تصرف عدوانی

تصرف عُدوانی یا زوروارانه یک موضوع حقوقی است و بمعنای به زور گرفتنِ یک زمین یا ملک از مالکِ آن یا از کسی است که بر اساسِ یک قرارداد دارای حق نسبت به آن ملک می باشد (مستأجر). اگر فردی مدعی غیرقانونی بودنِ رابطهٔ تصرف باشد، باید با توسل به قانون و با اقامهٔ دعوی، این رابطه را برهم زده و متجاوز را باز دارد والا خود متجاوز محسوب خواهد شد.
در بُعدِ حقوقی باید توجه داشت که مدت زمان تصرف سابق خواهان باید به اندازه ای باشد که او عرفاً متصرف شناخته شود و این مدت بنا بر نظر قاضی و عرف می تواند متفاوت باشد. مطابق ماده ۶۹۰ قانون مجـازات اسلامی، تصرف عدوانی و مزاحمت یا ممانعت در حق نسبت به املاک متعلق به دولت یا اشخاص حقیقی یا حقوقی صرفاً با شکایت مالک قابل تعقیب کیفری است.قبل از تصرّف عدوانی،تجاوز عدوانی است.امکان دارد کسی سالها مورد زاغ زنی یا فاز بینی و حتّی استفاده از ابزار جاسوس باشد تا مطمئن شوند در صورت تصرّف امکان آف اداء حقوق ندارد و بعد به صورت سازمان یافته مورد واقع شود.تصرّف زندگی هم هست که ازلحاظ قانون مجازات اسلامی ترور محسوب می شود.
تصرف که از آن به ید ( دست )تعبیر می شود عبارت است از سلطه و اقتداری که شخص به طور مستقیم یا به واسطه غیر، بر مالی دارد.
مادهٔ ۱۵۸ قانون آئین دادرسی مدنی دادگاههای عمومی و انقلاب دعوای تصرف عدوانی را چنین تعریف می کند: «دعوای تصرف عدوانی عبارت است از ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعادهٔ تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می نماید.»این تعریف فقط شامل اموال غیرمنقول است؛ پس اگر کسی به صورت عدوانی اتومبیل یا تلفن همراه یا مال منقول دیگری را از تصرف او خارج سازد، تعریف فوق این موارد را شامل نخواهد شد.اگر مال با رضایت متصرف سابق از تصرف او خارج شده باشد و به تصرف دیگری درآید سپس متصرف سابق از رضایت خویش پشیمان شده و عدول نماید، عنوان تصرف عدوانی بر فعل متصرف لاحق صادق نخواهد بود.

تَصرّف عُدوانی
هر گونه وضع ید یا استیلا و تصرفی که بدون رضای مالک یا بدون مجوز قانونی در مال غیرمنقول او انجام شود یا آن مال را از تصرف وی خارج کند. استنکاف امین از رد مالی که نزد او امانت است به مالک نیز تصرف عدوانی است (← امانت). تصرف عدوانی در غیرمنقول مصداق دارد (مادۀ ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی.). تصرف عدوانی، اعم از غصب است و غصب عبارت است از استیلا یا اثبات ید بر حق غیر به نحو عدوان (مادۀ ۳۰۸ قانون مدنی.). بنابراین در غصب، غاصب عامداً در مال دیگری، بدون رضایت و اذن او تصرف می کند، اما در ید عدوانی ممکن است عامداً، یا از روی جهل، یا غفلت، در غیرمنقول متعلق به دیگری تصرف نماید که هر دو تصرف عدوانی به معنای اعم است. در صورتی که تصرف عدوانی از روی عمد، یا سوء نیت باشد، جرم است و مجازات آن از یک ماه تا یک سال حبس است (مادۀ ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی).