وندیداد

وندیداد یا در اصل وی-دیو-داد که از واژۀ اوستایی وی دَئِوَ داتَ به معنی قوانین بر ضد دیو یا پلیدی می باشد یکی از نسک های پنج گانهٔ اوستای امروزی است و بیشتر به احکام فقهی (شامل مسائل بهداشتی و آیینی) می پردازد. با این همه، وندیداد، گنج شایگانی است از ریشه دارترین و بنیادی ترین بن مایه های اسطوره های زرتشتیان است.. در اوستای ساسانی که ۲۱ نسک بوده، وندیداد نسک نوزدهم بوده است. برخی بر این باورند که درون مایه وندیداد بازتاب دهندهٔ آیین های مغان ماد است و از این دید با سایر بخش های اوستا تفاوت می کند.
آیین های طهارت زرتشتی
مرگ و مراسم تدفین در ایران باستان
بسیاری از زرتشتیان امروز محتوای وندیداد را در تعارض با گاهان دانسته و گرچه برای آن اهمیت تاریخی-اسطوره شناختی قائلند آن را قابل استناد دینی نمی دانند.در واقع وندیداد بخش هایی تحریف شده از اوستا است که در دوره حکومت سلسله ی ساسانیان و به دست مؤبدان زرتشتی به اوستا اضافه گردیده است. امکان دارد که وندیداد از درون مایه های کهن تری از دورۀ پارتیان گردآوری شده باشد. آغاز آن بنا به نظر کلاس بلیکر در دورۀ بلاش سوم اشکانی (148-191 م) بوده و در دورۀ خسرو یکم ساسانی (531-579 م) تکمیل شده است.
وندیداد شامل ۲۲ فرگرد (فصل) است.
ای دادارِ جهانِ استومند! ای اَشَوَن!

وَندیداد
متنی به زبان اوستایی و در زمرۀ متن های اوستای متأخر. وندیداد نوزدهمین نَسْکْ از اوستای دورۀ ساسانی و یگانه نسکی است که به صورت کامل از آن دوره به دست ما رسیده است. زند وندیداد نیز در دست است. این متن یکی از بخش های پنچ گانۀ اوستا و مشتمل بر ۲۲ فرگرد (فصل) است. صورت قدیم تر واژۀ وندیداد، ویدیوداد (اوستایی vidaeuua-data) به معنای «داد جدا از دیو» یا «قانون جدایی و دوری از دیوان» است. مندرجات کتاب مختلف است: فرگرد نخست در آفرینش زمین و کشورها و به طور کلی در باب جغرافیای سرزمین های مزدا آفریده؛ در فرگرد دوم دربارۀ داستان جم (جمشید) و ساختن وَرْ (قلعه) و مسائلی مانند سوگندخوردن و پیمان داشتن و عهد شکستن، نظافت و غسل و تطهیر و پاک نگاه داشتن آب، آداب دخمه، توبه و انابه و کفاره، دوری جستن از لاشه، دستمزد پزشک، آداب ناخن چیدن و بریدن مو و جز آن ها سخن به میان آمده است. تحریف در بخش دستور زبان، تکرارهای ملال آور و طبقه بندی های موشکافانه و فضل فروشی نویسندگان وندیداد، خواندن متن را برای خواننده دشوار و کسل کننده کرده است. تألیف وندیداد و یا دست کم بخشی از آن را به دورۀ پس از هخامنشیان نسبت می دهند. گرچه مطالب آن بسیار کهنه تر از این زمان و حتی کهنه تر از زمان زردشت است. احتمالاً مغان غرب ایران علاقۀ خاصی به ازمیان بردن خرفستران (موجودات زیان بخش) و حفاظت از آفریده های اهوره مزدا دربرابر طوفان داشتند؛ فرگرد سوم در خوشی و ناخوشی زمین و جز آن ها؛ فرگرد نوزدهم دربارۀ زردشت که روح پلید (اهریمن) سعی در اغوای او دارد؛ اما مطالب بقیۀ فرگردها بیشتر در قوانین دینی و احکام مذهبی است. این کتاب در حقیقت رساله ای عملیه در باب قوانین طهارتی، گناهان و جرائم و تاوان آن ها به صورت پرسش و پاسخ (اهوره مزدا به پرسش های زردشت پاسخ می دهد) تدوین شده است. به این ترتیب با گوشه ای از زندگی روزمرۀ مردان و زنانی که این قوانین برای آن ها وضع شده است آشنا می شویم. درواقع وندیداد مرجع اطلاعاتی از واقعیت های زندگی باستانی ایران شرقی و از این نظر مهم ترین کتاب اوستا است. در این کتاب از قوانین و احکام و امور طهارت سخن رفته است.