عیاری

یا جوانمردان یا فتیان طبقهای از طبقات اجتماعی ایران را تشکیل می دادند مشکل از مردم جلد و هوشیار از طبقه عوام الناس که رسوم و آداب و تشکیلاتی خاص داشتهاند و در هنگامه ها و جنگها خودنمایی میکردهاند . این گروه بیشتر دسته هایی تشکیل میدادهاند و گاهی بیاری امرا یا دسته های مخالف آنان برمیخاسته اند و در زمره لشکریان ایشان می جنگیدهاند . در عهد بنی عباس شماره عیاران در بغداد سیستان و خراسان بسیار گردید . معمولا دسته های عیاران پیشوایان و رئیسانی داشتند که بقول مولف تاریخ سیستان آنانرا (سرهنگ ) می نامیدند . عیاران مردمی جنگجو و شجاع و جوانمرد و ضعیف نواز بودند . عیاران سیستان در اغلب موارد با مخالفان حکومت عباسی همدست میشدند و درجزو سپاهیان آنان در می آمدند مثلا در قیام حمزه خارجی یکی از سرهنگان عیاران بنام ابوالعریان با او همراه بود دیگر حرب بن عبیده بود که عامل خلیفه اشعث بن محمد بن اشعث را شکست داد . یعقوب بن لیث صفار از همین گروه بود و بیاری عیاران سلسله صفاری را تاسیس کرد. عیاران جوان مردی پیشه داشتند و بصفات عالی راز نگهداری و دستگیری بیچارگان و یاری درماندگان و امانت داری و وفای عهد آراسته و در چالاکی و حیله نامبردار بودند .
۱ - حیله بازی مکاری . ۲ - جوانمردی توضیح عیاری یکی از طرق تربیت قدیم بوده و از اواخر قرن دوم هجری وجود داشته و عیاران اصول وروشهای مخصوصی در زندگانی داشته اند که به تدریج با تصوف آمیخته به صورت فتوت در آمده است . اصل جوانمردی سه چیز است : یکی آنکه آنچه بگویی بکنی دوم آنکه راستی را در قول و فعل نگاه داری سیم آنکه شکیب را کار بندی زیرا که هر صفتی که تعلق دارد به جوانمردی در زیر این سه چیز است .

عیاری. [ ع َی ْ یا ] ( حامص ) حالت و چگونگی عیار. حیله بازی و مکاری. ( فرهنگ فارسی معین ). فریبندگی و حیله بازی و مکاری و داغولی. ( ناظم الاطباء ). || جوانمردی.مروت. مردی. مردانگی. و آن یکی از طرق تربیت قدیم بوده و از اواخر قرن دوم هجری وجود داشته است. رجوع به عیار شود : اگر سیر مروت و عیاری امیر طاهر گویم قصه دراز گردد، اما یک حکایت یاد کنم. ( تاریخ سیستان ). || تردستی و زیرکی :
ببینی نشنوی تو قول او را
نبیند کس چنین هرگز عیاری.به راه ستوران روی می بدین در
به چاه اندر افتاده از بس عیاری.بادام دو چشم تو به عیاری و شوخی
صد بار به هر لحظه درکند شکسته.به عیاری توان رفتن ره عشق
که این ره دامن تر برنتابد.به عیاری ز جای خویش برجست
برابر دست خود بوسید و بنشست.به عیاری برآر ای دوست دستی
برافکن لشکر غم را شکستی.دیده نگه داشتیم تا نرود دل
با همه عیاری از کمند نجستیم.شبی گر جهد گربه هفتاد بام
به عیاریش برنیارند نام. || طراری. سرقت. دزدی : چه دانید اگر این هم ازجمله دزدانست ، به عیاری درین کاروان تعبیه شده. ( گلستان ).
دل به عیاری ببردی ناگهان از دست من
دزد در شب ره زند تو روز روشن میبری.- عیاری کردن ؛ عیارپیشگی. عیاری را پیشه خود ساختن :
زآن طره پر پیچ و خم سهل است اگر بینم ستم
از بند و زنجیرش چه غم هرکس که عیاری کند.

هَیاری