) ایتالیا، نقد اومانیستی (انسان گرایانه) رواج یافت، و احیای فرهنگ و ادب یونان و روم باستان بر اهمیت و اقتدار ارسطو و هوراس افزود. نقد اروپایی نیز، همچون ادبیات آن دوره، ملاک های نئوکلاسیک، رمانتیک و مدرن را به کار گرفت. اغلب خوانندگان می خواهند برای درک و تحلیل متن یکی از سه برداشت را انتخاب کنند: تحلیل شخصیت ها و روابط میان آن ها؛ توصیف مضامین و درونمایۀ اصلی یک اثر؛ و یا مرور کوتاه و منتقدانه. به کارگیری هر یک از این شیوه ها مستلزم داشتن اطلاعات مبسوط دربارۀ متن و انتخاب آگاهانۀ شواهد مرتبط با موضوع است؛ به نحوی که بتواند مؤید استدلال های منتقد باشد. به طور کلی هنگام تحلیل متن توجه به جنبه های زیر مفید است: نویسنده درپی خلق چه اثری بوده است؛ مضامین اصلی اثر کدامند؛ سبک اثر چیست؛ مؤلف برای دست یافتن به تأثیر مورد نظر خود، از چه شگردهای ادبی بهره گرفته است. بررسی متون قدیمی اغلب مستلزم پاره ای تحقیقات تاریخی است و منتقد این گونه آثار باید با شیوۀ نقد تاریخی نیز آشنا باشد.