دیونیسوس

دیونیسوس یا دیونیزوس (به یونانی: Διόνυσος یا Διώνυσος) نام ایزدی در اساطیر یونان که دارای دو ریشه مجزا است، از طرفی او ایزد شراب، زراعت انگور، قداست می، ناظر بر جشن های مقدس و حاصلخیزی طبیعت است و از طرفی دیگر دیونیسوس نشان دهندهٔ ویژگی های برجسته هنر ادیان مختلف همانند کسانی که در الوزیس به عبادت می پرداختند. او بزرگترین خدای جهان یونانی (هلنیستی) متأخر است، که در آن پرستشش با مراسمی پرزرق و برق همراه بود و آن نوعی وعده رهایی محسوب می شد. دیونیسوس را اغلب با ساتیرهای مذکر و مؤنث و مائنادها (ایزد کشتزاران) نشان می دهند. او همچنین ایزد شهوت است، از این رو، بسیاری از پرستشگاه ها به نام او بودند و جشن ها با نام او برگزار می شدند.دیونیسوس با پلنگ و یک ساتیر   تندیس دیونسیوس در موزهٔ بریتانیا در لندن   تجسم آنتینوس، معشوقهٔ هادریان (امپراتور روم) در هیبت باکوس
آابپتجچخدرزژسشفکگلمنوهی
رومیان این خدا را بیشتر با نام باکخوس (به یونانی: Βάκχος) یا باکوس (به لاتین: Bakchos) می خواندند. در حدود دو دهه پس از رواج گستردهٔ ماگنا ماتر در روم، مجلس سنا بر ضد کیش رازآمیز دیگر، این بار از یونان، دست به مخالفت برداشت. باکوس (برابر دیونیسوس یونانی) ایزد منجی و خداوندگار می بود. شعایر مربوط به او باکانالیا خوانده می شد، به می گساری و هرزگی شهره بود و احتمالاً به تجربه خلسه وار آیینی کمک می کرد. در ۱۸۶ پیش از میلاد مجلس سنا این کیش را ممنوع کرد زیرا معتقد بودند که نه تنها باعث هرزگی و فساد بیش از حد می شد، بلکه طبقات پایین جامعه را به توطئه بر ضد مقامات دولتی وامی داشت. همهٔ شعایر سری باکوسی در سراسر ایتالیا ممنوع گردید و رومی ها نیز از کاهن شدن منع شدند و عقوبتش مرگ بود.
دیونیسوس جوان ترین ایزد در میان خدایان بزرگ یونان به شمار می رفت. او نه تنها خدای شراب بود، بلکه نفوذ اجتماعی و سودآور شراب نیز مربوط به او بوده است. خاستگاه جغرافیایی اسطوره های او نامعلوم است، اما تقریباً همهٔ افسانه ها ریشهٔ بیگانه ای را برای او می دانند. شاید در اصل (مانند دیمیتر) خدای محصول و زراعت بوده است.