دولت رفاه

دولت رفاه (به انگلیسی: Welfare state) دولتی است که در آن تأمین و بهبود رفاه عمومی وظیفه قانونی نهادهای قدرت است. در این نظام اقتصادی دولت به همه کسانی که به هر دلیل نتوانند هزینه های خود را تأمین کنند یاری رسانی می کند. این کار از طریق پرداخت مستمری (حداقل درآمد) یا کمک های نقدی دیگر انجام می شود.
شوروی
شهرنشینی
عوام گرایی
دولت رفاه به معنی وجود سیاست های سنجیده و هوشمندانه ای در زمینه تأمین دست کم حداقل استاندارد زندگی برای همه و ارتقای برابری در فرصت های زندگی است و در آن هیچ تردیدی در زمینه ضرورت تمرکز تمام توجه همه نهادهای رسمی بر تأمین خدمات همگانی وجود ندارد. در ادبیات موجود در زمینه دولت رفاه، تأکید بر دو اصل اساسی مورد ادعاست: تأمین خدمات رفاهی برای تضمین بقا در شرایط اقتصاد آزاد، و وجود دولت دموکراتیک.
در این نظام اقتصادی دولت وظیفه دارد که امکانات بهداشتی درمانی، بیکاری و بازنشستگی، تأمین مسکن و خدمات آموزشی و مانند آن را از زمان تولد تا مرگ برای همه شهروندان تأمین کند.
با این حال منتقدان معتقدند که در دولت رفاه، علاوه بر ایجاد نابرابری، انگیزه لازم برای فعالیت اقتصادی از شهروندان گرفته خواهد شد و همچنین حق دخالت دولت در همهٔ عرصه های زندگی شهروندان و تنگ شدن حیطهٔ اختیار و آزادی شهروندان نتایج بدی برای جوامع نوین به دنبال خواهد داشت.

دولت رفاه (welfare state)
نظامی سیاسی که در چارچوب آن دولت (و نه شخص یا بخش خصوصی) مسئول تأمین رفاه شهروندان است و سطح زندگی حداقل را برای آنان فراهم می آورد و آنان را در برابر خطرات نیازمندی، بیماری، جهل، فلاکت، و بیکاری بیمه می کند. خدمات رفاهی شامل تأمین اجتماعی است که متضمن پرداخت کمک هزینه در صورت قطع درآمد شخص به سبب بیماری، جراحت، کهنسالی، یا بیکاری می شود. این کمک ها به صورت کمک هزینۀ بیکاری و بیماری، کمک هزینۀ خانواده، و کمک معاش در چارچوب طرح های بیمۀ دولتی تأمین و عرضه می شوند. برخی از خدمات رفاهی عبارت اند از خدمات بهداشتی و آموزشی که بودجۀ آن معمولاً از طریق مالیات تأمین می شود، و فراهم کردن خانه های سازمانی با تخصیص یارانه. پرداخت یارانۀ استفاده از وسایل حمل ونقل عمومی، تسهیلات اوقات فراغت، کتابخانه های عمومی با تخفیف ویژه برای کهنسالان، بیکاران، و از کارافتادگان از دیگر عناصر فرعی دولت رفاه به شمار می روند. اصطلاح دولت رفاه را نخستین بار سِر آلفرد زیمرن در اواخر دهۀ ۱۹۳۰ برای متمایزکردن سیاست های نظام های مردم سالار از دولت های دیکتاتوری اروپا به کار برد. عناصر دولت رفاه از اواخر قرن ۱۹ در بخش هایی از اروپا شکل گرفت؛ در این راه آلمان با تصویب قانون بیمۀ ملی اجباری سوانح و بیماری، که صدراعظم وقت اوتو فون بیسمارک به اجرا گذاشت و هزینۀ آن را دولت می پرداخت، پیش گام بود. نیوزیلند در ۱۸۹۸ مقرری های رفاهی را رایج کرد و اتریش ـ مجارستان در اواخر قرن ۱۹، نروژ در ۱۹۰۹، سوئد در ۱۹۱۰، ایتالیا، انگلستان، و روسیه در ۱۹۱۱ بیمۀ ملی بهداشتی را به اجرا گذاشتند. ایالات متحده امریکا نیز بعدها با تصویب قانون تأمین اجتماعی (۱۹۳۵) گام در همین مسیر گذاشت. این تحولات واکنشی به فشارهای سیاسی و اجتماعی، ازجمله تعمیم حق رأی، بودند. این خدمات حداقل سطح زندگی را البته نه برای همۀ گروه های جامعه تأمین می کردند. در اوایل دهۀ ۱۹۴۰، انگلستان یک دولت رفاه فراگیر را با همۀ عناصرش برای همگان به وجود آورد. در سطح بین الملل چندین کشور، به ویژه در منطقۀ اسکاندیناوی، پیگیر هدف ایجاد دولت رفاه بوده اند، اما آن ها نیز غالباً آن را نه یک واقعیت بلکه یک آرمان می دانند. مفهوم دولت رفاه جزو لاینفک ساختارهای سیاسی دولت های کمونیستی به رهبری اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی نیز بود، ولی حتی در این کشورها هم واقعیت های اقتصادی نحوۀ اجرای عملی آن را تعدیل کرد.